Futbol Kulüplerinin Yapısal ve İşlevsel Sorunları ve ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

1. Futbol Kulüplerinin Yapısal ve İşlevsel Sorunları ve ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 15 Ocak 2011

2. İÇERİK • Türk Futbolu’nun Yapısı • Vergi Sorunları • Yasa İhtiyaçları • GSGM Sorunları • Sporda Şiddetin Önlenmesine ilişkin Öneriler 2

3. TÜRK FUTBOLU SAYILAR • Kulüpler • Profesyonel: 126 • Amatör: 4,800 • Futbolcular • Profesyonel: 3,700 • Amatör: 240,000 • Grassroots: 220,000 • Antrenörler • Toplam: 15,000 TÜRKİYE Toplam Nüfus: 72,500,000 (100 %) 28 Yaş ve altı Nüfus: 36,200,000 (50 %) 14 Yaş ve altı Nüfus: 19,000,000 (26 %) 65 Yaş ve üstü Nüfus: 5,000,000 (7 %) 3

4. KULÜPLER BİRLİĞİ KISACA Süper Lig Kulüpler Birliği Vakfı • Süper Lig Kulüpleri’nin bir araya gelerek oluşturduğu “Vakıf” hukuki statüsündeki tüzel kişiliktir. Bu Birliğin İngiltere’deki karşılığı Premier League Ltd; Almanya’daki karşılığı Deutsche Fussball Liga GmbH (Bundesliga); İspanya’da LFP(La Liga); İtalya’da Serie A Lega Calcio ve Fransa’da Ligue De Football Professionnel (Ligue 1) ’dir. • Vakfın merkezi Ankara’dır. Son yıllarda TFF’nin merkez birimlerini Ankara’dan İstanbul’a taşımasının ardından Vakıf da çalışmalarını ve toplantılarını yoğunlukla İstanbul’da yapmaktadır. • Kulüpler Birliği, 2010 yılında EPFL (Avrupa Profesyonel Futbol Ligleri Birliği) üyeliğine kabul edilmiştir. Kulüpler Birliği 2011 yılında EPFL Genel Kurul Toplantısına da ev sahipliği yapacaktır. EPFL ile işbirliği içinde çalışılarak Türkiye için örnek Lig modelleri 2011 yılı içerisinde hazırlanacaktır. • Türk Medeni Kanuna göre “Vakıflar gerçek yada tüzel kişilerin yeterli mal ve hakları belirli ve sürekli bir amaca özgülemeleriyle oluşan tüzel kişiliğe sahip mal topluluklarıdır. (MK.mad.101) 4

5. FUTBOL KULÜPLERİNİN HUKUKİ YAPILARI Bugün Liglerimizde yer alan Futbol Kulüplerimizin hukuki yapısı 3 ana başlık altında toplanabilir. Buna göre; A- Dernek Statüsündeki Futbol Kulüpleri Dernekler, en az yedi kişinin kazanç paylaşma dışında belirli ve ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere, bilgi ve çalışmalarını sürekli olarak birleştirmek suretiyle oluşturdukları tüzel kişiliğe sahip kişi topluluklarıdır. (MK.mad.56) B- Anonim Şirket Statüsündeki Futbol Kulüpleri Anonim Şirket, bir unvana sahip, esas sermayesi muayyen ve paylara bölünmüş olan ve borçlarından dolayı yalnız mamelekiyle sorumlu bulunan şirkettir. Ortakların mesuliyeti, yalnız taahhüt etmiş oldukları sermaye payları ile sınırlıdır. (TTK.mad.269) C- İMKB’de İşlem Gören Halka Açık Anonim Şirket Statüsündeki Futbol Kulüpleri Hisse senetleri halka arz edilmiş olan veya ortak sayısının 250 kişiyi geçtiği belirlenip, hisse senetleri halka arz edilmiş sayılan şirkettir. 5

