Download
1 / 22
E N D
CO TO JEST KWAS FOLIOWY ? Kwas foliowy to witamina z grupy B. Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa folium czyli liść, gdyż wyprodukowano go ze szpinaku. Ma postać jasnożółtej substancji, która łatwo rozpuszcza się w wodzie. Inne nazwy to: witamina B9, folacyna, folan, kwas pteroiloglutaminowy. Głównym zadaniem biologicznym kwasu foliowego jest udział w budowie kwasu dezoksyrybonukleinowego (DNA), tworzącego matrycę genetyczną programującą budowę i czynności wszystkich komórek ciała. Warunkuje prawidłowy podział komórek, syntezę białek, przemiany aminokwasów, w tym przemianę homocysteiny do metioniny oraz przemianę kwasów tłuszczowych w mózgu
ROLA W ORGANIZMIE Kwasu foliowy ma wpływ na powstawanie tzw. neurostymulatorów, czyli serotoniny i noradrenaliny. Serotonina jest niezbędna do snu, a jej poziom w mózgu wpływa na potrzeby seksualne, zachowania impulsywne i apetyt. W znacznym stopniu odpowiada za nasz nastrój, stąd zwana jest hormonem szczęścia. W odpowiedniej ilości serotonina reguluje ciśnienie krwi, a nawet cykl miesiączkowy; ponadto wpływa na termoregulację u niemowląt. Noradrenalina natomiast powoduje wzrost ciśnienia tętniczego krwi (podobnie jak adrenalina, ale w mniejszym stopniu), a w układzie nerwowym pełni rolę przekaźnika impulsów. Wpływa dwojako na układ krążenia: zwęża naczynia obwodowe, natomiast rozszerza naczynia wieńcowe w sercu. Kwas foliowy reguluje rozwój i funkcjonowanie wszystkich komórek oraz prawidłową pracę różnych układów w organizmie. Kwas foliowy ma wpływ na zwiększenie odporności. Bierze on bowiem udział w powstawaniu i funkcjonowaniu białych krwinek. Chroni organizm przed rozwojem nowotworów, Obniża ryzyko występowania raka szyjki macicy u kobiet. Bardzo ważna jest rola kwasu foliowego podczas rozwoju komórek nerwowych w okresie płodowym , witamina ta zapobiega wadom cewy nerwowej u płodu (niweluje powstawanie luki w rdzeniu i tylnemu rozszczepowi kręgosłupa). Ponadto przyczynia się do wykształcenia mózgu u płodu. Pozytywnie wpływa też na wagę i rozwój noworodków. Reguluje również przekazywanie i podział cech dziedzicznych komórek, czyli bierze udział w zachowaniu kodu genetycznego. Wpływa dodatnio na funkcjonowanie układu nerwowego, jest niejako "pokarmem" dla mózgu. Wraz z witaminą B12 kwas foliowy współuczestniczy w tworzeniu i dojrzewaniu czerwonych krwinek. Ponadto wykazuje właściwości hamujące powstawanie anemii, pobudzając procesy krwiotwórcze. Podczas tworzenia hemu jest nosicielem węgla i części hemoglobiny transportującej żelazo. Kwas foliowy ma wpływ na funkcjonowanie układu pokarmowego, gdyż uczestniczy w tworzeniu soku żołądkowego i zapewnia sprawne działanie wątroby, żołądka i jelit.
SKUTKI NADMIARU W przypadku nadmiaru kwasu foliowego może nastąpić rozdrażnienie i bezsenność Długotrwałe stosowanie dużych dawek może przyczynić się do wytrącania kryształów kwasu foliowego uszkadzających nerki. Są to jednak bardzo rzadkie przypadki, ponieważ witamina B nie jest magazynowana przez organizm, jej nadmiar zostaje usuwany wraz z moczem.
Kwas foliowy a ciąża • Prawidłowa podaż kwasu foliowego jest bardzo istotna u kobiet, które albo starają się o dziecko, albo są już w ciąży. Jak już wcześniej wspomniano, niedobór kwasu foliowego może spowodować zaburzenia rozwoju układu nerwowego u dziecka, co w następstwie może prowadzić do rozszczepu kręgosłupa, przepukliny mózgu i rdzenia kręgowego oraz bezmózgowia.
