IKASKUNTZA ESANGURATSUA ETA INGURUGIRO HEZKUNTZA

1. IKASKUNTZA ESANGURATSUA ETA INGURUGIRO HEZKUNTZA

2. 1

3. INGURUGIRO HEZKUNTZAREN HISTORIA: • IHk hezkuntzaren aurrean duen ikuspuntu berritzailetik proposatzen du honako beharrak antzematen direla: • Hezkuntza ikerketaren beharra. • Irakasleen/hezitzaileen formazioaren beharra. • Material curricularren eta didaktikoen prestaketaren beharra. Stokholmn 1972, Tbilisin 1977, Mosku 1987, Rio de Janeiro 1992, Foro Global 1992, Salonica 1997. (Novo, 1998)

4. IKERKETA INGURUGIRO HEZKUNTZAN • “Journal of Environmental Education” eta Unesco: • IKERKETETAN ANTZEMAN DIREN ARAZOAK: • Ikasleen zeregin aktiboa gutxiesten duten metodologi pedagogikoak erabiltzea. • Egiten diren esku-hartzeen eraginkortasuna zehazten duen ebaluazioaren agerpen eskasa edo eza.

5. IHri LOTUAK DAUDEN IKERKETA ESPARRUETAN LAN ILDO BERRITZAILE BAT ANTZEMATEN DA: Novak (1978) • IHren eta ezagutzaren (Toulmin, 1972) eta giza ikaskuntzaren izaeran (Ausubel, 1978) oinarritzen den hezkuntzaren teoriaren arteko harremana lantzea proposatzen du. • Eta aurre ikuspen hau egiten du: Ingurugiroaren aurrean ikasleen ikaskuntza esanguratsua bultzatzen den neurrian ikasleen jarrera positiboak ere bultzatuak izango dira.

6. 80. eta 90. hamarkadan proposamen honek badu jarraipenik eta Ausubel/ Novak/ Gowinen marko teorikoaren pean lan egiten hasten dira, ekarpen oso emankorrak eskainiaz: Lucko, Disinger eta Roth (1982), Troy eta Schwaad (1982), Stilwell etaBrody (1987), Brumsted (1990), Moreira eta Dominguez 1989), González, 1993b, 1993c, 1995, 1997b; González eta Iraizoz, 1995, 1998; Guruceaga, 1993, 1994; Pozueta, 1993, 1994). WET, LEAP.

7. IKERKETA ESPAINIAN: • REDINET: Ikerketa lan gutxi. • AZPIMARRATZEKO LANAK: • “Análisis de ideas previas en alumnos de ESO, Bachillerato y Universidad sobre desertificación ...” • “Aurretiko ideiak eta Ingurugiro Hezkuntza”. Sukarrietako Eskola saiakuntzarako Zentroa • Ikasleen ikaste eta ezagutza maila adierazgarria benetan eskasa da. • IRUÑEAKO III. JARDUNALDIAK • “Ikerketa eta ebaluazioa ingurugiro hezkuntzan” • IHren oinarri epistemologikoak eta garapen teorikoak, tresna eta baliabideak sakondu.

8. ERREFERENTZIA INSTITUZIONALA • LOGSE legea: Ikaskuntza esanguratsuaren eta jarrera aldaketa positiboen bultzatzaile. • DBHren helburu orokorrak: i helburua • Arloen helburuak: adib. Natur Zientziak, 7. helburua • Zeharkako lerroak: Ingurugiro Hezkuntza

9. AUKERATUTAKO INGURUGIRO-ARAZOA: DESERTIFIKAZIOA • Programa 21: • “Baliabide naturalen balioa eta produktibitatea gutxiagotzen duen prozesua da, aldaketa klimatikoek eta giza jarduera kaltegarriek eragin duten baldintza klimatiko idor, erdi-idor edo azpi heze lehorreko testuinguru zehatzean gertatzen dena” • UNEP: • “Desertifikazioa faktore anitzen emaitza den ekosistema lehortarren degradazioa da, faktore hauen barnean daudelarik aldaketa klimatikoak eta giza jarduerak klima idor, erdi idor eta azpi heze lehorrean”.

10. KONTZEPTU HONEN ALDERDI POSITIBOAK ETA NEGATIBOAK • Positiboa: • Errealitate gogor baten mezua laburtu eta erraztu egiten du. • Negatiboak: • Basamortuaren muturreko baldintzekin soilik identifikatzea • Gure gaztelaniazko inguruan bi kontzeptu erabiltzen dira: desertización eta desertificación. • Batzutan biak identifikatzen dira. • Desertifikazioa giza ekintzekin eta basamortutzea klimarekin erlazionatzen dira. • Besteetan desertifikazioak, basamortutzea (gertakizun klimatiko bezala ulertzen dena) eta jarduera antropikoak barneratzen ditu. (Hau da gure aukera).

