CUNG & CAÀU TIEÀN TEÄ

1. CUNG & CAÀUTIEÀN TEÄ

2. 1 Caùc lyù thuyeát veà caàu tieàn teä • 1.1. Lyù thuyeát ñònh löôïng tieàn teä • 1.2. Lyù thuyeát öu thích thanh khoaûn cuûa Keynes • 1.3. Lyù thuyeát cuûa Friedman • 2. Caùc khoái tieàn trong löu thoâng 2.1 Caùc loaïi tieàn trong neàn kinh teá hieän ñaïi • 2.2 Pheùp ño toång löôïng tieàn • 3 Caùc chuû theå cung öùng tieàn • 3.1. Ngaân haøng trung öông • 3.2 Ngaân haøng thöông maïi • 3.3 Caùc chuû theå khaùc

3. I. LYÙ THUYEÁT VEÀ CAÀU TIEÀN TEÄ Neáu xeùt moät caùch toång quaùt trong neàn kinh teá tieàn teä coù hai nhu caàu lôùn chi phoái ñôøi soáng xaõ hoäi ñoù laø nhu caàu ñaàu tö vaø nhu caàu tieâu duøng. - Ai ñaàu tö ? Ñoù laø caùc doanh nghieäp muoán môû roäng qui moâ saûn xuaát, muoán söû duïng coù hieäu quaû nguoàn voán nhaøn roãi. Ñoù laø caùc caù nhaân muoán kieám lôïi nhuaän töø ñoàng tieàn tieát kieäm cuûa mình Nhu caàu veà tieàn teä ñeå phuïc vuï cho ñaàu tö seõ phuï thuoäc vaøo hai nhaân toá quan troïng ñoù laø laõi suaát tín duïng cuûa ngaân haøng vaø möùc lôïi nhuaän:

4. Laõi suaát tín duïng ngaân haøng laø möùc thu nhaäp mang tính bình quaân cuûa caùc phöông aùn ñaàu tö trong neàn kinh teá, laø coät moác ñeå so saùnh vôùi caùc möùc tyû suaát lôïi nhuaän cuûa caùc ngaønh khaùc vaø noù cuõng laø nhaân toá kích thích nhöõng nguoàn tieát kieäm trong daân cö ñi tìm nhöõng hoaït ñoäng ñaàu tö nhö saûn xuaát, kinh doanh dòch vuï, hoaëc nhöõng hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính nhö kinh doanh ñòa oác, kinh doanh chöùng khoaùn

5. Möùc lôïi nhuaän töø nhöõng hoaït ñoäng ñaàu tö nhö saûn xuaát, kinh doanh dòch vuï, hoaëc nhöõng hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính nhö kinh doanh ñòa oác, kinh doanh chöùng khoaùn, kinh doanh ngoaïi hoái… cuõng laø nhaân toá taùc ñoäng ñeán nhu caàu ñaàu tö. - Nhu caàu veà tieàn giaønh cho tieâu duøng seõ phuï thuoäc vaøo Nhaân toá ñaàu tieân laø möùc thu nhaäp vì neáu kinh teá coù taêng tröôûng, thu nhaäp quoác daân taêng leân ñeå töø ñoù taùc ñoäng ñeán thu nhaäp cuûa töøng thaønh vieân trong xaõ hoäi theo chieàu höôùng thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi taêng thì möùc caàu veà tieâu duøng môùi coù cô sôû naâng cao.

6. Nhaân toá thöù hai aûnh höôûng ñeán nhu caàu tieâu duøng ñoù laø giaù trò cuûa nhöõng hoaït ñoäng giao dòch. ÔÛ ñaây, neáu chuùng ta giaû söû caùc nhaân toá khaùc nhö soá laàn vaø soá löôïng giao dòch trong moät thôøi gian nhaát ñònh khoâng ñoåi thì söï bieán ñoäng cuûa heä thoáng giaù caû haøng hoùa, dòch vuï seõ tröïc tieáp aûnh höôûng ñeán möùc caàu tieâu duøng. Nhaân toá thöù ba aûnh höôûng ñeán nhu caàu tieâu duøng laø laõi suaát. Trong ñieàu kieän nhöõng taùc ñoäng khaùc cuûa ñôøi soáng kinh teá laø khoâng ñoåi thì laõi suaát taêng seõ laøm giaûm möùc caàu tieàn teä trong quyõ caùc doanh nghieäp hoaëc trong tay caùc taàng lôùp daân cö, ngöôøi ta seõ kieàm cheá bôùt nhu caàu tieâu duøng, mua saém ñeå taêng nguoàn tích luõy nhaèm sinh lôøi cho ñoàng tieàn.

