AB ÜLKELERİNDE BÜYÜKBAŞ VE KÜÇÜKBAŞ HAYVAN BARINAKLARININ KURULUŞUNDA ARANAN KOŞULLAR Araş.Gör.Dr. Abdülkadir ORMAN U.Ü.

1. AB ÜLKELERİNDE BÜYÜKBAŞ VE KÜÇÜKBAŞ HAYVAN BARINAKLARININ KURULUŞUNDA ARANAN KOŞULLARAraş.Gör.Dr. Abdülkadir ORMANU.Ü. Veteriner Fakültesi Zootekni A.B.D.

2. Hayvancılık işletmeleri, AB ülkelerinde de endüstriyel birer kuruluş olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle Hayvan Barınakları yalnız TARIMI değil aynı zamanda ÇEVREYİ de ilgilendiren konular içinde yer almaktadır. 03 Ekim 2005 tarihinde başlayacak AB-Türkiye Tam Üyelik Müzakereleri Sürecinde en zorlu konuların başında Tarım ve Çevrenin geldiği düşünüldüğünde, Hayvan Barınakları konusunun önemi daha iyi anlaşılabilir.

3. AB ÜLKELERİNDE AHIR VE AĞILLARIN KURULUŞUNDA ARANAN KOŞULLAR

4. Tesislerin yerleşim alanına olan asgari uzaklığı, Asgari Mesafe Eğrisinden okunan değerin altında olmayacaktır.

5. TABLO:1 BÜYÜKBAŞ HAYVAN CİNSİNDEN, HAYVAN SAYISINI CANLI HAYVAN KÜTLESİNE DÖNÜŞTÜRME FAKTÖRLERİ

6. Tam bir temizlik ve kuruluk sağlanmalıdır. Doğal yada yapay havalandırma sistemi bulunmalıdır. Katı dışkılar için sıvılara karşı geçirgen olmayan bir depolama platformu yapılmalı ve depolamadan kaynaklanarak çevreyi rahatsız edecek sorunlar giderilmelidir (koku, sinek vs.). Ahır ile sıvı dışkı kanalları ve konteynırları arasında koku önleyici tedbirler alınmalıdır.

7. Sıvı dışkılar, sıvılara karşı geçirgen olmayan alanlar ve kapalı kanallardan geçirilerek ahırların dışında kapalı konteynırlarda veya eşdeğer emisyon azaltma tedbirleri alınmış yerlerde depolanmalıdır. • Sıvı ve katı dışkı depolama kapasitesi temel olarak üç aylık miktar dikkate alınarak belirlenmelidir. Bu maddelerin değerlendirilme yerleri ve süreleri ile kompostlama, kurutma veya atık gaz tesisleri gibi uygun tesislerde işleme tabi tutulma durumu dikkate alınarak, emisyon izni veren yetkili merci tarafından bu süre artırılabilir veya azaltılabilir.

8. Tesisin kuruluşunda kural olarak azota karşı hassasiyeti bulunan bitkiler (örneğin fidanlıklar, kültür bitkileri) ve ekolojik sistemlerle (örneğin fundalık, bataklık, orman) arasındaki mesafesi asgari 150 m olmalıdır. Asgari uzaklık koşulunun sağlanmasının mümkün olmadığı durumlar ile izne tabi olmayan tesislerde mesafe koşulu yerleşim yerinin özellikleri, tesis kapasitesi, tesiste alınacak tedbirler, rüzgar yönleri v.s hususlar dikkate alınarak belirlenir.

9. Besi ünitesi, rendering ünitesi ve et ürünlerinin üretildiği ünitelerden en az ikisini kapsayacak şekilde projelendirilen bir işletmeyi gerçekleştirmeyi planlayan gerçek yada tüzel kişiler “Çevresel Etki Değerlendirme Raporu“, 500 baş ve üzeri büyükbaş, 1000 baş ve üzeri küçükbaş kapasiteli işletmeler ise „Proje Tanıtım Dosyası „ hazırlayarak ilgili makamlara sunmak ve projelerini verilen karara göre gerçekleştirmekle yükümlüdürler.

10. Hayvancılık işletmelerinin kuruluşu ile ilgili “Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu“ kararı veya “Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir“ kararı alınmadıkça bu işletmelere hiçbir teşvik, onay, izin ve yapı kullanma ruhsatı verilemez, proje için yatırıma başlanamaz. • Bu hususular, AB ye uyum çerçevesinde Resmi Gazetede yayınlanarak Türkiyede de 2005 yılı itibari ile yürülüğe girmiştir.

11. BARINAK VE İÇ YERLEŞİM • Hayvanların barındırıldığı sundurmalar yada binalar (ahır, ağıl) ve bunlara ait tesisler her zaman yeterince temiz, düzenli ve iyi durumda olmalıdır. • Barınakların inşası için kullanılan malzeme ve özellikle hayvanların temasta bulunabileceği donanımı içeren bölmeler hayvanlara zarar vermemelidir ve tam anlamıyla temizlenmeye ve dezenfekte edilmeye elverişli olmalıdır. • Hayvanların korunması için barınak ve altlıklar hayvanlarda yaralanmaya sebep olabilecek herhangi bir keskin köşe ya da çıkıntı olmayacak şekilde inşa edilmelidir.