11. DESERTIFIKAZIOAREN LARRITASUNA (PNUMA, UNEP, ICONA, NG): • Planeta maila: • Lurra planetaren gainazal lehorraren laurdena dagoela desertifikazioaren arriskupean. • Munduko lehorreko labore lurren %70a daude degradatuak edo eta degradazio prozesu larrien mehatxupean, ondorioz, lurralde hauek pertsonak eta animaliak hartzeko duten ahalmena bizkor ari da jaisten. • Gure inguru hurbila: • Iberiar penintsularen zonaldea da desertifikazioaren aldetik arrisku nabaria agertzen duena. • Nafarroan arriskuaren agerpen aipagarriena da lurzoruen galera higadura hidrikoarengatik.

12. HEZKUNTZAN ARAZO HONEK IZAN DUEN TRATAMENDUA • Proposamenak: • Módulo educativo sobre la desertización. PIEA. UNESCO-PNUMA. 1996. • Desertización y degradación del suelo. MEC.1989 • Ikerketak: • "Análisis de ideas previas en alumnos de ESO, Bachillerato y Universidad sobre desertificacion (Ciencias de la Tierra y del Medio Ambiente) como base de una metodología activa de enseñanza-aprendizaje" • ERIC: Zortzi lan: Knabe (1999), Biniakunu (1991)

13. AKATS KONTZEPTUALEN ARAZOA • GAI HONEN GARRANTZIA • Ikasleak iristen dira jadanik objektu eta gertakari naturalei buruz zenbait kontzepzio alternatibo dituzte, eta hauek sekulako sendotasuna agertzen dute. Eta deia hauek maiz egoten dira kontraesanetan zientifikoki onartuak diren zenbait iritzirekin. • Ikertzaile askok enfasi berezia ematen diote ikaskuntza esanguratsua lortzeari (errepikapen mekanikoa suposatzen duen ikaskuntza memoristikoarekin kontraste handia duena), akats kontzeptualei dagokien arloan aurrerapauso aipagarritzat hartzen dutelarik. • Wandersee, Mintzes eta Novak (1994) • Novak Irakaslea Cornell Unibertsitatea (USA)

14. IKERKETAREN HELBURU OROKORRA • "Ikasleen ikaskuntza esanguratsua areagotu dadin, eta ikasleen jarrera bilakaera positiboa gerta dadin, Ausubel/Novak/Gowinen marko teorikoarekin bat datozen tresnak erabiliaz desertifikazioari buruz kontzeptualki gardenagoa den instrukzio modulu bat diseinatzea eta inplementatzea."

15. NOVAKEN HEZKUNTZA TEORIA: • OINARRIAK: GIZA KONSTRUKTIBISMOA • OINARRI FILOSOFIKOAK: Epistemologia konstruktibista. Khun, Toulmin. • OINARRI PSIKOLOGIKOAK: Pertsonak nola ikasten duen. Ikaskuntza esanguratsua. Ausubelen Asimilazio Teoria. • IKASKUNTZA ESANGURATSUA • “Ikaskuntza esanguratsua pentsamendu, sentimendu eta jardutearen integrazio eraikitzailearen azpian dago, eta konpromiso eta ardura hartzearen gaikuntzarantz gidatzen du”. (Jarrera positiboen lorpena). • Ikaskuntza esanguratsuak esperientziaren esanahiaren aldaketarantz garamatza. • GELAN GERTATZEN DEN IKASKUNTZA PROZESUARI BURUZ TEORIA. (Moreira 1999)

16. 15

17. NOVAKEN MARKO TEORIKOAREKIN BAT DOAZEN TRESNAK ETA IKASKUNTZA ESANGURATSUA ERRAZTEN ETA ISLATZEN DUTEN DUTEN TRESNAK • PIAGETIAR ELKARRIZKETA ALDATUA • KONTZEPTU MAPAK • UVE DIAGRAMA

18. PIAGETIAR ELKARRIZKETA ALDATUA • Balio du ikasle batek dakiena ezagutzeko: kontzeptuak, jarrerak eta prozedurak, eta ondorioz, ikasle talde batek dituen erreferentziazko paradigmaren ezagutza erraz identifikatzeko balio du ere bai. • Aurretik diseinatutako galdera zerrenda, baliabideak eta ingurune lasaia behar dira. • Elkarrizketak grabatu eta hauen transkripzioa egin ondoren, azterketa proposizionala egiten da.

