NOKTALAMA İŞARETLERİ

NOKTALAMA İŞARETLERİ - HAZIRLAYAN: , / Fatih GÜRCAN : ...

Nokta:(.) • 1. Cümlenin sonuna konur. • ör: Güneş’in batışını seyrediyorum. • 2. Kısaltmaların sonuna konur: • ör: Ast.(Astssubay),Hst.(Hastane)Dr.(Doktor) • Ancak bazı kısaltmalarda nokta kullanılmaz. • ör: TBMM(Türkiye Büyük Millet Meclisi),DKT(Türk Dil Kurumu)

3. Sayılardan sonra sıra bildirmek için konur: • ör: 2.(ikinci) , 20.(yirminci)V. (beşinci) • 4. Bir yazının maddelerini gösteren rakam veya harflerden sonra konulur. • ör: I. 1. A. a. • 5. Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yıl gösteren sayıları birinden ayırmak için konulur: • ör: 29.5.1453, 29.X.1923, 18.08.1955 • Tarihlerde ay adları yazıyla da yazılabilir.Bu durumda ay adlarından önce ve sonra nokta kullanılmaz: • ör: 19 Mayıs 1919

6. Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur: • ör: 07.27. • 7. Arka arkaya sıralanan, virgülle veya çizgiyle ayrılan rakamlardan yalnızca sonuncusuna konur: • ör: 5.8 ve 9. maddeler. • 8. Bibliyografik künyelerin sonuna konur: • ör: D. Cüceloğlu, İçimizdeki çocuk, İstanbul 1993

9. Üçlü gruplara ayrılarak, yazılan büyük sayılarda gruplar arasına konur: • ör: 17.455.000, 22.485.968. Gruplara ayrılan sayılarda nokta kullanılmaması da mümkündür. • 10. Matematikte çarpma işareti yerine kullanılır: • ör: 3 . 5 = 15

Virgül:(,) , • 1. Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime gruplarının arasına konur: • ör: Sokaklar, caddeler, vapurlar, her yer insan kaynıyor. • 2. Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur: • ör: Çok koştum, çok terledim, sonunda yatağa düştüm.

3. Cümlede özel olarak vurgulanması gereken ögelerden sonra konur: ör: Böylece, her istediğini almış oldu. 4.Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan ögeleri belirtmek için konur: ör: Eli çiçek dolu olan çocuk, öğretmenine hızlıca koşuyordu. 5. Cümle içinde ara sözleri ve ara cümleleri ayırmak için konur: ör: Bütün binalar, hastane hariç, yıkılmıştı.

6. Anlama güç kazandırmak için tekrarlanan kelimeler arasına konur: • ör: Annem, annem cennet ayaklarınınaltında. • 7. Tırnak içinde olmayan aktarma cümlelerden sonra konur: • ör: Size akşam yemeğine geleceğime, dedi. • 8. Konuşma çizgisinden önce konur: • ör: Annesinin boynuna sarılarak, • - Anneciğim, seni çok seviyorum, dedi.

9. Kendisinden sonraki cümleye bağlı olarak ret, kabul ve teşvik bildiren hayır, yok, yoo, peki, pekala, • tamam, olur, hayhay, baş üstüne, öyle, haydi, elbette gibi kelimelerden sonra konur: • ör: Tamam, sinemaya gidebiliriz. • 10. Bir kelimenin kendisinden sonra gelen kelime veya kelime gruplarıyla yapı ve anlam bakımın dan bağlantısı olmadığını göstermek için kullanılır: • ör: Bu, tek gözlü, genç fakat ihtiyar görünen bir adamcağızdır. • (Halit Ziya Uşaklıgil, İzmir Hikayeleri)

11. Hitap için kullanılan kelimelerden sonra konur: • ör: Sayın Müdürüm, • Değerli Öğretmen arkadaşlarım, • Kıymetli Veliler, • Sevgili öğrenciler, • 12. Yazışmalarda, başvurulan makamın adından sonra konur: • ör: İl Milli Eğitim Müdürlüğüne,

13. Yazışmalarda, yer adlarının tarihlerden ayırmak için konur: • ör: Ankara, 14 Şubat 2004 • 14. Sayıların yazılışında, kesirleri ayırmak için konur: • ör: 42,8(kırk iki tam, onda sekiz) • 15. Bibliyografik künyelerde yazar, eser, basım evi vb. maddelerden sonra konur: • ör: Muharrem Ergin, Dede Korkut Kitabı, Ankara 1958.

