1 / 68

OSTEOPOROZ VE KEM İ K M İ NERAL DANS İ TOMETR İ

OSTEOPOROZ VE KEM İ K M İ NERAL DANS İ TOMETR İ. Uzm. Dr. Figen BİNOKAY. Radyodiagnostik ABD. OSTEOPOROZ.

thane
Download Presentation

OSTEOPOROZ VE KEM İ K M İ NERAL DANS İ TOMETR İ

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. OSTEOPOROZ VE KEMİK MİNERAL DANSİTOMETRİ Uzm. Dr. Figen BİNOKAY Radyodiagnostik ABD

  2. OSTEOPOROZ • Kemik kütlesinde progressif azalma, kemik yapının mikromimarisinin bozulması ve fraktür hassasiyetinde artma ile karakterize kompleks, multifaktöriyel, sistemik iskelet hastalığıdır.

  3. Problemin Önemi • Osteoporotik fraktürler • En sık; yüksek trabeküler kemik içeriği olan vertebra, proksimal femur, distal radius (Colles’ fraktürü), humerus, pelvis ve kostalar.

  4. Osteporozda risk faktörleri • Genetik Faktörler • Nutrisyonel Faktörler • İlaçlar • Gastrointestinal sistem hastalıkları • Renal Hastalıklar • Hiperparatiroidizm • Hipertiroidizm • İmmobilizasyon • Kilo kaybı ve/veya amenoreye neden olan aşırı egzersiz • Postmenapozal HRT’nin yapılmaması • Ooferektomi ve Hipogonadizm

  5. OSTEOPOROTİK KEMİĞİN GÖRÜNTÜLENMESİ I.      Radyolojik YöntemlerA.     Standart radyografi yöntemiB.     Kemiksel radyometriC.     Radyolojik fotodansitometriD.     Dijital image processing (DIP)E.      Kantitatif komputerize tomografi (QCT)

  6. I. RADYOLOJİK YÖNTEMLER 1. Standart radyografi yöntemleri • Mineralize kemik volümünde azalma→ X-ışını absorpsiyonunda azalma →radyolusenside artış • Kemik kaybını saptamada öncelikle trabeküler kemik • İskelet kalsiyumunun en az %20-40’ı kaybolduktan sonra teşhis edilebilir • Radyografik osteopeni vertebral fraktür riski ile de korele değildir.

  7. Vertebral değişiklikler; • En belirgin olarak aksiyel iskelette (torakolumbar vertebralarda) • radyolusensi artışı (intervertebral disk aralığına benzer dansite) • vertikal striasyon • çerçeve görünümlü vertebralar • end plaklardaki (bikonkav görünüme kadar gidebilen) konkavite artışı • vertebra korpuslarında komplet kollaps. Apendiküler iskelet değişiklikleri; • Uzun tubuler kemiklerin uçlarında izlenir

  8. Kantitatif Komputerize Tomografi • Enerji kaynağı olarak;X-ışınları ve bilgisayarlı tomografi • Mineral referansstandardına (doku eşdeğerli fantomlarla) göre yapılmaktadır.

  9. Avantajları; • Trabeküler ve kortikal kemik ayrı veya integral değerlendirilebilmekte -QCT ile volumetrik ölçüm (üç boyutlu) yapılmakta ve BMD gr/cm3 olarak verilmekte -Dejeneratif değişiklikler ve aort kalsifikasyonu vs.den etkilenmez.

  10. Dezavantajları; • görüntüleme zamanının oldukça uzun olması, • kullanılan aletin oldukça pahalı olması, • hastanın daha fazla radyasyona maruz kalması (200 mRem), • ciddi osteoporozu ve kifozu olan kişilerde DEXA’dan daha düşük presizyon değeri olması , • yaşlılarda kemik iliğinde artan yağ miktarına bağlı olarak sonuçların daha düşük çıkması, • çekim süresi tüm dansitometrik tetkiklerden daha uzundur (20-25 dk).