19. 18

20. UVE DIAGRAMA GALDERA NAGUSIA ATAL KONTZEPTUALA PROZEDURAZKO ATALAK Balio-judizioak Ezagutza judizioak Eraldaketak Erregistroak Mundu-ikuskera Oinarri filosofikoak Teoriak Oinarri teorikoak Kontzeptuak GERTAKARIAK ETA OBJETUAK

21. UVE DIAGRAMA GALDERA NAGUSIA PROZEDURAZKO ATALA ATAL KONTZEPTUALA Marko teoriko honen aplikapenak errazten ote du ikaskuntza esanguratsua Beste ikerketarako proposamenak egin Balio-judizioak atera Ezagutza judizioak atera Azterketak egin Erregistroak transformatu • Aurrekariak: • Ingurugiro Hezkuntza • LOGSE • Desertifikazioa • Akats kontzeptualak • Novaken Hezkuntza Teoria GERTAKARIAK ETA OBJETUAK Instrukzioa Erregistroak jaso eta aztertu

22. ASPEKTU METODOLOGIKOAK • LAN HIPOTESIAK • 1. Hipotesia: Desertifikazioari buruz Ausubel/Novak/Gowinen marko teorikoan oinarritutako instrukzio modulu esperimentala jaso duten ikasleengan, kontrol taldekoekin konparatuz, ikaskuntza esanguratsuaren adierazle aipagarriak gehiago eta kalitatez hobeak, aurkituko dira. • 2. Hipotesia: Instrukzio modulu esperimentala jaso duten ikasleengan, kontrol taldekoekin konparatuz, desertifikazioari buruz dituzten jarreren bilakaera positiboaren eta koherenteagoen adierazle esanguratsuak aurkituko dira.

23. 22

24. FISHERREN FROGA

25. TALDE ESPERIMENTALA DBH 3B (31 ikasle) Lagina: 6 ikasle INSTRUKZIO ESPERIMENTALA Martxoa - ekaina 1997 KONPARAKETA EMAITZAK B KONTROL TALDEAK DBH 3A eta 3D (28 eta 30 ikasle) Lagina: 12 ikasle KONTROL INSTRUKZIOA Urtarrila-maiatza 1997 EMAITZAK AD ESPERIMENTUAREN MUGAKETA Ikasle kopuru totala: 89 Ikastetxea: San Fermin Ikastola

26. TRESNAK: KONTZEPTU MAPAK • 18 ikasleek erreferentziako 20 kontzeptuekin bi mapa egin dituzte (aurretik-ondoren). Guztira 36 kontzeptu mapa aztertu dira. • Instrukzio esperimentalaren ondoren espero dugu: • Kontzeptu guztiak erabiltzea. • Eratutako proposizioetan akatsak gutxitzea. • Desertifikazioa kontzeptuaren kokapen hierarkiako egokiagoa bere izaera inklusiboaren aldetik. • Desertifikazioa kontzeptuak desberdintzapen mailakatu aberatsagoak subsumitzea. • Desberdintzapen mailakatu desberdinetako kontzeptuen artean errekontziliazio integratzaile gehiago eta kalitatezkoak agertzea.

27. PIAGETIAR ELKARRIZKETA ALDATUA, • 15 galderaz osatua. Instrukzioaren segida berdinarekin antolatua. 18 ikasleekin bi elkarrizketa egin dira (aurretik-ondoren). Guztira 36 elkarrizketen azterketa proposizionalak egin dira. Azterketetako emaitzak biltzeko kontzeptu mapak erabili dira. • Instrukzio esperimentalaren ondoren espero dugu: • Akatsak gutxitzea. • Informazio berria era aipagarrian jasotzea. • Ikasleak desertifikazioarekin inplikatuagoak sentitzea, adibidez, ikasleentzat hurbilak diren harremanak eta irtenbideak proposatuz. • Ikasleek adierazten duten diskurtso orokorraren barneko koherentzia aipagarriagoa izatea.

28. PROZEDURA: • 1. Diagnosi Fasea: ikasleen aurretiko ezagutzak eta jarrerak ezagutu, oinarri konstruktibista duten tresnen erabilpenaren bidez. Hala nola, elkarrizketa kliniko Piagetiar aldatua eta kontzeptu mapak. • 2. Instrukzio materialen prestaketa, proposatutako marko teorikoaren pean eginak izan direnak eta kontzeptualki gardenagoak direnak. LEAP Proiektuaren egokitzapena. • 3. Inplementazio fasea. Erabiliko dugu kontrol talderen eta talde esperimentalen diseinua (Hayman, 1979, or. 142-144 eta 156): • Esperimentala: Pretest M1---------> X ---------> postest. M3 • Kontrola: Pretest M2 -----------------------> postest. M4 • 4º Ikasleen ezagutza eta jarreren ebaluazio fasea kontzeptu mapen eta elkarrizketa Piagetiar aldatuen bidez. • 5º Azterketa eta eztabaida fasea, Fisherren probabilitate zehatzaren neurria erabiliaz, eta jarraian judizioak eta ondorengo ikerketei buruzko oharrak eskainiko dira.

