UNIVERZITET U SARAJEVU Fakultet za kriminalistiku, kriminologiju i sigurnosne studije

1. UNIVERZITET U SARAJEVUFakultet za kriminalistiku, kriminologiju i sigurnosne studije Osnove unutrašnjeg ustrojstva/metodologija (obavještajne službe)

2. Organizaciona struktura obavještajnih službi • Pod organizacionom strukturom obavještajnih službi podrazumijevamo njenu unutrašnju organizaciju, odnosno sistem uspostavljenih organizacionih jedinica, raspored poslova shodno utvrđenom djelokrugu rada i sistem veza između organizacionih jedinica. • Uspostavljanje organizacionih jedinica i raspored poslova realizuje se na : a) horizontalnom nivou b) vertikalnom nivou Po horizontalnom nivou organizovanja, obavještajne službe vrše podjelu svih obavještajnih, kontraobavještajnih, subverzivnih i drugih poslova na problemske cjeline (sektori, direkcije, odjeljenja i sl.)

3. Organizaciona struktura obavještajnih službi • Organizacionu strukturu obavještajne službe po vertikalnom nivou čine slijedeći nivoi organizovanja: - centrala obavještajne službe - centar obavještajne službe - podcentar obavještajne službe - obavještajni punkt - detaširani (ugrađeni) obavještajac.

4. Organizaciona struktura obavještajnih službi( Centrala obavještajne službe) Predstavlja sam vrh obavještajne službe, odnosno njeno centralno rukovodeće jezgro iz kojeg se upravlja cjelokupnim radom obavještajne službe. U nadležnosti centrale su: - planiranje i usmjeravanje obavještajne aktivnosti; - školovanje kadrova; - materijalna i tehnička opskrba obavještajne službe; - praćenje i usvajanje novih tehničkih i tehnoloških dostignuća; - finansiranje i saradnja sa drugim službama.

5. Organizaciona struktura obavještajnih službi( Centrala obavještajne službe) Centralu obavještajne službe čine: - rukovodeće tijelo - organizacione jedinice Rukovodeće tijelo predstavlja rukovodeći štab obavještajne službe; postavlja ga najviši politički organ države (predsjednik, kolegijalni šef države, premijer vlade, parlament) Rukovodeće tijelo: - određuje plan i program realizacije obavještajne aktivnosti; - određuje metode i sredstva za realizaciju obavještajne aktivnosti; - nadgleda i kontroliše rad ostalih dijelova obavještajne službe; - objedinjuje rezultate obavještajnih istraživanja, vrši njihovu verifikaciju i dostavlja ih političkim odlučiocima u vidu dokumenta.

6. Organizaciona struktura obavještajnih službi( Centrala obavještajne službe) Rukovodeće tijelo je sastavljeno od rukovodioca organizacionih jedinica. U centrali obavještajne službe postoje i djeluju sljedeće organizacione jedinice: - jedinica za operativne poslove - jedinica za analitičke poslove - jedinica za tehničke poslove - jedinica za kadrovske poslove - jedinica za poslove veze - jedinica za dokumentaciju

7. Organizaciona struktura obavještajnih službi( Centar obavještajne službe) • Centar predstavlja izvršnu jedinicu obavještajne službe; • Centar je organ obavještajne službe koji je zadužen: - da organizuje i prikuplja obavještajne podatke, - da stvara stalne izvore podataka; - da organizuje obavještajna istraživanja prema utvrđenim strateškim, taktičkim i operativnim ciljevima. - da verifikuje obavještajne podatke i da ih pravovremeno dostavi i prezentira rukovodećim tijelima centrale obavještajne službe; - da vrši obavještajni prodor, izvođenje raznih vidova specijalnih operacija, kao i produciranje kriza sa sukobima niskog intenziteta.

8. Organizaciona struktura obavještajnih službi( Centar obavještajne službe) • Centar obavještajne službe je dio centrale koji se formira van centrale. Centar se može formirati: - na teritoriji domaće države (obično se lociraju uz granicu sa susjednom državom, u okviru postojećih teritorijalnih jedinica službi bezbjednosti) - na teritoriji države prema kojoj je usmjereno obavještajno istraživanje (u konzularnim i diplomatskim misijama, vojnim bazama) - na teritoriji treće države.