  11. II.Diğer Tanı Yöntemleri A.     Kantitatif Ultrasonografi B.     Nöron Aktivasyon Analizi C.     Manyetik Rezonans GörüntülemeD.     Slit tarama Flografisi E.      Kemik Biopsisi

  12. Kantitatif Ultrasonografi • Ultrasonik dalgaların katı cisimlerin (kemik) içinden geçerken uğradığı fiziksel değişimler esas alınarak geliştirilmiş bir yöntemdir.

  13. QUS ile 3 parametre ölçülmektedir; • Ses hızı; geri yanıtın zayıflama derecesi • Ultrason zayıflaması; yayılım hızı • Sertlik; En anlamlı parametre olupiki ölçümün kombinasyonudur. Kemik elastikiyetini veya sertliğini gösterir. BMD ile daha iyi kolerasyon gösterir.

  14. Avantajları; -radyasyon alınımının olmaması -ekonomik olması • kolay uygulanabilmesi • Kemik yoğunluğu ve kalitesi ile korele Dezavantajları; - uygulama alanları sınırlı (patella, parmak, tibia, topuk)

  15. Manyetik RezonansGörüntüleme (MRI) • Non-invaziv, • 3 boyutlu görüntüleme, • Trabeküler yapının kantitatif karakterizasyonunu yapar. • Kalkaneal trabeküleryapı ve kemik iliği görüntülenebilmekte. • Yeni ve halen geliştirilmeye açık bir yöntemdir.

  16. III. Dansitometrik Foton Abzorbsiyon Yöntemleri A. Radyografik Abzorbsiyometri B. Tek Foton Abzorbsiyometri (SPA) C. ÇiftFoton Abzorbsiyometri (DPA) D. Tek Enerji X-Ray Abzorbsiyometri (SXA) E. Çift Enerji X-Ray Abzorbsiyometri (DEXA)

  17. Radiographic Absorptiometry (RA) • Appendiküler iskelette (spesifik olarak orta falanksta) ölçüm yapar . • Aksiyel iskeletteki BMD ile korele değildir.

  18. Single Photon Absorptiometry (SPA) • Radyasyon kaynağı I-125’dir. • Değerlendirme;foton demetlerinin yumuşak doku ve kemikten geçerken uğradıkları kayıp ile yapılmaktadır.Avantajları; -Alınan radyasyon düşük-Ucuz-Kolay uygulanabilir-Taşınabilir-Doğruluk oranı yüksektir.

  19. Dezavantajları; • Apendiküler iskeletle sınırlı( distal radius ve kalkaneusta ), • kemik-yumuşak doku ayrımının sağlıklı yapılamaması, • radyonüklide ihtiyaç gösterir , • daha az maliyetli ve doğru sonuç veren yöntemlerin geliştirilmesi.

  20. Dual-energy Photon Absorptiometry (DPA) • Gadolinyum-153 Avantajları; • Alınan radyasyon dozu düşük • Aksiyel iskelet, kalça ve tüm vücut taramasında • Işın düşük ve yüksek enerji seviyeli fotonlardan oluşur; kemik iliğindeki yağ dokusu sonuçları etkilemez.

  21. Dezavantajları; • Görüntü rezolüsyonu düşük • Osteofitler;BMD’ de hatalı yüksek sonuçlar • Radyonüklid kaynağının yıllık yenilenmesi • Pahalı • Sonuç; yerini DEXA’ya bırakmıştır.

  22. DUAL-ENERGY X-RAY ABSORPTİOMETRY (DEXA) Fizik prensipleri • BMD ölçümünde en yaygın olarak kullanılan yöntemdir. • Enerji kaynağı; ‘X-ışını’ • Kollimasyon; ışın pencil beam ya da fan beam şeklindedir.

  23. Fan beam; ışın demeti, kaynaktan uzaklaştıkça genişleyerek üçgen şeklini almaktadır. • Avantaj; morfometrik ölçümlerin yapılabilmesi • Dezavantaj; hastanın ve kullanıcının fazla radyasyon alması • Pencil beam; çıkan ışın kolimatör ile ince bir demet halinde gönderilir; altın standart

  24. K kenarı filtresi; Dexa’nın karakteristik dual enerji spektrumu 400 mg/cm2 lik filtre ile sağlanır. • X-Ray tüpünün önüne yerleştirilir→ • iki enerji bandına ait ışınları geçirir; “yüksek” ve “düşük” enerjili fotonlar (70 KeV ve 40 KeV) → • elde edilen ışın spektrumu dual enerji için ciddidir.