6. KULÜPLER BİRLİĞİ’NİN YENİDEN YAPILANMASI • Uluslararası gelişime paralel olarak Kulüpler Birliği’nin tüzel kişilik statüsü ile yetki ve görevleri özel bir kanunla belirlenmelidir. • Bu yeni yapıda, Kulüpler için getirilecek üyelik kriterleri ile mali ve idari denetim sistemleri uluslararası profesyonel futbolun gerektirdiği üst düzey standartların teminini zorunlu hale getirecektir. • Bu yapıda, İngiltere modelinde olduğu gibi hem Kulüpler Birliği hem de Kulüpler kar gütme amacıyla oluşturulmuş tüzel kişilikler olacağından, bugün profesyonel futbolun yönetim sistemine dışarıdan yapılan karşı eleştirilerin pek çoğu da ortadan kaldırılmış olacaktır. • Hesap verilebilirlik, şeffaflık ve mali sorumluluk temel idari ilkeler haline gelecektir. 6

7. AVRUPA FUTBOL YAPILANMASI Avrupa’dan örnek olarak alınan ülkelerde, ulusal futbol birlikleri aşağıdaki şekilde uluslararası örgütlerin çatısı altında toplanmaktadır. Aşağıda Profesyonel Lig olarak isimlendirilen tüzel kişilik ülkemizde Kulüpler Birliği Vakfı olarak yapılanmıştır. ULUSAL ULUSLARARASI FIFA Federasyon UEFA Profesyonel Lig(ler) EPFL Kulüpler ECA Futbolcular FIFPro 7

8. AVRUPA’DA KULÜPLER BİRLİĞİ MODELİ LİG MODELİ Profesyonel Futbol yönetimi, yani Lig(ler) tüzel kişilikleri aşağıdaki faaliyetleri kendisi planlamakta ve yönetmektedir. Müsabaka Yönetimi Medya Pazarlama Kurumsal İletişim Finans Hukuk Organizasyon Etkinlikler Maç Planlama Fikstür Stadyum Güvenlik Gençlik Geliştirme ve Müsabakalar Medya Hakları TV Prodüksiyon Internet Sitesi Mobil Network Yayınlar vs Sponsorluk Reklam Lisanslama Merchandising Biletleme Müşteri Hizmetleri vs Kurumsal Yayınlar Halkla İlişkiler Paydaş İlişkileri Yönetimi Kurumsal Sosyal Sorumluluk Finans Mali İşler Muhasebe Satın Alma vs Kurumsal Statü Talimatlar Düzenlemeler Sözleşmeler vs 8

9. FEDERASYONLARIN YENİDEN YAPILANMASI • Federasyonlar yeniden yapılandırılarak uluslararası ve ulusal gereklilikler yeniden gözden geçirilmeli ve buna göre ilerlenmelidir. • Tek tip Federasyon modelinin, değişik ve çeşitli spor dallarının ihtiyaçlarını karşılaması mümkün değildir. Mevcut tek tip model, basketbol, voleybol, hentbol vb. federasyonların uluslararası normlarda yönetilmesini sağlayacak düzeyde bulunmamaktadır. • Futbolda Dünya’nın ileri 5 ülkesinde olduğu gibi Federasyon’un yeniden yapılandırılması gerekmektedir. • Bu yapıda, Amatör Futbol ile Milli Takımlar faaliyetleri tamamıyla Federasyon çatısı altında yapılanmalı ve idare edilmeli, ancak Profesyonel Futbol oluşturulacak yeni yapısı ile Kulüpler Birliği’nin yönetimine bırakılmalıdır. • Bu durumda TFF, tüm enerjisini Futbol Geliştirme, Amatör Futbol ve Milli Takımların faaliyetlerine yoğunlaştıracağından Türk Futbolu’nda topyekün kalkınma modelinin etkin bir şekilde işletilmesi ve Milli Takımların sürdürülebilir sportif başarılar elde etmesi kolaylıkla sağlanabilecektir. 9

