ÇÖLLEŞME İLE MÜCADELE KAPSAMINDA SU VARLIĞI KURAKLIK ve TARIMIMIZ

1. ÇÖLLEŞME İLE MÜCADELE KAPSAMINDASU VARLIĞI KURAKLIKveTARIMIMIZ Prof. Dr. Orhan DOĞAN Çölleşme ve Erozyon Kontrol Genel Müdürlüğü

2. DÜNYANIN SU VARLIĞI Dünya’nın su varlığı : 1360 milyon km3. Bu suyun % 97.2’si okyanuslarda ; % 2.8’i ise karalarda ve atmosferde bulunur. Yer kürenin alanı 510 milyon km2 .Bu alanın 361.2 milyon km2’ si okyanus ve denizlerle kaplıdır.148.8 milyon km2 alan ise karalarla kaplıdır.

3. Dünyadaki suyun ancak % 26.6 yani 3.9 milyon km3’ ü tatlıdır. Tatlı suların % 80’i devamlı buzul, derin yeraltı suyu ve atmosferde buhar halinde bulunur. Buna göre dünyada her yıl yenilenebilir su (insanların yararlandığı su) 40.000 km3’ tür. Bu su, dünyada var olan suyun 1/1000’dir.

4. Okyanuslarda 1250 mm/yıl ; Karalarda 410 mm/yıl buharlaşma olur. Buna karşılık okyanuslara 1120 mm/yıl karalara 720 mm/yıl yağış düşer. Karalara düşen yağışın %24’ü yüzey akışa geçer; %64’ü Toprağa sızar ve geriye kalan %12’si toprak-bitki ve binalarda tutulur. Genel Toplamda yeryüzüne düşen yağışların %38’i buharlaşmaktadır.

5. TÜRKİYE’NİN SU VARLIĞI Ortalama yağış : 642,6 mm/yıl Bu değer 501 km3 suya eşdeğerdir. Buharlaşma: 274 km3 Yeraltına sızma: 41 km3 Komşu ülke suları: 7 km3 Bu yağışların akışa geçen bölümü 186 km3’dür. (akış/yağış oranı %37’dir)

6. Kullanılabilir Yerüstü su pot. 98 km3 Kullanılan su miktarı 44 km3 Yeraltı su potansiyeli 14 km3 Yeraltı su kullanımı 6 km3 Kullanılabilir su potansiyeli 112 km3 Su potansiyelinin kullanım oranı %40

7. Tarımda sulama ile tüketim % 70 • Sanayide Tüketim % 22 • Kentsel ve kırsal tüketim % 8 • Dünyada su tüketimi 800 ton/yıl /kişi • Türkiyede su tüketimi (+/-) 1500 ton/yıl/ kişi • Dünyada tarım alanlarının %16 sı sulanmakta ve toplam ürünün % 40 ‘nı karşılamaktadır. • Türkiyede tarım alanının %20 si sulanmaktadır. • Ekonomik sulanabilir arazinin %65 ‘i sulanmakta. • Toplam sulanan alan yaklaşık5.5 milyon ha • Bir kilogram buğday için bir ton suya ihtiyaç vardır.

8. TÜRKİYEDE SU KULLANIMI PROJEKSİYONU

9. KURAKLIK Meteorolojik Kuraklık Yağış açığı ( miktar – şiddet – zaman ) Yüksek sıcaklık, çok rüzgar, düşük nisbi nem, aşırı güneşlenme, bulut kapalılığının azlığı İnfiltrasyonda azalma, yüzey akış , yeraltı suyu beslenmesinde azalma Terleme ve buharlaşmada azalma Zaman ( Süre ) Tarımsal Kuraklık Toprak Suyunda Azalma Bitkide su stresi, biyomas ve verimde azalma HidrolojikKuraklı Akarsu seviyelerinde azalma, Rezervuarlara akışlarda azalma, Islak alanlarda yaban hayatta azalma Ekonomik Etkiler Çevresel Etkiler Sosyal Etkiler