  25. Dual enerji, mineralize ve yumuşak doku ayırımını optimal yapar. • Referans kalibrasyon materyalleri (fantom) ileışın sertleşmesi ve radyasyon yayılmasına çözüm.

  26. NORLAND XR-46 cihazının özellikleri • Pencil beam teknolojisi ile çalışır. • X-Ray sadece dedektör altında →hasta ve kullanıcı x-ışını almaz. • Otomatik ekspojur kontrol sistemi→ uygun x ışını enerjisi verilerek optimal görüntüleme →hasta ve kullanıcı fazla radyasyon almaz • Vücudun 77 ayrı bölgesi ve yoğunluğuna göre ayarlanmış kalibrasyon fantomu bulunmaktadır.

  27. 2-SCAN özelliği (+) • AP çekimi sırasında pozisyon vermeye gerek kalmaz • Cihaz çekim öncesi 1sn gibi bir sürede bütün yatak boyunca Z şeklinde bir tarama yapar, hastanın vertebrasının gerçek pozisyonunu bulduktan sonra ölçüm yapar. • Tüm dansitometri cihazları hergün kalibre edilmelidir.

  28. Teknik kısıtlamalar • DEXA görüntü rezolüsyonu;yeterli değil • Skolyoz, ciddi kifoz ve vertebral segmentasyon anomalilerinde; teknik sorun • İdeal lateral DEXA; L1-L4 arası ölçüm yapar; • L1 ve L2 vertebraların kostalar ile, L4 vertebranın ilium ile süper pozisyonu bazı hastalarda sadece L3 vertebranın analizine izin verir.

  29. Teknikgelişmeler • Fan-beam ışın kaynağı olması • Strip dedektörler ve mobil C kolu ünitesinin varlığı →görüntüleme zamanının kısalır, görüntü kalitesi artar • Sonuç; cihazlar arasında farklılık→sonuçların karşılaştırılamaması→ uzun dönemli klinik izlemedegüçlük.

  30. Çözüm; Uluslararası DEXA standardizasyon komitesi, hastaların ve universal fantomun (European Spine Phantom) uygun çaprazkalibrasyonu ile BMD sonuçları arasındaki farklılığın giderilmesi • DEXA’nın standardize edilmesi, kemik dansitometri tayininde→ →“altın standart”

  31. Radyasyon dozu • Görüntülenen her bölge için alınan efektif ekivalan doz ; Pencil beam de 1Sv, fan-beam de 60 Sv. • Konvansiyonel radyolojik tetkiklerle karşılaştırıldığında (PA akciğer grafisinde 60 Sv, lateral vertebral radyolojik tetkiklerde 700-2000 Sv) bu oldukça tatmin edicidir.

  32. Görüntüleme İçin Uygun Pozisyon Verme • Hasta supin pozisyonunda • Lumbar vertebralar →kalça ve dizler destekleyici bir materyal üzerinde (lumbar lordozu elimine etmek ve vertebraları düzleştirmek için) fleksiyona getirilir.

  33. Femur boynu → pozisyon verici materyallerle bacak internal rotasyon ve abduksiyona getirilir. • Bacak pozisyonlarında farklılık BMD değerlerinde anlamlı hatalara yol açar. • Total vücut görüntülenmesi → görüntüleme alanına kollar dahil tüm vücut kesimlerinin girmesi zorunludur.

  34. DEXA Kullanım Alanları • Fraktür riskini tayin etmek • Osteoporoz tayini ve tedavi monitorizasyonu • HRT’si gerektiren hastaların belirlenmesi • Radyolojik osteopeni bulguları gözlenen hastaların değerlendirilmesi • Metabolik kemik hastalığı olup osteoporoz riski taşıyanların belirlenmesi • Uzun süre kortikosteroid kullanımı (>5mg/gün)

  35. Fraktür riskini tayin etmek • BMD değeri hastalarda fraktür riski ile koreledir. • BMD değeri azaldıkça hastanın yaşına bakmaksızın fraktür riski artar. • BMD’deki her 1 SD azalmaya karşılık fraktür için relatif risk oranı 1.5 - 3.0 kat artar.