10. LİGLERİN YENİDEN YAPILANMASI PROFESYONEL LİGLER • Profesyonel Futbol’un kurulacak yeni tüzel kişilik altında yeniden örgütlenmesi, TFF’nin bu alandan çıkarak Amatör Futbol’a yoğunlaşması ile Profesyonel Ligler (yarışmacı ligler) yeniden yapılandırılacaktır. • Profesyonel Futbol Ligleri, Avrupa’daki örneklerinde olduğu gibi Profesyonel Futbol organizasyonunu idare eden yeni tüzel kişilik(ler) olarak yapılandırılacaktır. • Bu yeni yapıda, profesyonel takım sayısı ve profesyonellik kriterleri yeniden tanımlanacak, rekabetçi, güçlü bir Lig modeli oluşturulacaktır. • Profesyonel Kulüpler altyapılarını amatör kulüplerle destekleyeceğinden amatör futbola katkıları büyüyecek, amatör futbol bu katkılarla futbolun gelişimi için sürekli bir kaynak sağlamış olacaktır. 10

11. LİGLERİN YENİDEN YAPILANMASI AMATÖR LİGLER • Amatör Ligler kentsel, bölgesel ve ulusal olarak yeniden yapılandırılacak, eğitim ve amatör spor ruhunun gelişimi, her zaman yarışmanın önünde tutulacaktır. • Bugün ülkemizde amatör futbol kulübü olarak faaliyette bulunan kulüpler aslında profesyonel anlamda yarışmakta olup, amatör kelimesi sadece alt liglerde yarışmayı ifade etmektedir. • Bu kulüplerde futbolculara ödenen ücretler ve yapılan harcamalar büyüklüğü itibarıyla amatör futbolun doğasına aykırıdır. • Ülkemizdeki amatör kulüp sayısı 4.500 iken, Almanya’ da bu sayı 27.000’ dir. Bu sayılar ülkemizdeki amatör futbol anlayışının çarpıklığının en açık göstergesidir. • Amatör liglerin üstünde bir ulusal üst lig oluşturulacak, bu da profesyonelliğe geçişte Kulüplerin hazırlanması için uygun bir platform olacaktır. Alt amatör ligler, profesyonel futbolun kaynağı ve alt yapısı olacak, futbol altyapı eğitimi buralarda verilecektir. 11

12. VERGİ SORUNLARI STOPAJ A- Stopaj Oranları Halihazırda uygulanan stopaj oranları Futbolcular için; • En üst ligde %15,6 • En üst ligin bir altında %10,6 • Diğer alt liglerde ise %5 olarak uygulanmakatadır. Diğer alt liglere uygulanan oran, aslında bu liglerde yarışan kulüplerin amatör kulüp niteliğinde olmaları sebebiyle daha aşağıya indirilmelidir. Bu yük, teknik adamlar için normal gelir vergisi oranlarında olup, yaklaşık %35’ lik bir vergi maliyeti yaratmaktadır. Bu oranın futbolcular için yapılan uygulamaya paralel şekilde kademeli olarak yeniden gözden geçirilmeli ve belirlenmelidir. 12

13. VERGİ SORUNLARI KATMA DEĞER VERGİSİ B- KDV Oranları • Müsabaka biletlerinde uygulanan KDV oranı %18’ dir. Oysa örnek olarak sinema biletleri uygulanan KDV oranı %8’ dir. Her iki aktivite de benzer seyir faaliyetlerini içermesine rağmen, KDV oranında ciddi bir farklılık bulunmaktadır. Bu oranın düşürülmesi, bir taraftan spor müsabakası izleyicisinin artmasını sağlayacak, diğer taraftan ise verginin daha fazla izleyiciden tahsili ile yaygınlaşmasını ve Devlet’in vergi gelirinde bir azalma olmamasını sağlayacaktır. • Diğer eğitim kurumlarında verilen hizmetlere ilişkin KDV oranının %8 olmasına karşın, spor okullarında verilen hizmetlerle ilgili KDV oranı da %18’ dir. Bu oranın da diğer eğitim kurumları ile aynı seviyeye çekilmesi, çocuklarımızın temel spor eğitimi almasını kolaylaştıracaktır. • Müsabaka biletleri üzerinden alınmakta ve belediyelere aktarılmakta olan Eğlence Vergisi de tamamen kaldırılmalıdır. Belediyelerin bir taraftan çeşitli isimler altında spor kulüplerine destek olması diğer taraftan ise bu şekilde vergi almasının bir çelişki yarattığı açıktır. 13