7. 1. Quy luaät löu thoâng tieàn teä cuûa K.Marx Treân quan ñieåm löu thoâng haøng hoùa quyeát ñònh löu thoâng tieàn teä. Maùc cho raèng soá löôïng tieàn caàn thieát cho löu thoâng nhieàu hay ít, laø do soá löôïng haøng hoùa ñang löu thoâng nhieàu hay ít, möùc giaù caû haøng hoùa cao hay thaáp vaø toác ñoä löu thoâng tieàn teä nhanh hay chaäm. Hai nhaân toá soá löôïng haøng hoùa vaø möùc giaù caû goäp laïi thaønh khaùi nieäm toång giaù caû haøng hoùa, nhaân toá naøy coù quan heä tæ leä thuaän vôùi soá löôïng tieàn caàn thieát

8. Töø phaân tích treân, moät qui luaät veà löôïng tieàn caàn thieát cho löu thoâng ñöôïc Marx ñöa ra laø: H V • Trong ñoù: • Kc laø khoái löôïng tieàn caàn thieát cho löu thoâng. • H laø toång giaù caû haøng hoùa. • V laø toác ñoä löu thoâng tieàn teä.

9. Neáu goïi KT laø löôïng tieàn thöïc coù trong löu thoâng laø löôïng tieàn maø ta chuû ñoäng cung öùng vaøo löu thoâng thì yeâu caàu cuûa qui luaät laø phaûi ñaûm baûo quan heä caân ñoái giöõa KT vaø K­C nhöõng tröôøng hôïp vi phaïm yeâu caàu cuûa qui luaät nhö: • KT > Kc­ daãn tôùi thöøa tieàn • KT < KC daãn tôùi thieáu tieàn, ñeàu coù nhöõng aûnh höôûng khoâng toát ñoái vôùi ñôøi soáng kinh teá – xaõ hoäi. ñeå ñaûm baûo toân troïng qui luaät löu thoâng tieàn teä theo quan ñieåm cuûa Marx ñoøi hoûi chuùng ta phaûi naém baét nhu caàu veà tieàn trong löu thoâng, qua ñoù, ñöa tieàn vaøo löu thoâng cho phuø hôïp

10. 2. Thuyeát soá löôïng tieàn teä M.V = P.Q • Trong ñoù: • M: Toång khoái löôïng tieàn löu haønh bao goàm tieàn maët vaø keå caû caùc phöông tieän thanh toaùn treân caùc taøi khoaûn seùc. • V: Toác ñoä löu haønh cuûa löôïng tieàn trong löu thoâng. • P: Möùc giaù trung bình. • Q: Toång löôïng haøng hoùa vaø dòch vuï ñöôïc trao ñoåi. • Vôùi phöông trình treân, ñaàu tieân I Fisher neâu leân lyù thuyeát “söùc mua tieàn teä” vaø cho raèng: Söùc mua cuûa tieàn teä ñöôïc ño baèng P, neáu P taêng nghóa laø söùc mua cuûa ñoàng tieàn giaûm, tieàn maát giaù, P giaûm nghóa laø söùc mua cuûa ñoàng tieàn ñöôïc naâng cao. Maët khaùc Fisher cho raèng V laø nhaân toá gaàn nhö baát bieán trong moät thôøi gian ngaén ví noù phuï thuoäc vaøo thoùi quen cuûa caù nhaân trong giao dòch vaø sau ñoù Fisher neâu leân hoïc thuyeát veà soá löôïng tieàn teä.

11. 3. Thuyeát öa thích thanh khoaûn cuûa J.M.Keynes (1884– 1946) Keynes coi cuûa caûi döôùi daïng tieàn teä laø linh hoaït nhaát, vieäc chuyeån tieàn thaønh tö baûn cho vay ñöôïc Keynes goïi laø “sôû thích chi tieâu”, vaø khi cho vay, ngöôøi cho vay ñaõ chaáp nhaän maïo hieåm neân laõi suaát ñöôïc goïi laø phaàn thöôûng giaønh cho hoï. . Laõi suaát laïi chòu aûnh höôûng tæ leä nghòch vôùi löôïng tieàn ñöa vaøo löu thoâng neân theo oâng muoán giaûm laõi suaát ñeå kích thích ñaàu tö thì nhaø nöôùc neân in theâm tieàn ñöa vaøo löu thoâng.