  36. Kemik KütlesiFraktür Riski Vertebra  1 SD 1.9 Kat  Femur  1 SD2.4 Kat 

  37. Osteoporoz jeneralize ve non-homojen dağılımlı bir hastalık olduğundan sadece bir bölgedeki BMD değerinin ölçülmesi ve tedavi planının buna dayandırılması hatalı sonuçlara yol açabilir.

  38. Tedavinin Etkinliğinin Tayininde Kemik Kütlesinin Monitorizasyonu • Osteoporoz teşhis edildiğinde en az % 30-50 kemik kaybı mevcuttur. • Tedavide ana hedef →kemik kütlesindeki artıştır. • Farmakolojik tedavi; kemik kütlesini arttırır, fraktür prevalansını azaltır.

  39. Hastaya göre 6, 12 veya 24 ayda kontroller • Normal kemik kütlesinin pik değeri uzun süreli tedavi ile mümkündür. • Tedavinin ilk 6-12 ayında fraktür riskinde belirgin düşme beklemek pek fazla gerçekçi olmayacaktır.

  40. Standart tıbbi software programları 1.Femur software • Doğru pozisyon vermek kritik öneme sahiptir. Pratikte sıklıkla femur boynu bölgesinden yapılır.

  41. 2.Önkolsoftware • Ultradistal (dominant olarak trabeküler kemik içerir), distal (MID-radius olarak isimlendirilir) ve shaft (dominant olarak kortikal kemik içerir) bölgesi • Hasta sandalyede ,ön kolpronasyonda

  42. 3.Total vücut BMD • Total vücut ve bölgesel kemik dansite ölçümleri yapılır. 4.Total vücut yumuşak doku ve yağ analizi Kas ve yağ kitlesine ait bilgiler de elde edilebilir.

  43. 5.Ortopedi software • Kalça artroplastisini takiben protez çevresinde kemik remodelingindeki değişikliklerin izlenmesinde, • Periprostetik lizis, stres kalkanı, pedestal gibi komplikasyonların erken tanı ve takibinde, • Artroplasti öncesi preoperatif planlamada, • Değişik protez tiplerindeki kemik remodelling değişikliklerinin saptanmasında.

  44. 6.Kalkaneus, mandibula, el software • Spesifik software analiz programları mevcut değil • Konvansiyonel software programları uygulanır ve ölçümü yapılacak bölgeye ROI (region of interest) manuel olarak yerleştirilebilir.

  45. 7.Anatomik morfometrik ölçümler • Uzun kemiklerde, vertebralarda yapılabilir. • “HAL” (hip axis length; kalça aks uzunluğu) ölçümüne ve kalça fraktür riskinin tahminine • Kadınlarda normal HAL değeri 10.5  0.62 cm’dir. • 11cm > risk 2 kat • 11,5 cm > 4 kat artar.

  46. 8.Pediatri software • Yeni doğan, infant ve çocuklardakullanılır. • Avantajı;radyasyon dozunun düşük olması görüntülemenin hızlı yapılabilmesi. • Küçük objeler görüntülenirken → spesifik software analiz programları kullanılır (daha küçük piksel alanları )

  47. Sorun • Çocuklarda veriler sınırlıdır. (iskelet yapısı pubertal dönem ile de ilişkili)

  48. 8.AP vertebra software9.Lateral vertebra software10.Skolyotik vertebra software11.Deney hayvanı software

  49. Hata Kaynakları • Kemik dışı kalsifikasyonlar (aort duvarı kalsifikasyonları gibi) • Dejeneratif disk ve apofizyel eklem hastalığı • Vertebral kamalaşma veya çökme fraktürü • Paget hastalığı, sklerotik metastazlar ve vertebral hemangioma

More Related