14. VERGİ SORUNLARI DAMGA VERGİSİ C- Damga Vergisi • Kulüplerimizin, sözleşmelerdeki noter tasdiki şartının kaldırılmasını takiben azalmış olsa da, damga vergisinden kaçınmak için çifte sözleşme uygulamasına gittikleri malumdur. • Kulüplerimiz ile sporcular arasındaki hizmet sözleşmelerine uygulanan damga vergisi, aynen işçi ile işveren arasındaki hizmet sözleşmelerinde olduğu gibi kaldırılmalıdır. • Damga vergisinin kaldırılması, çifte sözleşme uygulamasını sonlandıracak, bu yolla stopaj tahsilatının artmasına sebebiyet verecek ve Devlet’in bu yolla elde ettiği vergi geliri de azalmamış olacaktır. 14

15. VERGİ SORUNLARI VERGİ GERİ DÖNÜŞÜ D- Spordan Sağlanan Verginin Spora Geri Döndürülmesi • Kulüplerimiz, faaliyetleri ile ilgili olarak değişik isim ve oranlarda, ciddi tutarlara ulaşan vergiler ödemektedirler. • Kulüplerin bu şekilde ödedikleri vergilerin ilgili kulüp adına açılacak bir hesapta toplanması ve söz konusu kulübün amatör spor branşlarındaki faaliyetlerindeki harcamalarında kullanılmasına izin verilmesi sağlanmalıdır. • Bu sayede amatör branşlarda yatırım yapan kulüpler bu yatırımlarını sürdürme konusunda teşvik edilmiş olacaktır. • Kaynak olarak kulübe geri döndürülecek bu paranın harcanması kamusal denetime ve cezai sorumluluğa bağlanarak kötüye kullanmanın önüne geçilebilecek bir mekanizmanın kolaylıkla kurulabilmesi de mümkündür. 15

16. VERGİ SORUNLARI TEŞVİK ve BORÇLARIN YAPILANDIRILMASI E- Spor Tesisi Yatırımlarının Teşviki • Kulüpleri spor tesisi yapmaya yönlendirecek ve özendirecek bir teşvik sistemi oluşturulmalıdır. • Bu şekilde kulüpler, modern ve donanımlı tesisleri ile özellikle amatör spor dallarında güçlü bir yapıya sahip olabileceklerdir. • Yine bu sistemin kamusal bir denetime ve cezai sorumluluğa bağlandığı bir mekanizma kolaylıkla kurulabilecektir. F- Vergi ve SGK Borçlarının Yeniden Yapılanması • Bugüne kadar yapılan yeniden yapılandırmalar futbol kulüplerine önemli kolaylıklar sağlamıştır. • Sadece alt liglere mahsus olmak üzere birikmiş vergi ve SGK borçlarının affedilmesi mali imkanları sınırlı bu tür kulüpler için hayati önem taşımaktadır. 16

17. YASA İHTİYAÇLARI SPOR KULÜPLERİ YASASI A- Spor Kulüpleri Yasası Spor Kulüplerinin; • Profesyonel ve Amatör kriterlerine, • İştirak etmekte oldukları müsabaka türüne (lig, turnuva vs.), • Bu müsabakaların ait olduğu organizasyonun tüzel kişiliğine, • Faaliyet gösterilmekte olan spor branşının uluslararası ve ulusal federatif yapılanmasının uygunluğuna, göre yeniden tanımlanması gerekmektedir. 17

18. YASA İHTİYAÇLARI ŞİDDET YASASI B- Sporda Şiddet ve Düzensizliğin Önlenmesine ilişkin Yasa Komisyona sunulan yasa tasarısı Kulüpler Birliği Vakfı’na henüz intikal ettirilmiş olup söz konusu tasarı ile ilgili görüşler bilahare sunulacaktır. 18