9. Organizaciona struktura obavještajnih službi( Podcentar obavještajne službe) • Potčinjen obavještajnom centru, odnosno centrali obavještajne službe; • Kadrovsku strukturu obavještajnog podcentra čine obavještajci, koji se angažuju na neposrednom prikupljanju obavještajnih podataka; • Dok centar organizuje obavještajno istraživanje čitave strane države, podcentar djeluje prema užoj teritoriji date države.

10. Organizaciona struktura obavještajnih službi( Obavještajni punkt ) • Najniži organizacioni nivo obavještajne službe; • Sačinjavaju ga od 2-5 obavještajaca koji se angažuju radi realizacije konkretnog zadatka; • Dakle privremenog je karaktera, jer postoji i djeluje do okončanja konkretnog obavještajnog istraživanja;

11. Organizaciona struktura obavještajnih službi( Detaširani-ugrađeni obavještajac) • Obavještajac date službe ili centra, koji se ugrađuje u bilo koju neobavještajnu instituciju u zemlji ili inostranstvu; • Detaširaju se na mjesto sa kojeg imaju najpovoljnije uslove da izvrše obavještajno istraživanje; • Zadaci ugrađenog obavještajca mogu biti: - izučavanje lica sa ciljem stvaranja agenturne mreže - održavanje veze sa agenturom - istraživanje konkretnog obavještajnog problema - prikupljanje najsuptilnijih tajni.

12. Metodologija obavještajne službe • Etimološki posmatrano riječ metoda potiče od grčke riječi “ methodos”-put, traženje. • Metoda označava način, put i postupak istraživanja stvarnosti u cilju spoznavanja što objektivnijeg i istinitijeg naučnog saznanja. • Metod obavještajne službe predstavlja skup karakterističnih postupaka i specifičan način prikupljanja obavještajnih podataka koji su u funkciji zaštite osnovnih vrijednosti datog društva.

13. Metodologija obavještajne službe • U naučnoj teoriji iskristalisala se sljedeća klasifikacija metoda obavještajne službe: - metod tajnog prikupljanja podataka; - metod prikrivenog prikupljanja podataka; - metod legalnog prikupljanja podataka. U metode tajnog prikupljanja podataka spadaju: - agenturni metod - metod infiltracije - metod tajne primjene tehničkih sredstava.

14. Agenturni metod • Jedan od najstarijih klasičnih metoda obavještajne službe; • Agenturni metod predstavlja tajni način prikupljanja podataka i informacija korištenjem tajnih saradnika obavještajne službe ( neprofesionalaca-agenata) u strukturama protivnika; • Agenta obavještajne službe definiramo kao lice koje rukovođeno određenim motivima neprofesionalno, tajno, organizirano, po zahtjevu i za račun obavještajne službe, države i pokreta prikuplja u strukturama protivnika tajne, odnosno zaštićene podatke i na tajni način ih dostavlja nalogodavcu. • Razlozi koji mogu motivirati određena lica da prihvate ulogu agenturnog rada su: patriotska osjećanja, materijalna korist, mržnja, osveta, avanturizam, idejno-politička opredijeljenost.

15. Agenturni metod • Osnovna klasifikacija agenata • Klasifikaciju agenata možemo pratiti u obavještajnoj praksi još od 5 stoljeća p.n.e u djelima vojnog teoretičara Sun CU Vu-a. • On je isticao pet vrsta agenata: - unutrašnji agenti (službenici neprijatelja); - lokalni agenti ( stanovnici neprijateljske države); - prevrbovani agenti ( neprijatelji uhvaćeni na djelu i prevrbovani); - žrtvovani agenti (servirani neprijatelju u cilju obmane i dezinformiranja); - preživjeli agenti ( koji donose podatke iz nerpijateljskog logora)

16. Agenturni metod • U obavještajnoj teoriji i praksi susrećemo se sa sljedećom klasifikacijom agenata: - prema državljanstvu (strani ili domaći državljanin); - prema stepenu pouzdanosti ( pouzdan, nepouzdan) - prema stepenu odanosti (agent dvojnik, agent izdajnik i agent provokator); - i podjela na opće agente, rezidente, agente veznike, konzervirane ili zamrznute agente.