12. Binalarda barındırılan hayvanlar, bütünüyle karanlık bir ortamda ya da suni aydınlatmada yeterli bir süre kalmadan barındırılmamalıdırlar. Mevcut doğal ışığın hayvanın fizyolojik ve etolojik ihtiyaçlarının karşılanmasında yeteriz olması durumunda, uygun suni aydınlatma sağlanmalıdır. • Ahır ve ağıl içindeki hayvanlarındinlenme yerleri saman vs. kullanılarak kuru tutulmalıdır.

13. Bir türün barındırılıdıığı yerde başka bir tür barındırılmamalıdır. • Sinekler, kemirgenler ve diğer haşereler kontrol altında olmalıdır. • Süt üzerinde olumsuz etkisi olabilen yem maddeleri hayvanların barındırıldığı ve sağıldığı yerlerde saklanmamalıdır. • Sütün sağıldığı ve saklandığı ünitelerde alet ve ekipman her zaman yeterince temiz, düzenli ve iyi durumda olmalıdır. • Ahır, ağıl ve süt sağım ünitelerine insan ve hayvanların giriş yerlerinde, dezenfeksiyon çukur ve aparatları bulunmalıdır.

14. Ahır ve sağımhane zemini hayvanların kaymalarını önleyebilecek yapıda olmalıdır. Hayvanların yatabilecekleri temiz bir alan bulunmalıdır.

15. Hayvanların; doğum ve hastalık gibi özel durumlar haricinde diğer hayvanları görmelerine ve onların seslerini duymalarına izin verebilecek yapıda olmalıdır. • Ahır ve avlu zeminleri sığırların ayak problemlerine sebep olabilecek yapıda olmamalıdır. • Tüm elektrik tesisatı sığırlar, koyun ve keçilerin ulaşamayacağışekilde düzenlenmelidir. • Boğa, koç ve teke bulunduran işletmelerde barınaklar erkeklerin dişileri görmelerine ve onların kokularını alabilmelerini sağlayacak yapıda tasarlanmalıdır. • Boynuzlu ve boynuzsuz hayvanlar aynı grup içinde bulundurulmamalıdır.

16. Sığırlar, ahırlarda uzun süreli bağlıkalmamalı ve her gün dolaşmaları sağlanmalıdır.

17. Tüm hayvanların, fizyolojik ihtiyaçlarına uygun olan aralıklarda yeme erişebilme imkanı olmalıdır. Tüm hayvanların ihtiyacı olan su kaynağına erişimi olmalıdır. Beslenme ve su verme donanımı, gıdanın ve suyun kontamine olmasını ve hayvanlar arasındaki rekabetin zararlı etkilerini asgariye indirgeyecek şekilde tasarlanmalı, inşa edilmeli ve yerleştirilmelidir.

18. HAYVANLAR İÇİN AYRILMASI GEREKENMİNİMUM ALAN

19. SABİT DURAKLI VE BAĞLAMALI SİSTEM BARINAKLAR • Serbest dolaşım için yeterli alan bulunmadığı hallerde her bir hayvan için bir durak ayrılmalıdır. • Hayvanlar için (bağlanmadıkları hallerde) yeterli gezinti alanı olmalıdır. • Durak zemininde, kolay temizlenebilir ve hayvanları rahatsız etmeyecek bir materyal kullanılmalıdır. • Duraklar hayvanlarınırk ve beden ölçülerine uygun dizayn edilmelidir.

20. Duraklı barınaklar, hayvanların normal davranışlarını (özelliklede yatıp kalkma ve geviş getirme sırasında) sergileyebilmelerine izin verecek şekilde tasarlanmalıdır.

21. PADOKLAR VE SERBEST DOLAŞIMLI BARINAKLAR • Padoklar yada serbest dolaşımlı barınaklar, tüm hayvanların zorlanmadan aynı anda yatmalarına, geviş getirmelerine ve doğurmalarına izin verecek yeterli alana sahip olacak şekilde tasarlanmalıdır. • Serbest dolaşımlı barınaklarda kullanılan altlıklar; zararlı bakterilerin çoğalmasını, engelleyecek ve hayvanların rahatlığını temin edebilecek, yeterli derinlikte, kuru ve temiz olmalıdır.

