Gerdien Regts Eric Molleman Kees Ahaus Rijksuniversiteit Groningen

1. Invloed van helpgedrag van collega’s op werktevredenheid en verloopintentie van verpleegkundigen Gerdien Regts Eric Molleman Kees Ahaus Rijksuniversiteit Groningen Faculteit Economie & Bedrijfskunde

2. Onderwerpen 1. Context: Benchmarkonderzoek ‘Verpleging Centraal’ • Deelnemers • Aspecten die gemeten zijn (o.a. sociale netwerkvragen) • Resultaten 2. Artikel: Invloed helpgedrag op verloopintentie • Theorie + Conceptueel model • Resultaten • Conclusie

3. De Ziekenhuisketen  Kwaliteitsprojecten Deelnemende 5 ziekenhuizen (2009-2010): • Kennemer Gasthuis, Haarlem (pilot 2009) • Meander Medisch Centrum, Amersfoort (pilot 2009) • Medisch Centrum Alkmaar • Orbis Medisch Centrum, Sittard • Maxima Medisch Centrum, Eindhoven/Veldhoven Interne Geneeskunde/MDL & Orthopedie

4. Benchmarkonderzoek ‘Verpleging Centraal’ Doelstelling 1. Wat is de aantrekkelijkheid van ziekenhuizen voor verpleegkundigen? • Hoe kunnen we verpleegkundigen behouden? 2. Hoe kunnen we als ketenziekenhuizen van elkaar leren? • Een vergelijking: de mogelijkheid tot het vergelijken van de resultaten met vergelijkbare afdelingen uit andere ziekenhuizen

5. Onderwerpen vergelijkingsonderzoek(Uitkomstvariabelen) • Werktevredenheid van verpleegkundigen • Verloopintentie van verpleegkundigen op ziekenhuisniveau • Verloopintentie van verpleegkundigen op afdelingsniveau • Verbondenheid van verpleegkundigen met de organisatie • Prestaties van verpleegkundigen Welke factoren hebben invloed op deze uitkomstvariabelen? ? Werktevredenheid Verloopintentie Verbondenheid Prestaties 

6. Voorbeelden van netwerkvragen De nadruk ligt bij dit onderzoek op werkrelaties. Een afdeling kun je zien als een netwerk van relaties. De plek van een persoon in een ‘netwerk’ (afdeling) kan van invloed zijn op de motivatie en tevredenheid van deze persoon. Met behulp van voorgedrukte namenlijst in de vragenlijst: • In welke mate biedt deze verpleegkundige jou vrijwillig hulp aan? • Hoe prettig vind je de omgang met deze persoon op je werk? Antwoordschalen van 1 - 7 of 1 – 5 + de mogelijkheid ‘nvt’ wanneer onbekend

7. Terugrapportage Terugrapportage aan management en aan de afdelingen: • Raad van Bestuur en management  leidinggevenden  de teams • Op basis van de benchmark: vergelijken Opstellen verbeterplan: • Formuleren conclusies  verbeterplan • De leidinggevende is verantwoordelijk voor de uitvoering van het plan. Uitvoering van het plan: • Gebruik maken van kennis en ervaringen van andere afdelingen Survey-feedbackmethode (Bennebroek Gravenhorst, 2003) • De vragenlijst als leermiddel en niet als stuurmiddel

8. Resultaten

9. Hulp van collega-verpleegkundigen

10. Kwaliteit relatie leidinggevende –Professioneel respect

11. Werktevredenheid

12. Samenhang factoren met uitkomstvariabelen Top 3 1. Mogelijkheden en stimulans voor professionele ontwikkeling 2. Leiderschap van de leidinggevende Relatie met collega’s en leidinggevende 3. Tevredenheid met doorgroeimogelijkheden Tevredenheid met salaris

13. Voorbeelden veranderplannen pilotziekenhuizen Afdelingsspecifiek: • Relatie met collega’s: Vasthouden van ‘team spirit’: Iets leuks doen met het hele team • Relatie met artsen: Meer bewustwording creëren bij specialisten over de functie van de verpleegkundige De punten zijn opgenomen in het jaarplan van de afdelingen en worden 1 keer per kwartaal geëvalueerd

14. Deel2: Artikel “Invloed helpgedrag op verloopintentie” Gebaseerd op: Regts, G., & Molleman, E. (2013). Toleave or nottoleave: Whenreceivinginterpersonalcitizenshipbehaviorinfluencesanemployee’s turnover intention. Human Relations, 66: 193-218.

