College 3

1. College 3 Normen en waarden & “wie zijn je maten?

2. Eindopdracht: artikel met 7 stappen plan • Wat is het morele kernprobleem? • Wie zijn de betrokkenen? • Wie is/zijn aanspreekbaar? • Welke informatie heb ik nodig? • Welke argumenten kunnen worden aangevoerd? • Wat is mijn conclusie? • Evaluatie – hoe voel ik mij nu?

3. Fasering in het stappenplan 1 2 3 4 5 6 7 Analyseren Wie zijn je partners Hervormen Sensibiliteit STAPPEN

4. Begrippen • Waarden: • Zin geven, betekenis geven • Deugden: • Eigenschappen om een sociaal prettig leven te leiden • Morele normen • Spelregels van het sociale verkeer

5. ‘Houding bankiers is misselijkmakend’ AMSTERDAM - Hoogleraar notarieel en privaatrecht Martin Jan van Mourik gaat vrijdag met emeritaat. Een pleidooi voor hernieuwde deugdzaamheid. Onderwerp is ‘recht, rechtvaardigheid en ethiek’. Van Mourik: ‘De inhoud is actueel. Het is een betoog tegen het gegraai van de banken en het gedoe bij het notariaat.’ Van Mourik zal een pleidooi houden voor hernieuwde deugdzaamheid in de maatschappij. Hij wil de regeltjessamenleving inruilen voor een nieuwe ethische grondhouding van de huidige generatie. Hij zal teruggrijpen op de vier deugden van Aristoteles: matigheid, wijsheid, rechtvaardigheid en moed. Volgens Van Mourik is het individualisme van de jaren tachtig doorgeslagen in egocentrisme. De houding van bankiers zoals voormalig ABN Amro-bestuurder Rijkman Groenink noemt hij misselijkmakend. Hij denkt niet dat de hebzucht is in te perken door verdere regelgeving. De houding van mensen moet veranderen, te beginnen in de gezinnen en op de scholen.

6. Stelling: Van Mourik heeft gelijk, op scholen en in gezinnen beginnen met de deugden van Aristoteles!

7. Hoe past dit in bedrijven? • Waarden – missie • Deugden – eigenschappen van de medewerkers, de mensen • Morele normen – rekening houden met de belangen van legitieme partijen die betrokken zijn bij de onderneming

8. Morele verplichtingen • Perfecte plichten: duidelijk, vindt iedereen, verankerd in wetten/regels • Imperfecte plichten: vaag, vinden de meeste mensen, (bijvoorbeeld goed doen voor anderen) • Hiërarchie: • Geen kwaad veroorzaken • Voorkomen van kwaad • Kwaad tegengaan • Goed bevorderen

9. Gevolg vs Beginsel ethiek • Gevolg van de keuze; gericht op de beste gevolgen • Is de handeling in zichzelf moreel goed of slecht, los van de gevolgen • Utiliteitsbenadering: kosten-baten van de keuze

10. Waar komt het morele standpunt vandaan? Jonathan Haidt: • Oordelen • Beredeneren Frans de Waal: • Oprechte empathie zit in elk mens Stephen Stich: • Moraliteit komt voort uit normenstelsel dat functioneert binnen de omgeving waar we opgroeien

11. Fase: wie zijn je maten?

12. Constateren moreel probleem • Reacties • Ongeloof • Afwijzing • Buitensluiten • Belachelijk maken • Tegenwerken Uit een onderzoek dat de FNV rond het jaar 2000 hield, bleek dat van de 119 als klokkenluiders aan te merken werknemers bij overheid en het bedrijfsleven die werden ondervraagd, 37% zich bedreigd en onder druk gezet voelde, 35% in de ziektewet belandde, 8% geschorst werd, en dat uiteindelijk 40% ontslag kreeg.

13. Klokkenluiden • Moreel probleem/misstand openbaar maken • Diverse regelingen • Bescherming beperkt • Motieven

14. De zeven valkuilen • Te goed van vertrouwen • Niet genoeg bewijzen • De zaak ongelukkig presenteren • Niet de juiste gelegenheid afwachten • Onvoldoende steun opbouwen • Het initiatief kwijt raken aan de werkgever • Niet weten wanneer je moet stoppen

15. Medestanders • Justitie • Ondernemingsraad/collega’s • De vakbond • De pers • NGO’s Hamvraag: what’s in it for me?

16. Case Ad Bos • Wat waren de reacties op de klokkenluideractie van Ad Bos? • Wie waande hij als zijn medestander? • Welke valkuilen of fouten tellen ook voor Ad Bos? • Welke verbeteringen zijn er doorgevoerd in de bouwsector? • Welke verbeteringen zou de overheid nog kunnen doorvoeren?