10. Şekil 1. 1961-1990 dönemi ortalamalarından farklara göre hesaplanan küresel yıllık ortalama yüzey sıcaklığına anomalilerinin 1860-1998 dönemindeki değişimleri (*). Yıl

11. Küresel İklim Değişim İşaretleri • Buzulların erimesi, kar örtüsünün azalması • Deniz suyu seviyesinin yükselmesi(10-25 cm) • Tropikal bitki -balıkların kutuplara yayılması • Havadaki kirleticilere hassas kuşların azalması (İngiltere’de 22 milyon çift kuşun 17 milyonu yok oldu) • Kuzey enlemlerde ağaçlardaki yaş halkaları daha hızlı büyüdü. • Son 1400 yılın en sıcak yılları 1990lı yıllarda oluştu.

12. Küresel İklim Değişiminin Tahribatı • Sulak alanların yaklaşık yarısı son 100 yılda yok oldu. • Dünyada tatlı su balıklarının %20 si kayboldu. • Ormanların yarısı tüketildi.Ağaç türleri %9 yok olma riskinde. • Balık alanlarının %70 i aşırı avlanmaya maruz. • Son 50 yılda tarım alanlarının 2/3 ü erozyonla verimsizleşti. • Orman alanlarının 1/3 ü tarım alanına dönüştü.

13. Şekil 2. Hidrolojik çevrimin şematik gösterimi.

14. Şekil 4. Ülke genelindeki tüm akarsu havzalarına ait ölçülmüş uzun dönem yıllık toplam ortalama akımlar ve trendleri.

15. Tablo1. Türkiye Akarsu Havzaları kurak ve ıslak dönemlerini gösteren çizelge.

16. Çizelge 2. Akarsu havzaları ve akım özellikleri

17. Şekil 5. Türkiye’nin uzun yıllar gözlemlerine göre hidrolojik kuraklık haritası.

18. 20.Yüz yıla enerji kaynakları damgasını vurmasına karşılık; • 21.Yüz yıla tarım yönetimi ve özellikle su kaynaklarının yönetimi damgasını vuracaktır. • Gerekli önlemler alınmazsa TÜRKİYE su sorunları yaşamaya aday bir ülke olacaktır. • Su yönetimi Türkiye’nin geleceği ve yaşam düzeyi için kritik bir önem taşımaktadır. • Yazın içemediği suda kışın boğulan bir ülke olmamak için önlemler alınması.

19. Su Tasarrufu İçin Bazı Öneriler Tarımda az su tüketen sulama yöntemleri seçilmeli • Sanayide az su kullanan üretim teknolojileri kullanılmalı • Ormansızlaşma önlenmeli • Bireylerin ve toplumun bilinçlendirilmesi • Toprak ve su kaynaklarının korunması ve akılcı yönetimi • Çerçeve SU YASASIçıkarılmalı • Koruma-kullanma ilkelerine uyulmalı

20. TÜRKİYE TARIM POLİTİKASI Tarımın Sorun Sanılan Sorunları • Milli gelir payı düşüyor • Nüfus içindeki payı yüksek • Verim düşük • İşletmeler küçük • Desteklerin bütçeye yükü fazla • Kendine yeterlilik kayboluyor • İthalat artıyor • İhracat payı düşüyor • Üreticilerin geliri düşüyor • Kırdan kente göç devam ediyor

21. . Tarımın Gerçek Sorunları •Tarım sektörü potansiyel üretim seviyesine erişememekte, • Politika amaçları belirsiz, • Desteklerin yükü ve getirilerinin dağılımı eşitsiz, • Uluslararası rekabet gücü azalmakta, • Çevre sorunları ihmal edilmekte, • Bio-çeşitlilik giderek kaybolmakta,

22. OYSA; Tarım Politikalarının Amaçları • Üretici geliri-üretici refahı • Fiyat İstikrarı • Üretici gelir İstikrarı • Ucuz gıda-tüketici refahı • Gıda güvencesi • Kendine yeterlilik • Kırsal kalkınma • Kırsal gelir dağılımı