12. . Laõi xuaát cuõng chòu aûnh höôûng töø söï öa thích tieàn maët, söï öa thích tieàn maët ñöôïc phaùt sinh töø 3 ñoäng thaùi sau: • Ñoäng thaùi giao dòch • Ñoäng cô döï phoøng • Ñoäng cô ñaàu cô • Trong ba ñoäng cô treân, thò tröôøng taøi chính seõ aûnh höôûng maïnh ñeán ñoäng cô ñaàu cô. Neáu goïi r laø laõi suaát, M laø khoái löôïng tieàn teä vaø L laø haøm soá öa chuoäng tieàn maët thì: M = L (r) • Töø ñoù, Keynes ñöa ra phöông trình: • M = M1 + M2 = L1(R) + L2 (r)

13. Trong ñoù: • M: laø söï öa thích tieàn maët • M1: laø soá tieàn maët duøng cho ñoäng cô giai dòch vaø ñoäng cô döï phoøng • M2: laø soá tieàn maët duøng cho ñoäng cô ñaàu cô • L1 (R): laø haøm soá tieàn maët xaùc ñònh M1 töông öùng vôùi laõi xuaát R • L2 (r)laø haøm soá tieàn maët xaùc ñònh M2 töông öùng vôùi laõi xuaát r. 4. Thuyeát soá löôïng tieàn teä cuûa Milton_Friedman

14. Theo M.Friedman soá cung tieàn teä hoaëc ñöôïc xaùc ñònh baèng soá löôïng tieàn kim loaïi ñöa vaøo löu thoâng hoaëc bôûi soá tieàn do nhaø nöôùc hoaëc heä thoáng ngaân haøng taïo ra. Nhu vaàu veà tieàn laø haøm soá vôùi nhieàu bieán soá trong doù coù thu nhaäp, giaù caû, laõi suaát cô caáu taøi saûn vaø söï öa thích caù nhaân …. • Luaän ñieåm cuûa M.Friedman ñöôïc dieãn taû baèng coâng thöùc sau: • Md = f (yn, i) • Trong ñoù: yn : laø thu nhaäp danh nghóa • i : laø laõi suaát danh nghóa

15. M.Friedman cuõng cho raèng möùc cung tieàn phuï thuoäc nhieàu vaøo quyeát ñònh chuû quan cuûa caùc cô quan quaûn lyù vó moâ neân mang tính khoâng oån ñònh. Theo oâng, vieäc taêng cung tieàn moät caùch oå ñònh (3 - 4 % / naêm) seõ laøm cho GNP taêng leân oån ñònh. Ñieàu naøy cho pheùp haïn cheá nhöõng bieán ñoäng giaù caû vaø ñaït ñöôïc toác ñoä taêng tröôûng.

16. II. CAÙC KHOÁI TIEÀN TRONG LÖU THOÂNG • 1. Caùc loaïi tieàn teä trong neàn kinh teá hieän ñaïi • 1.1. Tieàn coù quyeàn löïc cao • - Tieàn phaùp ñònh • Bao goàm caùc loaïi tieàn giaáy, tieàn kim khí do nhaø nöôùc phaùt haønh vôùi teân goïi tieàn phaùp ñònh ñaõ cho thaáy caùc loaïi tieàn naøy ñöôïc nhaø nöôùc thoáng nhaát phaùt haønh vaø cho pheùp löu thoâng vôùi meänh giaù ñöôïc in treân ñoàng tieàn theo luaät ñònh • - Tieàn gôûi khoâng kyø haïn hay caùc khoaûn tieàn gôûi treân caùc taøi khoaûn thanh toaùn taïi caùc ngaân haøng

17. Laø moät loaïi tieàn coù quyeàn löïc cao nhöng tính loûng thaáp hôn so vôùi tieàn phaùp ñònh vì phaûi thoâng qua moät soá thuû tuïc thanh toaùn theo quy ñònh khi thöïc hieän giao dòch. Tuy nhieân, trong ñieàu kieän nhöõng dòch vuï thanh toaùn qua ngaân haøng trôû neân tieän ích thì vaán ñeà thanh toaùn töø tieàn gôûi khoâng kyø haïn hay caùc taøi khoaûn thanh toaùn coù theå phaùt haønh seùc … Seõ goùp phaàn giaûm ñaùng keå nhöõng chi phí khoâng caàn thieát trong thanh toaùn baèng tieàn maët. Ngoaøi ra, moät soá ngaân haøng thöông maïi coøn thöïc hieän traû laõi cho caùc khoaûn tieàn gôûi thanh toaùn neân so vôùi tieàn maët noù coøn ñaùp öùng phaàn naøo muïc tieâu sinh lôøi cho ngöôøi sôû höõu tieàn teä.