29. INSTRUKZIO ESPERIMENTALA • INSTRUKZIOAREN HIRU FASEAK (LEAP) • SARRERA: • Instrukzioan landu nahi den kontzeptu inklusiboa eta bere baitan subsumituak dauden proposizio nagusiak lantzen dira. • LANTZE FASEA • Kontzeptu inklusiboenarekiko adierazgarriak diren beste kontzeptu inklusoreen mailakaturiko desberdintzapenak eta errekontziliazioak identifikatu eta garatuko dira. • LABURPEN FASEA • Lantze faseetan jasotako informazioa desertifikazioaren inguruan biltzea, erlazionatzea eta aplikatzea bultzatuko duen azken jarduera sorta gauzatzen da.

31. INSTRUKZIOAREN LANTZE FASEA: • BASAMORTUTZEA • LURZORUA • A12:Lurzoru jakin baten behaketa sistematikoa • A13: Lurzoruari buruzko kontzeptu mapa. Gelaren iritzia. • A14-15 Laborategiko saioak • GIZA JARDUERAK: Nekazaritza intentsiboa • HIGADURA • A26: Nafarroako erreala eta potentziala ezagutzen

39. KONTZEPTU MAPETATIK ONDORIOZTATZEN DIREN EZAGUTZA JUDIZIOA • KONTZEPTU MAPAK AZTERTZERAKOAN KONTUTAN HARTUKO DUGU: • Kontzeptu mapak aztertzerakoan maparen deskripzio batekin hasiko gara. Deskripzio horretan kontutan hartuko dira: • Ezaugarri orokorrak • Akatsak • Maparen antolaketaren deskripzio bat • Deskripzioa egin ondoren, maparen izaeraren esanahia ondorioztatze lanei ekingo diogu.

40. 11 akats

41. 4 AKATS

42. 6 akats Eragile meteorologikoak kanpoeragile geologikoak interakzioa gazipena

43. interakzioa gazipena 10 akats

44. KONTZEPTU MAPAK: • EZAUGARRI OROKORRAK • Proposizio nahasiak bultzatzen dituzten kontzeptu gune bereziak bigarren mapetan soilik kontrol taldeko ikasleetan agertzen dira. • Talde esperimentaleko ikasleek kontzeptu guztiak erabiltzeko joera garbiagoa azaldu dute (p=% 6’1). • AKATSAK • Talde esperimentaleko ikasleek akats kopurua gutxitu egin dute (p=% 4’9). • Talde esperimentaleko ikasleek proposizio zuzen eta akastunen arteko harremana hobetu egin dute (p=% 0’323).

47. AKATS AIPAGARRIENAK: • Desertifikazioa eta basamortutze prozesua identifikatzea • Desertifikazioa, deforestazioa eta lurzoruaren degradazioa agertzen dira kausa-ondorio sinpleekin elkar erlazionatuak. • Lehorteak (ekarri) eragin (badago) (egin) akuiferoen desagerpena. • Eragile meteorologikoa klimarekin identifikatzea

48. AKATS BERRIAK: • KONTROL INSTRUKZIOAREN ONDOREN: • Kontrol taldeko ikasleen artean eta instrukzioaren ondoren akats berriak agertzen dira kontzeptuen arteko kausa-ondorio harremanak kontzeptu gehiagotara hedatzen direnean. • INSTRUKZIO ESPERIMENTALAREN ONDOREN: • Instrukzio esperimentalaren ondoren azaltzen da akats multzo berri bezala basamortutzea eta klima erlazionatzearen ondorioz agertzen diren akatsak.

49. KONTZEPTU MAPEN AKATSAK: ONDORIOAK. • Instrukzio esperimentala jarraitu duten ikasleen egitura kognitiboak akatsen aurrean garapen positiboa azaldu dute. • Kontrol instrukzioa jarraitu duten ikasleek ez dute orokorrean halako garapen positiborik adierazi. • Hala ere, emaitzek diote ikasle guztiek azaltzen dutela ingurugiroko arazoari buruz ezagutza akastun gune berezi bat, non ikasleek saihesten duten ingurugiroko gertakariei azalpen konplexuagoak eta helduagoak egokitzea.

50. Kontrol taldean kon-tzeptuen antolaketa hie-rarkikoak ez du kon-tzeptu inklusiboen izaera kontutan hartzen, klima izan delarik hautatua maila hierarkikoenean kokatua izateko Talde esperimentalean kontzeptuen antolaketa hierarkikoak lotura estuago agertzen du kontzeptuen izaera inklu-siboarekin, nahiz eta arazo aipagarriak azaldu basamortutzea, interak-zioa eta higadurarekin. ANTOLAKETA HIERARKIKOA Hierarkia hobekuntza ikusten da talde esperimentalean % 0'00538