23. Devletin Sürekli ve Süreli Kaynak Ayırması Gereken Alanlar

26. BAZI ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 5403 Sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Yasası Yasanın 5. ve 13. Maddeleri uygulamada;(Komisyon Oluşumu,Tarım Arazilerinin Amaç Dışı Kullanımı) Amaç dışı kullanımlarını engellemek üzereOvaların Tarımsal Sit Alanlarıolarak kabul edilmesi,

27. Madde- 8 Tarım Arazilerinin Sınıflandırılması,Arazi Parsel Büyüklüklerinin Belirlenmesi • Madde-10Arazi Kullanım Planlaması • Madde-14 Tarımsal Potansiyeli Yüksek Büyük Ovaların Belirlenmesi ve Korunması • Madde-15 Erozyona Duyarlı Alanların Belirlenmesi,korunması • Madde 17. Arazi Toplulaştırması ve Dağıtımı

28. 5403 sayılı YASA’nın tüm maddelerinin ödünsüz uygulanması • Mer’aların Islahı,yönetimi ve korunmasına ilişkin 4342 Sayılı Mer’aYasası’naişlerlikkazandırılması ve bu amaçla tapu ve kadastro çalışmalarına hız verilmesi,

29. Ayrıca; • Sürdürülebilirtarımı teşvik edecek program ve politikaların geliştirilmesi ve uygulanması • Yerel tarım sistemlerine kolaycauyabilen toprak korumalı tarım paketlerinin üretilmesi, devlet tarafından desteklenmesi, • Konuyla ilgili Kamu kuruluşlarında hizmet içi eğitimle genç,uygulayıcı mühendislerinyetişmelerinin sağlanması,

30. Toprak ve su kaynaklarının geliştirilmesi amacı ile hazırlanan plan ve projelerde kullanılan kriterlerin kesinlikle araştırma bulgularına dayandırılması, Bu nedenle Araştırma Enstitülerinin güçlendirilmesi • Erozyonun da deprem, taşkın, heyelan gibi doğal afet kabul edilmesi, tasarruf tedbirlerinden etkilenmemesi • Konuyla ilgili Kamu kuruluşlarında hizmet içi eğitim ile genç,uygulayıcı mühendislerinyetişmelerinin sağlanması,

31. Erozyon,toprak, su,bitki,çevre vb.konularında her kesiminekolojik okur-yazar olmasını sağlayıcı eğitimlerin düzenlenmesi,

32. Toprakların bilinçli kullanılması, kişinindoğduğu yerde mutlu edilmesi,kırsal ve kentsel yaşam arasındakiseviye farkının en aza indirilmesi için sosyal barışın topraktan geleceği gerçeği de düşünülerek toprak degredasyonu ve erozyon ile mücadeleye çok önemverilmesi, Zorunludur.

33. UYGULAMA ÇALIŞMALARI ( 2010 YILI )(50 yıllık eklenik veriler)

34. O HALDE; * Doğal varlıkların korunması, geliştirilmesi ve yönetimine ilişkin YÖNETSEL ve TEKNİK çalışmalara öncelik ve hız verilmelidir.* Türk tarımını ithalatçı durumdan ihracatçı duruma getiren politikalar üretilmelidir.

35. Kırsal kesim nüfusunun % 25’ lerden %10’lara düşürülmesi için eko-sanayileşme ve üretim artışı için gerekli önlemler alınmalıdır. • Doğal varlıklardaki degredasyonu arttıran sosyal ve siyasal baskılar önlenmeli ya da en aza indirilmelidir.

36. - Arazi kullanım planlaması,- Ekonomik işletme büyüklüklerinin belirlenmesi, - Arazi toplulaştırma çalışmalarının tamamlanması, - Ve benzeri hizmetlere daha da hız verilmesi, sağlanmalıdır.