18. 1.2. Caùc loaïi tieàn taøi saûn tieàn taøi saûn khoâng phaûi laø tieàn giao dòch vì ngöôøi ta khoâng theå söû duïng noù nhö moät phöông tieän trao ñoåi khoâng haïn cheá veà thôøi gian nhö tieàn maët cuõng nhö khoâng theå ñaùp öùng nhu caàu giao dòch, ngay laäp töùc nhö caùc loaïi tieàn coù quyeàn löïc cao. Tieàn taøi saûn cho thaáy ñaây laø loaïi taøi saûn ñöôïc ngöôøi sôû höõu naém giöõ nhö moät hình thöùc ñaàu tö sinh lôïi song chuùng laïi coù khaû naêng hoaùn chuyeån linh hoaït sang tieàn maët trong moät thôøi gian ngaén

19. Caùc loaïi tieàn taøi saûn bao goàm: • - Caùc loaïi tieàn gôûi coù kyø haïn, ñem laïi möùc sinh lôïi khaù oån ñònh cho ngöôøi sôû höõu vaø ñöôïc thöïc hieän vôùi nguyeân taéc thôøi haïn caøng daøi laõi suaát caøng cao, bao goàm: • Tieàn gôûi tieát kieäm cuûa coâng chuùng taïi caùc quyõ tieát kieäm, caùc ngaân haøng. • Tieàn gôûi coù kyø haïn cuûa caù nhaân vaø doanh nghieäp taïi caùc toå chöùc tín duïng

20. - Taøi khoaûn tieàn göûi ôû thò tröôøng tieàn teä. • - Caùc chöùng töø nôï ngaén haïn, trung haïn ñöôïc mua baùn treân thò tröôøng tieàn teä. • Tín phieáu kho baïc, traùi phieáu tieát kieäm do caùc ngaân haøng, caùc caáp chính quyeàn ñòa phöông, Coâng ty taøi chính… huy ñoäng, caùc hôïp ñoàng mua laïi qua ñeâm, tieàn gôûi Euro Dollar qua ñeâm, tieàn gôûi Euro Dollar coù kyø haïn… • - Caùc loaïi tieàn taøi saûn khaùc 2. Pheùp ño toång löôïng tieàn trong neàn kinh teá hieän ñaïi

21. Ngaân haøng trung öông chòu traùch nhieäm chính trong xaây döïng vaø thöïc thi chính saùch tieàn teä laø phaûi bieát moät caùch chính xaùc caùc thaønh phaàn cuûa löôïng tieàn cung öùng vaøo löu thoâng seõ bao goàm caùc boä phaän naøo ñeå coù theå döï baùo ñöôïc nhöõng bieán ñoäng kinh teá cuõng nhö coù nhöõng bieän phaùp ñieàu chænh hôïp lyù. • ñeán quan ñieåm cuûa nhaø kinh teá hoïc PA Samuelson, Samuelson chia khoái tieàn trong löu thoâng thaønh 2 boä phaän:

22. Khoái M1 (tieàn theo nghóa heïp) goïi laø tieàn giao dòch goàm caùc khoaûn tieàn thöïc teá ñöôïc duøng cho giao dòch ñeå mua baùn haøng hoùa bao goàm: • Tieàn kim khí, tieàn giaáy do ngaân haøng trung öông phaùt haønh. • Tieàn kyù gôûi treân caùc taøi khoaûn seùc: ñaây laø tieàn qua ngaân haøng, soá tieàn kyù gôûi treân taøi khoaûn seùc coù theå ñöôïc ruùt ra ñeå thanh toaùn. • Khoái M2 (Tieàn theo nghóa roäng) goïi laø tieàn teä taøi saûn hay chuaån teä vì chuùng coù theå chuyeån sang tieàn maët deã daøng trong moät thôøi gian bao goàm: • Khoái M1. • Caùc loaïi taøi saûn laø tieàn thay theá raát gaàn vôùi tieàn giao dòch nhö: Taøi khoaûn tieát kieäm, tieàn gôûi coù kyø haïn…

23. Taïi caùc nöôùc phaùt trieån pheùp ño toång löôïng tieàn ñöôïc ngaân haøng trung öông coâng boá thoâng thöôøng goàm 3 khoái tieàn chính ñoù laø: • Khoái M1 bao goàm: • Tieàn phaùp ñònh. • Tieàn gôûi khoâng kyø haïn hay tieàn gôûi thanh toaùn coù theå phaùt haønh seùc. • Seùc du lòch. • Xaùc ñònh keát caáu khoái M1 döïa treân vaän duïng quan ñieåm cuûa P.A Samuelson.