15. Introductie • Gezien de mogelijk hoge kosten van vrijwillig verloop is het belangrijk te weten wat de oorzaken ervan zijn (bijv. Griffeth & Hom, 2001) • Vrijwillig verloop = Vertrek bij een organisatie, ondanks de mogelijkheid te blijven (Mossholder, Settoon & Henegan, 2005)

16. Een relationeel perspectief op verloop • Er is nog veel te ontdekken wat betreft de manier waarop interpersoonlijke werkrelaties invloed hebben op de houding van een werknemer t.o.v. de organisatie (Morrison, 2002) • Als werknemers verschillende kenmerken van een organisatie niet leuk vinden, kunnen positieve werkrelaties werknemers doen besluiten om toch te blijven (Mossholder et al., 2005)

17. Interpersoonlijk helpgedrag

18. Interpersonal citizenship behavior (ICB) • Interpersoonlijk helpgedrag • ICB: Vrijwillige gedragingen, gericht op anderen in de organisatie, die niet zijn voorgeschreven in directe taakomschrijvingen (Venkataramani & Dalal, 2007) Bijv. nieuwe werknemers wegwijs maken, iemand helpen met een hoge werkdruk (Smith, Organ & Near, 1983)

19. ICB en verloop • Dit onderzoek: Wat is de invloed van het ontvangen van ICB van collega’s op verloopintentie? Effect van ICB: Interpersoonlijke banden worden sterker en stressfactoren die tot verloop kunnen leiden worden afgezwakt “Job embeddedness”

20. Conceptueel model (1) • Wanneer heeft de manifestatie van ICB een positief effect op werkhouding en –gedrag?  potentiële moderatoren • Contextuele karakteristiek ICB (van collega’s) Werktevredenheid Verloopintentie

21. Taakafhankelijkheid • De associatie tussen relaties (bijv. gedrag naar elkaar) en uitkomsten (bijv. verloop) zal beïnvloed worden door task interdependence (Labianca & Brass, 2006) • Task interdependence: de manier waarop en de mate waarin teamleden informatie en middelen moeten uitwisselen of moeten samenwerken om hun werk te kunnen doen (Van der Vegt, Emans & Van de Vliert, 2000)

22. ICB van collega’s Werktevredenheid Verloopintentie Taakafhankelijkheid Conceptueel model (2)

23. 6/30/2010 Respondenten • 149 respondenten (verpleegkundigen) van 12 afdelingen Interne Geneeskunde van 2 Nederlandse ziekenhuizen • Respons: 63% • 9 mannen, 140 vrouwen • Leeftijd 20 – 62 jaar (gem. 41 jaar) • Lengte dienstverband 0,2 - 40 jaar (gem. 12 jaar)

24. Resultaten Conditioneel Indirect Effect - TD Simple slope high TD: .44, p < .001 Simple slope low TD: .15, p = ns

25. Conclusie • ICB & Verloopintentie: • Het ontvangen van ICB van collega’s heeft een belangrijke invloed op verloopintentie • …via werktevredenheid • Moderator: • Vooral voor taakafhankelijke werknemers

26. Praktische implicaties

27. Conclusie – Praktische Implicaties (1) Dit onderzoek • Helpt duidelijk te maken wat de impact is van een relationele variabele (ICB van collega’s) op het besluit van werknemers om bij een organisatie te blijven • Geeft meer inzicht in taaksituaties waarin ICB tussen werknemers gewenst is om te voorkomen dat werknemers de organisatie verlaten • Benadrukt dat organisaties manieren moeten vinden voor het faciliteren van ICB tussen collega’s voor de juiste werknemers

28. Conclusie – Praktische Implicaties (2) Eerder onderzoek: ICB kan worden bevorderd door o.a. • Taakvariabelen (bijv. minder taakroutine, meer taakfeedback) • Leiderschapsvariabelen (bijv. transformationeel leiderschap, o.a. bouwen van een groepsgevoel, inspirerende uiteenzetting van een toekomstvisie) (Podsakoff, MacKenzie, Paine, & Bachrach, 2000)

29. Vragen?

30. Bedankt voor jullie aandacht Gerdien Regts a.g.regts@rug.nl T 050-363 2490 T 06-21667790