Dlatego też należy na długo przed podjęciem decyzji o ciąży zacząć przyjmować odpowiednią ilość kwasu foliowego. Zaleca się, na trzy miesiące przed poczęciem, przyjmowanie 0,4 mg tej witaminy i stosowanie jej do końca ciąży. Zażywanie 0,4 mg dziennie kwasu foliowego może zmniejszyć ryzyko wystąpienia wad cewy nerwowej nawet do 70%. Jednak ze względu na duży odsetek ciąż nieplanowanych zaleca się, aby wszystkie kobiety w wieku rozrodczym przyjmowały kwas foliowy w podanej dawce. Z reguły o ciąży kobieta dowiaduje się między czwartym a szóstym tygodniem, wtedy, kiedy mózg i rdzeń zarodka jest już uformowany.
U kobiet, które urodziły już jedno dziecko z wadą cewy nerwowej, zaleca się przyjmowanie dawki 4 mg witaminy B9 na dobę. Kwas foliowy w tabletkach cechuje się większą przyswajalnością niż ten pochodzący bezpośrednio z pożywienia. • Preparaty z witaminą B9 mogą również obniżać ryzyko przedwczesnych porodów o 50-70%, jeżeli będą zażywane rok przed planowaną ciążą. • Kwas foliowy nie tylko zapobiega wadom cewy nerwowej u płodu, ale również zmniejsza częstość występowania rozszczepów wargi i podniebienia oraz wad wrodzonych serca. • Długotrwałe przechowywanie i gotowanie warzyw niszczy kwas foliowy, a foliany pochodzące z pożywienia mają tylko 50-procentową przyswajalność (te pochodzące z preparatów witaminowych – 100-procentową).
Mechanizm działania kwasu foliowego w zapobieganiu wadom cewy nerwowej Istnieje wiele dowodów, że podawanie doustne kwasu foliowego w okresie przedkoncepcyjnym i w pierwszym okresie ciąży zapobiega wadom cewy nerwowej. Nie znany jest jednak mechanizm jego działania. Według innej teorii kwas foliowy podany w postaci preparatu doustnego, ulega wchłonięciu w przewodzie pokarmowym, następnie ulega przemianie do aktywnych metabolitów, które wyrównują istniejący niedobór folianów w organizmie. Według jednej z teorii istnieje bliżej niezidentyfikowany blok metaboliczny, który może "przełamać" zwiększona dawka kwasu foliowego.
WCHŁANIANIE I METABOLIZM KWASU FOLIOWEGO • Kwas foliowy ma postać jasnożółtej substancji, która łatwo rozpuszcza się w wodzie. Ponieważ jest bardzo wrażliwa, najczęściej dostaje się do organizmu w postaci związanej z kwasem glutaminowym lub jego solami. Dzięki temu nie zostaje zniszczona przez bakterie jelit i bezpiecznie dociera do błony śluzowej. Niestety, z pożywienia niewiele się go wchłania ze względu na jego postać. • Czynniki, które zmniejszają wchłanianie to: słońce i wysoka temperatura (np. podczas gotowania i smażenia), a także zażywanie środków antykoncepcyjnych. Dlatego tak ważne jest, aby zwiększyć ilość przyjmowanej witaminy B9 u kobiet, które odstawiły środki antykoncepcyjne i planują zajście w ciążę. Wpływ na zaburzone wchłanianie kwasu foliowego mają też niektóre leki przeciwpadaczkowe. • Czynniki polepszające wchłanianie kwasu foliowego to m.in.: kompleks witamin B, witamina B6, witamina B12, witamina H i witamina C.
KWAS FOLIOWY A ASTMA I ALERGIA • Naukowcy z Johns Hopkins Children's Center odkryli związek pomiędzy kwasem foliowym, a ryzykiem wystąpienia alergii i astmy. Zdaniem specjalistów wyniki prac badawczych wyraźnie wskazują, że im wyższy poziom kwasu foliowego we krwi tym niższy poziom przeciwciał IgE, mniej symptomów alergii i mniejsze ryzyko astmy. Niedobór kwasu foliowego wiąże się również ze wzrostem ryzyka kataru siennego (40%) i atopii (31%).
