Module 2

1. Module 2 Hoe formuleer ik een goede zoekactie? Gebaseerd op de tutorials informatievaardigheden van Bibliotheek Letteren - K.U.Leuven

2. Module 2 In deze module leer je een probleemstelling scherp stellen en zoektermen bepalen, zodat je efficiënt en gericht kan zoeken naar interessante bronnen over je onderwerp

3. Inhoud • Welke zoektermen moet ik gebruiken? • Van onderwerp tot probleemstelling • Van probleemstelling tot zoektermen • Hoe moet ik zoektermen met elkaar combineren? • Booleaanse operatoren (AND, OR, NOT) • Truncatietekens (of wildcards) • Exacte woordcombinatie • Zoekvelden specifiëren • Samenvatting

4. Welke zoektermen moet ik gebruiken? • Onderwerp • Stel: je moet van je docent literatuur verzamelen over de invloed van voeding op sportprestaties.

5. Ergens lukraak aan een opdracht beginnen, leidt niet vaak tot een goede paper of eindwerk. Eerst een goede probleemstelling formuleren bespaart je achteraf heel wat werk, doordat je heel gericht kan zoeken naar de nodige informatie.

6. Welke zoektermen moet ik gebruiken?Van onderwerp tot probleemstelling • Enkele vragendie je hierbij kunnen helpen:

7. Welke zoektermen moet ik gebruiken?Van onderwerp tot probleemstelling • Op basis van deze factoren kan je een specifieke en scherp omlijnde opdracht of probleemstelling formuleren: • Zoek 10 recente wetenschappelijke publicaties (vanaf 2000) over effecten van alcoholgebruik voor of na een sportprestatie.

8. Welke zoektermen moet ik gebruiken?Van probleemstelling tot zoektermen • Uit je probleemstelling kan je vaak direct enkele basiszoektermen afleiden. De kunst bestaat erin om met zo weinig mogelijk zoektermen zoveel mogelijk relevante en zo weinig mogelijk irrelevante publicaties terug te vinden. • Uit de probleemstelling “Zoek 10 recente wetenschappelijke publicaties (vanaf 2000) over effecten van alcoholgebruik voor of na een sportprestatie” kan je de volgende basiszoektermen afleiden: • effecten • alcohol • sportprestatie • sportvoeding

9. Welke zoektermen moet ik gebruiken?Van probleemstelling tot zoektermen • Technieken om tot meer en betere zoektermen te komen • Om geschikte zoektermen terug te vinden kan je best eerst basisinformatie opzoeken in naslagwerken(zie Module 1: Welke soorten informatiebronnen zijn er?) • Als we bijvoorbeeld de populaire encyclopedie Wikipedia bekijken, vinden we onmiddellijk interessante artikels over alcohol en de invloed van voeding op sportprestaties.

10. Welke zoektermen moet ik gebruiken?Van probleemstelling tot zoektermen

11. Welke zoektermen moet ik gebruiken?Van probleemstelling tot zoektermen • Technieken om tot meer en betere zoektermen te komen • Met deze eerste basiskennis in het achterhoofd kan je tot meer en volwaardige zoektermen komen. • Er zijn verschillende mogelijke relaties tussen zoektermen:

12. Welke zoektermen moet ik gebruiken?Van probleemstelling tot zoektermen • Technieken om tot meer en betere zoektermen te komen • Als je de basiszoektermen aanvult met vertalingen, synoniemen, related terms, narrower terms en/of broader terms, kom je tot een goede set van geschikte zoektermen: • Sports nutrition, ethanol, athletic performance, uithoudingsvermogen, vochtinname, alcoholgebruik, sport, hydradatie, hydratation, dietary ergogenic aids, enz…

13. Hoe moet ik zoektermen met elkaar combineren? • Het volstaat NIET om alle mogelijke zoektermen lukraak in te typen. • Om zeer specifieke en gerichte informatie over je onderwerp terug te vinden, moet je zoektermen met elkaar combineren. Er zijn vier belangrijke technieken om dit te doen: • Booleaanse operatoren • Truncatietekens • Exacte woordcombinatie • Zoekvelden specifiëren

14. Hoe moet ik zoektermen met elkaar combineren?Techniek 1: Boleaanse operatoren

15. Hoe moet ik zoektermen met elkaar combineren?Techniek 1: Boleaanse operatoren • Tips! • Verwar niet met de gewone spreektaal. Als je zegt ‘Ik wil alles weten over katten en honden’, dan vraag je naar informatie die over katten of over honden gaat. Deze vraag uit de spreektaal komt dus overeen met de Booleaanse OR-operator. • Als je meerdere Booleaanse operatoren met elkaar combineert, gebruik dan haakjes. Ze geven prioriteit aan de zoektermen binnen de haakjes en verduidelijken de zoekactie.

16. Hoe moet ik zoektermen met elkaar combineren? Techniek 2: Truncatietekens (of wildcards) • Sommige zoektermen gelijken sterk op elkaar. Je maakt dan best gebruik van een truncatieteken of wildcard om op een gemakkelijke manier al deze gelijkende zoektermen met elkaar te combineren. De twee belangrijkste truncatietekens zijn:

17. Hoe moet ik zoektermen met elkaar combineren? Techniek 2: Truncatietekens (of wildcards) • Tip! • Het is de kunst om niet té vroeg of té laat te trunceren in een woord. Als je op zoek bent naar informatie over hydratatie/hydratation, typ je dus best ‘hydrata*’ (hydratatie/hydratation) en niet bijvoorbeeld ‘hydra*’ (ook hydraulica, enz...).