17. Metod infiltracije • Najstariji metod obavještajne službe, koji datira još iz perioda robovlasništva; • Spada u najrizičnije tajne metode; • Metod infiltracije sastoji se u tome da se pripadnik obavještajne službe na najpodesniji i zaštićen način ugrađuje u strukture suparničke strane; • Sam proces ugrađivanja može trajati različit vremenski period, više godina, pa čak i decenija;

18. Metod infiltracije • Pod metodom tajnog ugrađivanja podrazumijeva se plansko i smišljeno tajno uvlačenje pripadnika sopstvene obavještajne službe u organizaciju protivnika, s ciljem pribavljanja i dostavljanja tajnih i drugih podataka i izvršavanja drugih zadataka,uz korištenje odgovarajuće legende. • Legenda se daje kako bi se zaštitila ličnost pripadnika obavještajne službe i legenda mora biti prilagođena izabranom licu, njegovim godinama, obrazovanju, vrstama specijalizacije. • Vrlo često se legendiranje biografije infiltriranim licima daje od poginulih, nestalih ili umrlih osoba.

19. Metod tajne primjene tehničkih sredstava • Ostvarenje ciljeva obavještajnog istraživanja nemoguće je zamisliti bez korištenja najmodernijih tehničkih sredstava; • Obavještajni rad se ne može zamisliti bez potpuno tačnih, objektivnih i pouzdanih informacija, što je impliciralo i adekvatnu selekciju potrebnih specijalnih tehničkih sredstava( elektronska sredstva,tv i video-tehnička sredstva, hemijska sredstva) • Riječ je o relativno mladom metodu obavještajne službe, s obzirom na činjenicu da je primjena istog zavisila od stepena razvoja nauke i tehnologije; • Danas je ovaj metod u širokoj primjeni;

20. Metod tajne primjene tehničkih sredstava • Metod tajnog korištenja tehničkih sredstava možemo definisati kao tajno, odnosno ilegalno ugrađivanje i korištenje raznovrsnih visokosofisticiranih tehničko-tehnoloških i drugih specijalnih sredstava, pomoću kojih obavještajci ili agenti prikupljaju i blagovremeno dostavljaju precizne i pouzdane zaštićene podatke starnih država (protivnika).

21. Prikrivene metode obavještajne službe • Ovaj metod je na granici između legalnog i tajnog; • Sve veća međuzavisnost država, razgranata mreža komunikacija, cirkulacija ljudi, stvorili su povoljne uslove za primjenu prikrivenih metoda obavještajne službe; • Ovj metod se koristi za prikupljanje obavještajnih podataka, iz razloga što isti omogućava zaštitu izvora tajnih metoda; • Riječ je o vrlo ekonomičnom, racionalnom, brzom i jednostavnom metodu; • U prikrivene metode spadaju: - metod prikrivenog anketiranja - metod prikrivenog opserviranja - metod prikrivenog naučnog istraživanja

22. Prikrivene metode obavještajne službe • Prikriveno anketiranje karaktriše sistemska priprema i planiranje, jer ovaj način korespondira naučno-istraživačkoj anketi, razlika je u operacionalizaciji; • Ovaj metod zahtjeva angažman izuzetno obučenih i stručnih lica; • Pod metodom prikrivenog opserviranja podrazumijeva se prikupljanje tajnih podataka od strane veoma stručno-profesionalnog lica, koje te podatke prikuplja neposrednim posmatranjem i korišenjem vlastitih čula i odgovarajućih tehničkih sredstava; • Uspješnost ovog metoda u mnogome zavisi od brzine, tačnosti opserviranja, od razvijene sposobnosti pamćenja, smirenosti. • Pod metodom prkikrivenog naučnog istraživanja podrazumijevamo plansko angažovanje naučnika ili naučne ustanove koji na prikriven način organizuju naučno istraživanje radi pribavljanja obavještajnih podataka o protivniku.