19. YASA İHTİYAÇLARI SPONSORLUK C- Sponsorlukla ilgili Yasal Düzenlemeler • Mevcut sponsorluk düzenlemeleri, sadece sponsorluk harcamalarını kanunen tanınmayan gider olmaktan çıkartarak gider gösterilebilmesini sağlamaktadır. Sponsorluğun artabilmesi için bunun dışında da faydalar sağlanabilmesi gerekmektedir. • Mevcut yasal düzenlemeler ile sponsorluk, profesyonel ve amatör kurumlara ve faaliyetlere sponsorluk adı altında ikiye ayrılmış durumdadır. Söz konusu ayrımın tanımlanmasında yaşanan zorluklar da uygulamada (vergisel hususlar başta olmak üzere) ciddi zorluklara sebep olmaktadır. • Sponsorluk uygulamalarının reklam uygulamalarından farklılaştırılarak daha fazla avantajlar sağlayan bir uygulama haline getirilmesi gerekmektedir. Sponsorluk harcamalarındaki KDV oranının indirilmesi, sponsor firmaların kurumlar vergisi matrahında belirli oranda bir indirim yapabilmesinin sağlanması uygun olacaktır. 19

20. YASA İHTİYAÇLARI TAHKİM D– GSGM Tahkim Kurulu Kararlarının Kesinliğinin Anayasa Mahkemesi Tarafından İptalinin TFF Tahkim Kurulu Kararlarının Kesinliğine Etkisi, E- Futbol Federasyonu Tahkim Kurulu Kararlarına Karşı Yargı Yolunun Açılmasına İlişkin Anayasa Mahkemesi’nin İptal Kararının Etkileri Anayasa Mahkemesi kararları kapsamında sporun yargısal yapısı hakkında düzenleme yapılması gerektiği açıktır. Bu husustaki görüş ve düşüncelerimizi kapsamlı bir rapor halinde ayrıca sunacağız. 20

21. GSGM SORUNLARI TESİSLER A– Spor Tesislerinin Kulüplere Devri • Kulüplerimizin kullanmakta olduğu spor tesisleri GSGM’ye, Belediyelere, Hazine’ye veya Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne aittir. Kulüpler, bu tesisleri kira, intifa, işgal suretiyle kullanmaktadır ve buna ilişkin ciddi meblağlar ödemektedirler. • GSGM’nin bünyesinde bulunan tesisleri Kulüplere bedelsiz devir hak ve yetkisi bulunmaktadır. Söz konusu düzenleme kanunla yapılmıştır. Ancak kanunun uygulamasına ilişkin yönetmelikte kanundan farklı olarak mevcut sözleşmelerin istisna olduğu düzenlenmiştir. Bu durumda kira kontratı süren ve düzenli bir şekilde kirasını ödeyen kulüpler bedelsiz devir hakkından yararlanamamaktadır. Buna karşı, temerrüde düşerek kullanıma ilişkin sözleşmesi feshedilen kulüpler bedelsiz devre ilişkin düzenlemeden yararlanabilmektedir. Öncelikle bu haksız uygulamaya bir an önce son verilmelidir. • Ayrıca başta GSGM olmak üzere kamu kurumları belirlenecek mali koşullarla sahibi oldukları spor tesislerini kulüplere devretmelidir. Devir koşullarına ilişkin görüşlerimiz ayrıca belirtilecektir. 21

22. GSGM SORUNLARI PROTOKOL TRİBÜNLERİ B– Protokol Tribünlerinin Devri • Spor tesislerinde bulunan Protokol tribünlerinden yararlanacak kişiler bir liste ile belirlenerek sınırlanmalıdır. • Protokol tribünü uygulamasına son verilerek, protokole tabi olacak kişilerin ağırlanması, ilgili müsabakanın organizasyonundan sorumlu kulübün sorumluluğunda olmalıdır. • Bugünkü uygulamada Protokol Tribününden yararlanacak kişilerin kapsamı son derece geniş olduğu gibi, boş kalan kapasite GSGM tarafından bu tribüne oturma niteliğini haiz olmayan kişilere bedel karşılığında kullandırılmaktadır. • Önerimiz, asgari 15, azami 25 kişilik bir kapasitenin, nitelikleri Devlet protokolüne uygun şekilde belirlenmiş kişilerce ev sahibi kulübün sorumluluğunda ve protokol uygulamalarına yakışır yer ve koşullara sahip bir alanın tahsis edilmesi suretiyle, kullanılmasının sağlanmasıdır. 22

