Odluke o načinu prenošenja intencija, posebno izvornog stila, slika i asocijacija

1. Odluke o načinu prenošenja intencija, posebno izvornog stila, slika i asocijacija • Često se javlja problem kako naći najbolje rešenje za prenošenje intencije, kao i problem izbora između više dobrih rešenja • Primer: sanicle (vrsta biljke) = milogled, zdravac, zdravčica; ovde se referencijalno značenje prenosi na osnovu estetskog, asocijativnog, frekvencijskog ili nekog drugog aspekta, ali ne i stavom prema izvorniku; ovde se treba rukovoditi nastojanjem da se prenesu referencijalne intencije i sl. jer su svi nazivi valjani

2. Prilikom prevođenja se ne može očekivati da se stil može preneti u smislu apsolutne jednakosti (najčešće stil L1 ≠ stil L2) • Da bi se u tekstu prevoda uspostavio stil najbliži stilu izvornika koristi se metod koju Levý naziva supstitucija. Supstitucija se određuje kao nalaženje analognog stilskog sredstva u jeziku cilju.

3. Levý upozorava na sledeći problem: forma u pesmi izvornika ima određene sadržajne funkcije, pa se pri mehaničkom prenošenju forme može promeniti sadržajna stilska funkcija; npr. metar u poeziji se različito percipira u različitim jezicima

4. Nu we sculon herigean heofonrices weard, meotodes meahte ond his modgeþanc weorc wuldorfæder. (Caedmon’s Hymn) Now we must praise the Protector of the heavenly kingdom, the might of the Measurer and His mind's purpose, the work of the Father of Glory

5. So thought our young ne'er-do-well Flying through the dust on a mail coach. By the supreme will of Zeus He was the inheritor of all his kin. Good friends of Ludmilla and Ruslan! With the hero of my romance Allow me to make you acquainted Without further prelude,this very instant. Onegin, my good Sir or Madam, Was born on the banks of the Neva, Where perhaps you too were born, Or made your name, my dearest reader. There too I once enjoyed myself, But North winds are damaging to my health.

6. Konkretan problem u odnosu engleski: srpski • U osnovi engleskog stiha leži odbrojavanje akcenta, a u srpskom odbrojavanje slogova; srpski u proseku ima veći broj slogova u jednoj reči; u engleskoj poeziji konsonanti imaju veću ulogu od vokala, a u slovenskim i romanskim jezicima je obrnuto • U engleskom se ubrzava tempo povećavanjem broja nenaglašenih slogova; u srpskom se na taj način uvećava interval među akcentima i tako usporava tempo; suglasnički skupovi povećavaju grubost, stil deluje manje tečno

7. "Tomorrow and tomorrow and tomorrow, Creeps in this petty pace from day to day To the lastsyllable of recorded time, And all our yesterdays have lighted fools The way to dusty death. Out, out, brief candle! Life's but a walking shadow, a poor player Thatstruts and frets his hour upon the stage And then is heard no more: it is a tale Told by an idiot, full of sound and fury, Signifying nothing.“ (Macbeth: Act 5, scene 5)

8. Stil prevoda postaje siromašniji ako se koriste poštapalice kojih nema u izvorniku (velim, rekoh, dakle, valjda...) • Ako je npr. rečenica originala duža nego što je slučaj u izvorniku, to treba preneti u prevod; prevođenje tekstova realizma ili romantizma treba se oslanjati na ove stilove u CJ, uz blage modifikacije; francuski naučni radovi dozvoljavali su književni stil, a engleski nikada; domaći i nemački naučni radovi; praznorečje

9. Kada se pesme savremenih pesnika prevode starinskim klišeima (npr. romantičarskim) dobija se retardacioni pomak, što treba izbegavati; ‘destiny’ NIJE ‘sudba kleta’; ‘her eyes’ NISU ‘njene oči bajne/čarne’

10. Ako neki jezik nema razrađen stil za prenošenje stila izvornika, prevodilac ga mora konstruisati koristeći sredstva maternjeg jezika (Levý); npr. engleski dozvoljava vezivanje apstraktnog prideva i apstraktne imenice, a srpski ne; zato se ‘stupefied incomprehension’ prevodi kao npr. ‘zgranutost i neshvatanje’, a ‘spiteful despondency’ kao ‘kivnost i malodušnost’

11. Engleske upitne konstrukcije (questiontags) mogu se ponekad izostaviti, jer su u engleskom mnogo češće • Obraćanje nije isto u srpskom i engleskom (lično ime, mister, lady, titulisanje itd.)

12. Na YU prostoru se nekada u filmovima nisu prevodile psovke, pa su ih prevodioci zamenjivali neutralnijim izrazima • Stilska bukvalnost se izbegava i pri prevođenju sa slovenskih jezika, koji mnogo koriste deminutive; npr. ‘pivko’ u kafani se ne prevodi uvek kao ‘pivce’; ‘Dođi na kaficu’ ≠ ‘...little cup of coffee’ engleski dozvoljava da se u naučnim tekstovima ponekad koriste i neformalne reči, što kod nas nije slučaj

13. Niz postupaka poznati kao transformacije imaju za cilj da odstupanjem od imitacije ili bukvalnosti očuvaju uobičajeni, neoznačeni stil; mogu biti obavezne (zbog gramatičnosti) i neobavezne (pitanje stila) • Obavezne i neobavezne transformacije nazivaju se tehnike prilagođavanja (techniques of adjustment; Nida)

14. Kada se u originalu jave delovi na stranom jeziku, to treba očuvati u prevodu; ukoliko strani jezik ostane nepreveden (ili preveden u fusnoti), u pitanju je imitativnoprenošenje; ukoliko se prevede na neki drugi strani jezik, koji je stran u odnosu na CJ, u pitanju je analogno prenošenje • Primer: upotreba francuskog u delima Tolstoja; nemački kod Krleže • Doslednost praksi: Laurence → Lorenzo, Tybalt → Tibaldo, Teobaldo; Montague → Montecchi, Montaghi; Juliet → Giulietta

15. Slike se mogu prenositi apsolutno ili relativno; apsolutno prenošenje podrazumeva upotrebu reči i izraza kojima se čuva izvorna doslovna slika; relativno prevođenje se koristi kada su intencije jasne jedino govornicima izvornog jezika • Apsolutno prenošenje NIJE isto što i doslovno prevođenje • Primer: ‘as changeable as a moon’ • ‘promenljiv kao mesec’: DDP • ‘nestalan kao luna’ ILI ‘promenljiv kao mesec’: AP

16. Relativno prevođenje se uglavnom svodi na upotrebu analogije • Kao problem se često javljaju asocijacije ili gestovi: klimanje glavom, razni gestovi rukom, simboličko značenje ruže itd. • Natpisi: ‘Keep off the grass’: ‘Ne gazi travu’; ‘Vuci’; ‘Zabranjeno X’; ‘No X-ing’, ‘You are kindly asked not to X’