; Noktalı Virgül:(;) • 1. Cümle içinde virgülle ayrılmış tür veya takımları birbirinden ayırmak için konur: • ör: Pazardan elma, armut; kasaptan kıyma, tavuk aldık. • 2. Ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur: • ör: At ölür, meydan kalır; yiğit ölür, şan kalır. • 3. Virgülle ayrılmış örnekleri farklı örneklerden ayırmak için konur: • ör: Türkçe, Arapça, İngilizce; Türkiye, Arabistan, İngiltere.

4. Kendilerinden evvelki cümleyle ilgi kuran ancak, yalnız, fakat, lakin, çünkü, yoksa, bundan dolayı, bineanelyh, sonuç olarak, bununla birlikte, öyleyse vb. cümle başı bağlaçlarından önce konur: • ör: Bir millet ordusunu kaybedebilir, bağımsızlığını da kaybedebilir; fakat dilini sakladıkça o millet yaşıyor demekdir. • (Nihal Adsız, Türk Ülküsü)

İki Nokta:(:) : • 1. Kendisinden sonra örnek verilecek cümlenin sonuna konur: • ör: Sözcükler, yapılarına göre üçe ayrılır: • Basit, türemiş, birleşik. • 2. Kendisinden sonra açıklama yapılacak cümlenin sonuna konur: • ör: Başarmanız için tek bir şans vardır:Çalışmak.

3. Edebi eserlerdeki karşılıklı konuşmalarda, konuşan kişinin adından sonra konur: • ör: Öğretmen sordu: • - Neden geç kaldın? • 4. Matematikte bölme işareti olarak kullanılır: • ör: 50 : 5 = 10

Üç nokta:(…) ... • 1. Tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur: • ör: Bir yaz günü geçtik Tuna’ dan kafilelerle… (Y.K.Beyatlı) • 2. Kaba sayıldığı için veya bir başka sebepten ötürü açıklanmak istenmeyen kelime ve bölümlerin yerine konur: • ör: Söylediklerini … unutmadığımı bilmeliydi.

3. Alıntılarda; başta, ortada ve sonda alınmayan kelime ve bölümlerin yerine konur: • ör: Mümtaz, bu dükkana bakarken hiç farkında olmadan Mallarme’nin mısrasını hatırladı:’’Meçhul bir felaketten buraya düşmüş... • 4. Sözün bir yerde kesilerek bölümün okuyucunun muhayyilesine bırakıldığını göstermek veya ifadeye güç katmak için konur: • ör: Haydi, hoşça kal…

5. Ünlem ve seslenmelerde anlatımı pekiştirmek için konur: • ör: İlk deneyimi yapmak isteyen çıksın ortaya!... • 6. Karşılıklı konuşmalarda, yeterli olmayan, eksik bırakılan cevaplarda kullanılır: • ör: - Bu konuda ne düşünüyorsun? • - … • - Düşüncelerini bana açabilirsin. • - …

Soru işareti:(?) ? • 1. Soru bildiren cümle veya sözlerin sonuna konur: • ör: Seyahatin nasıl geçti? • 2. Bilinmeyen yer, tarih vb. durumlar için kullanılır: • ör: Yunus Emre (1240?-1320)(Doğum yeri:?)

3. Bir bilginin şüpheyle karşılandığı veya kesin olmadığı kurumlarda kullanılır: • ör: Ankara’dan Konya’ya 1,5 (?) saatte gitmiş. • 1496 (?) yılında doğan Fuzuli… • Boğaza karşı bir yolda(?) oturuyorlarmış.

Ünlem işareti:(!) • 1. Sevinç, kıvanç, acı, korku, şaşma gibi duyguları anlatan cümlelerin sonuna konur: • ör: Eyvah, yağmur başladı! • Hey hey! Yine de hey hey! • 2. Seslenme, uyarı ve hitap sözlerinden sonra konur: • ör: Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz’dir, ileri! • 3. Bir söze alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırmak için ayraç içinde ünlem işareti konur: • ör: Okadarcık yoldan iki saatte geldin ya,aferin sana!

Kısa çizgi:(-) - • 1. Satıra sığmayan kelimler bölünürken satır sonuna konur: • ör: Ağaç sevgisi olmayan- • da evlat sevgisi olmaz. • 2. Ara sözleri ve cümle ayırmak için kullanılır: • ör: Örnek olsun diye –örnek istemez ya- söylüyorum.