37. Tarım topraklarının ve meraların erozyondan • korunması ve bilinçli yönetimi, • Sosyal sorunlar yaratan kırsaldan kente • sağlıksız göçün önlenmesi, • Eko-sistemin korunması, • Yüzey sularının değerlendirilmesi,

38. ÇÖLLEŞME İLE MÜCADELE “ULUSAL EYLEM PROGRAMI”uygulamalarına hız verilmesi, Miras Hukukunun, şartlara ve arazilerin parçalanmasını önleyecek şekilde, yeniden düzenlenmesi, zorunludur.

39. O HALDE • SU YASASI çıkarılmalı, • Nehir tipi hidroelektrik santrallerin (HES)tesisi; ekosisteme zarar vermemeli,doğanın ve havzada yaşayanların su haklarını kollamalı, • Yabancılara arazi satışlarında daha duyarlı olunmalı • Madencilik Çalışmalarının ekosistemle barışık ve uyumlu olması sağlanmalıdır.

40. Gıda,Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı • Kullanılabilir su kaynaklarının %75 ‘ini kullanan tarım sektörünün modernleşmesi • Toprak varlıklarının netleştirilmesi ve haritalanması • Su kaynaklarının yönetimi • Toprak kaynaklarının yönetimi

41. Mera Yönetimi • Çiftçilerin toprak korumalı tarım için desteklenmesi • Tarla içi geliştirme hizmetlerine ağırlık vermesi • Toprak ve su kaynaklarına veri sağlayıcı araştırma enstitülerinin güçlendirilmesi Konularına da ağırlık vermelidir.

42. BEKLENTİLERİMİZ 1- Su Yasasının çıkarılması 2- Yeşil enerji üretimine yönelinmesi, 3- Düşük maliyetli damla sulama sistemlerinin yaygınlaştırılması 4- Sulama oranının %10-15 azaltılması ile 2025 yılına kadar kentsel ve sanayi su ihtiyacını karşılayıcı önlemlerin alınması 5- Kentlerin su şebekelerindeki %25-50 lik kaçak ve kayıpların önlenmesi

43. 6- Yer altı sularının bilinçli, tekniğine uygun kullanılması 7- Su hasadı çalışmalarına önem verilmesi 8- Beslenme alışkanlıklarının olabildiğince bitkisel besin lehine yönlendirilmesi (10 g protein için buğday 135 litre,sığır eti 1000 lt su ister)

44. SU POLİTİKAMIZ NE OLMALI? 1) Su havzalarını korumayı;içme suyu sağlama ve kırsal kalkınma süreçlerinin ayrılmaz bir parçası haline getirmek, 2) Su yönetimine halkın da katılımını sağlamak, 3) Küçük çiftçilere uygun sulama teknolojileri sunmak ve desteklemek, 4) Çiftçilerin su ekonomisi sağlayan damla vb. sulama yöntemlerine geçişinde teknik ve mali destek sağlamak,

45. 5.Yapılacak çevre dostu projelerle 186 milyar ton/yıl yüzey akış suyunun bir kısmını kontrol altına almak, 6.Nehir akışlarını ve su havzalarını her türlü olumsuzluğa karşı sürekli denetlemek, 7.Kullanılan suyun %75’ini tüketen tarımsal sulamanın bilinçli yapılması için eğitsel,yönetsel ve teknolojik önlemler almak,

46. 8. Su ücretlerinin koruma ve verimliliği özendiren kademeli uygulanmasını sağlamak, 9.Tatlı su ekosistemlerinin sağlık durumlarını kaydetmek ve ekolojik hedefler belirlemek, 10. Enerji üretimi amaçlı tesis yapımlarında ekosistemi dikkate almak

47. Topraklarımızı,sularımızı ve Doğal Kaynaklarımızı sahiplenen, onları koruyan ve gözeten herkese saygılarımla. Prof. Dr. Orhan DOĞAN Antalya 4-6 Nisan 2012

48. 1961-1988

49. Aydın Atça yağ 1964-1977

50. Aydın Kuyucak 1962-82