KWAS FOLIOWY A CHOROBY SERCA • Naukowcy z University of California w San Francisco udowadniają, że kwas foliowy i witamina B12 wspomagają leczenie chorób serca, bo ograniczają poziom homocysteiny, która zwiększa ryzyko choroby wieńcowej, udaru, zawału, zakrzepów oraz innych chorób układu krążenia, nawet u ludzi z prawidłowym poziomem cholesterolu. Kwas foliowy obniża poziom homocysteiny o 25%, a witamina B12 o dalsze 7%.
KWAS FOLIOWY A RAK PIERSI • Kwas foliowy wraz z witaminą B12 obniża ryzyko raka piersi. Do takich wniosków doszli naukowcy z Harvard School of Public Health. Otóż, u kobiet z wyższym poziomem kwasu foliowego we krwi zanotowano niższe ryzyko zachorowania na raka piersi. Podobną zależność stwierdzono w przypadku witaminy B12, ale tylko u kobiet przed menopauzą.
KWAS FOLIOWY A UTRATA SŁUCHU • Zespół z American College of Physicians dowodzi na łamach "Annals of Internal Medicine", że przyjmowanie kwasu foliowego może spowolnić utratę słuchu spowodowaną wiekiem. U osób przyjmujących kwas foliowy zaobserwowano wyraźne spowolnienie utraty słuchu w zakresie niskich częstotliwi (0,7dB). Nie miało to jednak wpływu na słyszenie dźwięków wysokich.
KWAS FOLIOWY A DEPRESJA • Depresja może być spowodowana nieodpowiednim stężeniem związków chemicznych w mózgu (m.in. serotoniny i noadrenaliny). Związki te powstają z udziałem kwasu foliowego i są niezwykle ważne dla równowagi psychicznej. Serotonina działa kojąco, uspokajająco, nastraja nas optymistycznie, a noadrenalina odpowiada za aktywność organizmu. Dlatego też niedobór witaminy B9 to jedna z przyczyn zaburzeń o podłożu depresyjnym. • U ludzi cierpiących na depresję stwierdza się zwykle mniejszą zawartość kwasu foliowego. Ponadto osoby z depresją często mają specyficzną wersję genu odpowiedzialnego za przetwarzanie kwasu foliowego w organizmie. W związku z tym kwas foliowy jest metabolizowany u nich mniej wydajnie.
KWAS FOLIOWY A MIGRENA Osoby chorujące na najcięższą odmianę migreny mogą mieć rzadką mutację genetyczną, która powoduje znacznie zwiększony poziom homocysteiny. W nadmiernych ilościach prowadzi ona m.in. do migreny. Aby obniżyć poziom tego szkodliwego aminokwasu, zaleca się stosowanie kwasu foliowego w dawce 2 miligramów dziennie.
KWAS FOLIOWY A WZROK Codzienne przyjmowanie suplementu diety (witamin B6, B12, kwasu foliowego) zmniejszyło ryzyko pojawienia się zwyrodnienia plamki żółtej o 34%. Korzystny efekt stosowania suplementu zaczynał być widoczny po około 2 latach leczenia i utrzymywał się aż do końca trwania obserwacji. Jak naukowcy tłumaczą to zjawisko? Otóż po raz kolejny okazuje się, że istotne jest tutaj działanie kwasu foliowego i witaminy B12 na poziom homocysteiny. Ponadto podczas przyjmowania tych witamin przez pacjentów objętych badaniem poprawił się stan naczyń krwionośnych w oku.
Ciekawostki na temat kwasu foliowego Więcej kwasu foliowego potrzebuję nadpobudliwe dzieci i nerwowe osoby dorosłe. Osoby lubiące się opalać (na słońcu, w solarium) potrzebują więcej kwasu foliowego, gdyż promienie słoneczne spalają jej cząsteczki. Kobiety regularnie stosujące doustne środki antykoncepcyjne, powinny dodatkowo zażywać kwas foliowy. Witamina B9 daje dobre wyniki w leczeniu parodontozy (0,8 mg dziennie do smarowania dziąseł działa zapobiegawczo). Nikotyna powoduje upośledzenie wchłaniania kwasu foliowego – palacze powinni więc zażywać go dodatkowo więcej. Aktywność witaminy B9 jest ściśle związana z działaniem witaminy B12. Działanie kwasu foliowego zmniejszają niektóre leki, np. przeciwbólowe, przeciwdrgawkowe, kortyzon, sulfamidy i antybiotyki.