3. Dil bilgisine kökleri ve ekleri ayırmak için kullanılır: • ör: Al-ış, dur-ak, Dur-sun… • 4. Dil bilgisine fiil kök ve gövdelerini göstermek için kullanılır: • ör: Al-, dur-, gör-, ver-, başar-… • 5. Dil bilgisinde eklerin başına konur: • ör: -den, -lık, -ış, -ak… • 6. Dil bilgisinde heceleri göstermek için kullanılır: • ör: a-raş-tır-ma, bi-le-zik…

7. Eski harfli metinlerin yeni yazıya aktarılmasında Arapça ve Farsça kurallara göre yapılmış tamlamaların, birleşik ve türemiş kelimelerin ögelerini ayırmak için konur: • ör: darü’l-fü-nun, resm-i geçit… • 8. Kelimeler arasında ‘‘den…-a, ve, ile, ila, arasında’’anlamlarını vermek üzere kullanılır: • ör: Türkçe-FransızcaSözlük, Beşiktaş-Galatasaray karşılaşması.

9. Bazı terim ve kuruluş adlarında kelimeler arasına konur: • ör: Sıfat-fiil; Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi • 10. Adres yazarken semt ile şehir arasına konur: • ör: Siteler-Ankara • 11. Matematikte çıkarma işareti olarak kullanılır: • ör: 70 – 10 = 60

Uzun çizgi:( ) - - • Yazıda satır başına alınan konuşmaları göstermek için kullanılır: Buna konuşma çizgisi de denir. • 1. Konuşmaları göstermek için kullanılır: • ör: -- Ne zaman yola çıkacağız? • 2. Tiyatro eserlerinde konuşanın adından sonra konur: • ör: Berki – anneciğim birkaç günlüğüne bir yolculuğa çakacağım. İzin verir misin?

/ Eğik çizgi:(/) • 1. Adres yazarken apartman numarası ile daire numarası arasına konur: • ör: Şirinler Sokağı, Nu.: 18/5 • 2. Adres yazarken semt ile şehir arasına konur: • ör: Hamam Sokağı, Nu.: 207/7 Ulus/ANKARA • 3. Dil bilgisinde eklerin farkı şekillerini göstermek için kullanılır: • ör: -a/-e, -an/-en, -lık/-lik, -madan/-maden. • 4. Bölme işareti olarak kullanılır: • ör: 80 / 4 = 20

Tırnak işareti:(‘‘…’’) '' '' • 1. Başka bir kimseden veya yazıdan olduğu gibi aktarılan sözler tırnak içine alınır: • ör: Ulu önderin ‘‘Ne mutlu Türküm diyene!’’sözü her Türk’ü duygulandırır. • 2. Özel olarak belirtmek istenen sözler tırnak içine alınır: • ör: Yeni bir ‘‘barış taarruzu’’başladı. • 3. Kitapların ve yazıların adları ve başlıkları tırnak içine alınır: • ör: ‘‘Yaban’’ı sende okumalısın.

Denden işareti:(‘‘) '' • 1. Bir yazıdaki maddelerin sıralamasında veya bir çizelgede alt alta gelen aynı sözleri veya söz gruplarının tekrar yazılmasını önlemek için kullanılır: • ör: Şimdiki zaman • Gelecek ‘‘

Yay ayraç:( () ) () • 1. Cümlenin yapısı ile doğrudan doğruya ilgili olmayan açıklamalar için kullanılır: • ör: Bazı yazı türlerine öykü (hikaye) diyoruz. • 2. Tiyatro eserlerinde konuşanın hareketlerini, durumunu açıklamak ve göstermek için kullanılır: • ör: (Ayşe içeri girer) • -- Duydunuz mu? • 3. Bir yazının maddelerini gösteren rakam ve harflerden sonra kapama ayracı konur: • ör: I) 1) A) a)

Kesme işareti:(’) ' • 1. Özel adlara getirilen iyelik ve hâl eklerini ayırmak için konur: • ör: Ahmet’in … • a. Kurum ve kuruluş adları: • ör: Türkiye Büyük Millet Meclisine, Türk Dil Kurumundan • b. Akın, çağ ve dönem adları: • ör: Eski Çağın, Yükselme Döneminin. • c. Kişi adlarından sonra kullanılan unvalar: • ör: Nasrettin Hocada, Zeynep Hanıma

2. Yabancı özel adlardan sonra getirilen çokluk ve yapım ekleri kesme işareti ile ayrılır: • ör: Nice’ler, Lille’li, Bordenux’lu • 3. Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konur: • ör: TBMM’nin, TDK’nın, BM’de • 4. Sayılara getirilen ekleri ayırmak için konur: • ör: 2004’de, 6’ncı, 50’lik.

SON

NOKTALAMA İŞARETLERİ