18. Hoe moet ik zoektermen met elkaar combineren? Techniek 3: Exacte woordcombinatie • Als je enkel zoekresultaten wil terugvinden die de ingegeven zoektermen in exact deze volgorde moeten bevatten (‘exact phrase’), plaats dan je zoektermen tussen “dubbele aanhalingstekens”. Op die manier vermijd je irrelevante zoekresultaten. Een voorbeeld:

19. Hoe moet ik zoektermen met elkaar combineren? Techniek 3: Exacte woordencombinatie • Tip! • Exacte woordcombinatie is eigenlijk een strenge versie van de Booleaanse AND-operator. Het verschil is dat de volgorde van de zoektermen niet willekeurig is, maar door jou wordt vastgelegd.

20. Hoe moet ik zoektermen met elkaar combineren? Techniek 4: Zoekvelden specifiëren • Bij geavanceerd zoeken is het vaak mogelijk om op verschillende velden tegelijk te zoeken. • Dit wil zeggen dat je bijvoorbeeld een bepaalde titel van een bepaalde auteur kan opvragen of kan zoeken op onderwerp, bepaalde woorden uit de titel, op type bron en publicatiejaar, • Een voorbeeld uit ons opzoeksysteem LIMO:

21. Hoe moet ik zoektermen met elkaar combineren? Techniek 4: Zoekvelden specifiëren

22. Opmerking • Een zoektocht naar informatie is zeker niet altijd eenvoudig: • Het is zelden zo dat je onmiddellijk vanuit één informatievraag, via één zoekopdracht, rechtstreeks bij de gewenste bronnen uitkomt. • Na het bekijken van je eerste zoekresultaten zal je in de meerderheid van de gevallen tot de conclusie komen dat jouw zoekopdracht toch niet optimaal was. Je kunt ze dan wijzigen of verfijnen. • Daarnaast is het mogelijk dat je tijdens het zoeken op een nieuw spoor komt, waar je in eerste instantie misschien niet aan gedacht had, maar dat voor jou ook relevant is. • De bijkomende vragen die dat oplevert, mag je niet zomaar terzijde schuiven of tot later uitstellen, maar moet je mee opnemen in je informatiezoektocht. Door op deze vragen antwoorden te zoeken in andere bronnen, ontstaan er weer nieuwe vragen. De antwoorden daarop zorgen op hun beurt voor extra vragen, en ga zo maar door.

23. Opmerking • In het begin van een opleiding wordt nog niet van je verwacht dat je heel ingewikkelde problemen op eigen houtje gaat ontrafelen en alle mogelijke facetten bestudeert en onderzoekt. • Naarmate je vorderingen maakt, zal de complexiteit van het onderzoek dat je moet doen, toenemen, maar zelfs bij eerder eenvoudige opdrachten mag je je niet te snel tevreden stellen met de eerste de beste zoekresultaten: blijf altijd kritisch over je zoekproces en aarzel niet om je zoekstrategie gaandeweg bij te stellen!

24. Samenvatting1. Welke zoektermen moet ik gebruiken? • Het is belangrijk om een scherp geformuleerde probleemstelling af te leiden uit het opgegeven onderwerp. Wat is je precieze opdracht? Wat mag je (zeker niet) doen? Hoe ver mag/moet je gaan in het opzoeken van informatie over je onderwerp? Tegen wanneer moet alles klaar zijn? • Uit die goed afgelijnde probleemstelling moet je de basiszoektermen afleiden, d.i. een beperkt aantal kernbegrippen met onmiddellijke relevantie voor je opdracht. • Als je de basiszoektermen van je probleemstelling aanvult met vertalingen, synoniemen, related terms, narrower terms en broader terms, kom je tot een goede set van geschikte zoektermen.

25. Samenvatting2. Hoe moet ik zoektermen met elkaar combineren? • Techniek 1: Booleaanse operatoren (AND, OR, NOT) • AND: Hiermee zoek je enkel naar informatie die beide zoektermen bevat (Doorsnede). • OR: Hiermee zoek je naar informatie die tenminste één van beide zoektermen bevat (Unie). • NOT: Hiermee zoek je naar informatie die de eerste maar niet de tweede zoekterm bevat (Verschil). • Techniek 2: Truncatietekens • * (asterisk): gebruik je ter vervanging van één of meerdere karakters. Je kan dit teken meestal enkel achteraan de woordstam gebruiken (bv. hydrata* voor hydratatie en hydratation). • ? (vraagteken): gebruik je ter vervanging van één karakter. Je kan dit teken gebruiken achteraan het woord en in sommige databanken ook midden in een woord (bv. wom?n voor woman en women). • Techniek 3: Exacte woordcombinatie (Exact Phrase) • Als je enkel zoekresultaten wil terugvinden die de ingegeven zoektermen in exact deze volgorde moeten bevatten, plaats dan je zoektermen tussen “dubbele aanhalingstekens” (bv. “dietary ergogenic aids”). • Techniek 4: Zoekvelden specifiëren • Bij geavanceerd zoeken is het vaak mogelijk om op verschillende velden tegelijk te zoeken. Dit wil zeggen dat je bijvoorbeeld tegelijkertijd kan zoeken op de auteur en een woord uit titel van een boek.