24. Khoái M­2 bao goàm: • M1. • Caùc loaïi tieàn gôûi coù kyø haïn loaïi nhoû. • Tieàn gôûi tieát kieäm. • Caùc chöùng töø nôï ngaén haïn. • Tieàn gôûi thò tröôøng tieàn teä ngaén haïn… • Khoái M3 bao goàm: • M2. • Caùc loaïi tieàn gôûi coù kyø haïn loaïi lôùn. • Caùc chöùng töø nôï, tieàn gôûi thò tröôøng tieàn teä daøi haïn… 3. Caùc chuû theå cung öùng tieàn cho neàn kinhteá

25. 3.1. Ngaân haøng trung öông • Ngaân haøng trung öông laø cô quan ñoäc quyeàn phaùt haønh giaáy baïc ngaân haøng vaøo löu thoâng.Thoâng thöôøng, vieäc phaùt haønh tieàn cuûa ngaân haøng trung öông ñöôïc thöïc hieän qua caùc con ñöôøng sau ñaây : • - Phaùt haønh qua keânh ngaân saùch nhaø nöôùc Tieàn ñuùc coù theå do ngaân haøng trung öông phaùt haønh, cuõng coù theå do ngaân khoá (kho baïc) phaùt haønh.

26. - Phaùt haønh qua keânh tín duïng • Moät trong caùc ngoõ ñeå ngaân haøng trung öông ñöa tieàn vaøo löu thoâng ñoù laø cho ngaân haøng trung gian vay thoâng qua nghieäp vuï taùi chieát khaáu, taùi caàm coá caùc chöùng töø coù giaù cuûa caùc ngaân haøng trung gian. Khi ngaân haøng trung öông cho ngaân haøng trung gian vay tieàn, tieàn seõ thoâng qua ngaân haøng trung gian ñeå tôùi tay coâng chuùng. • - Phaùt haønh qua thò tröôøngmôû • Thò tröôøng môû laø thò tröôøng taøi chiùnh noùi chung, nôi mua baùn caùc loaïi phieáu nôï, chöùng khoaùn. Goïi laø “ môû ” vì baát kyø ai tham gia cuõng ñöôïc, khoâng giôùi haïn ôû moät taàng lôùp naøo caû; maët khaùc, coâng cuï tham gia treân thò tröôøng môû raát ña daïng.

27. - Phaùt haønh qua thò tröôøng vaøng vaø ngoaïi teä • Baèng vieäc tung tieàn maët ra thò tröôøng vaøng vaø ngoaïi teä ñeå mua caùc ñoàng tieàn cuûa nöôùc ngoaøi vaø vaøng, ngaân haøng trung öông vöøa laøm taêng döï tröõ vaøng vaø ngoaïi teä, vöøa laøm taêng löôïng tieàn maët trong löu thoâng moät khoaûn töông öùng, vaø ñaây cuõng laø moät keânh phaùt haønh tieàn cuûa ngaân haøng trung öông.

28. 3.2. Ngaân haøng trung gian • Caùc ngaân haøng trung gian cung öùng cho neàn kinh teá loaïi buùt teä thoâng qua cô cheá tín duïng taïo tieàn. • Thaät vaäy, nhôø vaøo vieäc nhaän tieàn gôûi maø caùc ngaân haøng trung gian coù khaû naêng môû roäng qui moâ cho vay. Nhöng khi cho vay vaø thöïc hieän chöùc naêng trung gian thanh toaùn, caùc ngaân haøng trung gian laïi taïo ra moät löôïng tieàn gôûi khoâng kyø haïn lôùn gaáp nhieàu laàn so vôùi soá tieàn gôûi ban ñaàu. Trong ñieàu kieän lyù töôûng, coâng thöùc tính soá tieàn gôûi môû roäng maø caû heä thoáng ngaân haøng taïo ra nhö sau: • Soá tieàn gôûi môû roäng = Soá tieàn gôûi ban ñaàu x Heä soá taïo tieàn • Trong ñoù:

29. 3.3. Caùc chuû theå khaùc Trong ñieàu kieän thò tröôøng taøi chính phaùt trieån, caùc loaïi chöùng töø coù giaù coù tính thanh khoaûn cao thì nhaø nöôùc, caùc doanh nghieäp cuõng coù theå ñöôïc coi laø nhöõng chuû theå cung öùng tieàn cho neàn kinh teá.