22. DOĞUM LOCALARI • Doğum locaları anne ve yavrusu için enfeksiyon riskini en aza indirebilecek yapıda olmalıdır.

23. KARANTİNA VE HASTALIK KONTROLÜ Karantina binaları, enfekte hayvanın insanları yada sürünün diğer hayvanlarını etkilemesine engel olmalıdır. • Ayrılan bina yada binanın ayrılan bölümü, diğer hayvanların yetiştirildiği bölümlerin hava boşluğundan da ayrılmış olmalı ve herhangibir hayvan ile direkt temas etmemelidir. • İç duvarlar; en az 2m yükseklikte ve yıkanabilir olmalı, en yakın geçirgen yüzey 3m mesafede olmalı ve yıkanabilir bir kapı ile ayrılmalıdır.

24. BUZAĞILAR VE BUZAĞI YETİŞTİRİCİLİĞİ

25. 8 haftalık yaştan daha büyük buzağılar bireysel kulübelerde barındırılamazlar.

26. Buzağılar bazı özel durumlar haricine bağlı tutulamazlar • Bireysel buzağı kulübelerinin yüksekliği, cidago yüksekliğini geçemez. • Buzağıların ayrı bölmelerde ya da ahırlarda bağlamak suretiyle barındırılmaları durumunda, bölmeler ya da ahırların pencereli duvarlarının olması gerekmektedir ve genişlikleri 90 cm artı ya da eksi % 10’dan daha küçük olmamalıdır. • Buzağı kulübelerinin uzunluğu burun ucu ile tuber ishi arasındaki mesafenin 1,1 katı olmalıdır.

27. Buzağı bölmeleri, buzağıların birbirlerini görmelerine yada dokunmalarına izin verecek şekilde inşa edilmelidir.

28. Buzağı barınakları güvenli, temiz ve kuru olmalıdır. • Buzağı barınaklarının inşası için kullanılan malzemeler ve özellikle bölmeler ve buzağıların temasta bulunabileceği donanım buzağılara zarar vermemelidir ve tam anlamıyla temizlenmeye ve dezenfekte edilmeye elverişli olmalıdır. • Zemin düz olmalı ayrıca, buzağıların yaralanmasını engellemek üzere, kaygan olmamalı ve zemin üzerinde ayakta dururken ya da yatarken buzağılarda yaralanmaya ya da acı çekmelerine neden olmayacak bir şekilde tasarlanmalıdır. Zeminler buzağıların boyutu ve ağırlığına uygun, sert, düz ve dayanıklı yüzeylersahip olmalıdır. Yatma alanı rahat, temiz ve uygun bir şekilde suyu akıtılmalı ve buzağıları olumsuz yönde etkilememelidir.

29. Besleme ve sulama donanımı buzağıların yemlerinin ve sularının kontamine olmasını asgariye indirgeyecek şekilde tasarlanması, inşa edilmesi, yerleştirilmesi ve saklanması gerekmektedir. Yapay bir havalandırma sisteminin kullanıldığı durumlarda, sistemin bozulması söz konusu olduğunda, buzağıların sağlığının ve refahının korunması için yeterli düzeyde havanın yenilenmesini temin edecek bir destekleyici sistem kurulmalı ve bozulma ile ilgili olarak hayvanların bakıcısını uyarmak üzere bir alarm sistemi temin edilmelidir. Alarm sistemi düzenli aralıklarla test edilmelidir.

30. KAYNAKLAR 1. COUNCIL DIRECTIVE 97/2/EC of 20 January 1997 amending Directive 91/629/EEC laying down minimum standards for the protection of calves Official Journal L 025 , 28/01/1997 P. 0024 - 0025 2. COUNCIL DIRECTIVE91/629/EEC of 19 November 1991 laying down minimum standards for the protection of calves Official Journal L 340 , 11/12/1991 p. 0028 – 0032 3. COUNCIL DIRECTIVE98/58/EC of 20 July 1998 concerning the protection of animals kept for farming purposes Official Journal L 221 , 08/08/1998 P. 0023 - 0027 4. COUNCIL DIRECTIVE86/609/EEC of 24 November 1986 on the approximation of laws, regulations and administrative provisions of the Member States regarding the protection of animals used for experimental and other scientific purposes.Official Journal L 358 , 18/12/1986 p. 0001 - 0028

31. 5. COUNCIL DIRECTIVE 89/362/EEC of 26 May 1989 on general conditions of hygiene in milk production holding. Official Journal L 156 , 08/06/1989 p. 0030 – 0032 6. Resmi Gazete: 07.10.2004 tarih ve 25606 sayılı. 7. Resmi Gazete: 16.12.2003 tarih ve 25318 sayılı. 8. Resmi Gazete: 16.12.2004 tarih ve 25672 sayılı. 9. Seminar on Zootechnics: AGR 11227 Thursday 09 December 2004. Secretariat General for EU Affairs ANKARA / TURKEY. 10. Seminar on Animal Welfare: AGR 11225 Tuesday 07 December 2004. Secretariat General for EU Affairs ANKARA / TURKEY. 11. Zootechnical Community Legistlation: SANCO/10741/2003, European Commision Health & Consumer Protection Directorate General, Brussel / BELGIUM.

32. TEŞEKKÜRLER