23. GSGM SORUNLARI PAYLAR C– GSGM Paylarının Düşürülmesi • Futbol kulüplerinin faaliyetlerinden değişik isim ve oranlarda alınan GSGM paylarının tamamen kaldırılması önerilmektedir. • Özellikle yayın yeri ücreti, reklam payı, yayıncı kuruluş araç tahsis ücreti gibi kalemler altında alınan payların tamamen kaldırılması talep edilmektedir. • GSGM’ye ait tesislerde yapılan müsabakalara ait biletlerden alınan GSGM paylarının da kaldırılması, bilet satışı konusunda GSGM’nin mevcut yetkisinin kulüplere devri önerilmektedir. 23

24. GSGM SORUNLARI SPOR BAHİS OYUNLARI D– İDDAA Oranlarının Arttırılması Spor müsabakaları bahis oyunu “iddaa” gelirlerinden kulüplere sağlanmakta olan isim hakkı payının arttırılması ve bu şekilde özellikle alt liglerdeki kulüplere kaynak akışının sağlanması büyük önem arz etmektedir. E– İDDAA Oyununun Özelleştirilmesi Süreci Avrupa’da olduğu gibi, Türkiye’de de spor bahis oyunlarının özelleştirilmesi gündemdedir. GSM pazarında olduğu gibi, çoklu lisans sistemine geçilmesi düşünülmektedir. Bu lisanslardan bir tanesinin TFF veya Kulüpler Birliği’ne bedelsiz tahsisi ve özelleştirme halinde dahi lisans alanların kulüplere ödeyeceği isim haklarının şartname ve sözleşmelere eklenmesi uygun olacaktır. 24

25. SPORDA ŞİDDETİN ÖNLENMESİ ÖNERİLER A– Stadyumların Yenilenmesi • Yeni stadyumların inşası, mevcut stadyumların modernizasyonu ile genel olarak stadyumlardaki konforun, güvenliğin arttırılması sporda şiddetin önlenmesine dair yapılacak uygulamaların temelini oluşturmaktadır. Kaynak olarak da “İddaa” oyunundan elde edilen gelirlerin bir bölümünün tahsisi kullanılabilir. B– Polislerin Eğitimi • Spor alanarında şiddet ve düzensizliğin önlenmesi için görev yapacak polislerin özel eğitimden geçirilmesi, polis okullarında bu konuya ilişkin derslerin müfredata alınması, eğitim, iaşe ve mesai ücretlerinin “İddaa” oyunundan yaratılacak bir kaynak ile gerçekleştirilmesi önerilmektedir. 25

26. SPORDA ŞİDDETİN ÖNLENMESİ ÖNERİLER 26 C– Özel Güvenlik Eğitimi Spor organizasyonlarında görev yapacak Özel Güvenlik görevlilerinin bu konularda özel eğitim almış olması, görev yapacağı spor tesislerinde zorunlu staja tabi tutulması sağlanmalıdır. D– Milli Eğitim Müfredatının Yenilenmesi Sporda şiddet ve düzensizliğin önlenmesi hususunda müfredata ders konulması, televizyonlarda bu nitelikte yapılacak programların teşvik edilmesi ve böylelikle spor kültürünün evlere ve okullara girmesi sağlanmalıdır. E– Kamu Görevlilerinin Sorumluluğu Sporda şiddet ve düzensizliğin önlenmesine dair kanun tasarısında, yasa uygulayıcıların görevlerini ifada ihmal ve kasıtları bir memur suçu olarak düzenlenmeli ve ağır şekilde cezalandırılmalıdır.

27. Futbol Kulüplerinin Yapısal ve İşlevsel Sorunları ve ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 15 Ocak 2011