Atatürk İlkeleri ve İnkıl â p Tarihi I

1. Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi I Bölüm – 8

2. Bölüm - 8 • Temel Kavramlar • Mustafa Kemal’in Samsuna Çıkışı Ve Milli Mücadele İçin İlk Adımlar • Havza Genelgesi • Amasya Tamimi • Erzurum Kongresi

3. Bölüm - 8 • Mustafa Kemal’in Samsuna Çıkışı Ve Milli Mücadele İçin İlk Adımlar • Temel Kavramlar • Tamim/Genelge: Kanun ve yönetmeliklerin uygulanmasında yol göstermek, herhangi bir konuda aydınlatmak, görevle ilgili dikkat çekmek gibi ereklerle ilgililere gönderilen yazı, tamim, sirküler. • Kongre: Bir kuruluşun, bir oluşumun gündemindeki sorunları konuşmak ve yeni kurullar seçmek üzere belli sürelerle yaptığı genel toplantılardır. • Protesto: Bir hareketi, işi, tavrı haksız, usulsüz kabul ederek ona karşı olduğunu belli etmeye çalışma, kabul etmeme, kınama, reddetmedir. • Miting: Belli siyasi ve sosyal nedenlerle veya bir olay üzerine dikkati çekmek için geniş alanlarda yapılan, silahsız, saldırısız, örgütlü gösteri toplantılarıdır. Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I

4. M. Kemal’in Samsun’a Çıkışı • 1919 yılı başlarında İngilizler, Türklerin Rum çetelerine karşı direnişlerden rahatsız olmaya başlamışlardı. Doğu Karadeniz’de Türkler silahlı Rum çeteleri ile mücadele ediyordu. Türklerin kendilerini savunmalarını İtilaf Devletleri tepki ile karşılamışlardı. İngilizler giderek sertleşen mücadeleyi Osmanlı Hükümetine bildirdiler. Doğu Anadolu topraklarında Ermeni tehditleri dolayısı ile büyük çalkalanmalar vardı. İngilizler bu bölgelerin, özellikle Doğu Karadeniz'de asayişin sağlanmasını Osmanlı Hükümetinden istediler. Türklerin silahsızlandırılması sağlanmalıydı. Aksi takdirde İngilizler o bölgelerin işgal edilebileceği tehdidini savuruyorlardı. • İngilizleri işin içine karıştırmadan bu sorunu bitirmek gerekiyordu. İngilizler, Mondros Ateşkes Anlaşmasına göre terhis edilmediğini de bildirip Osmanlı Hükümetini sıkıştırıyorlardı. Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I

5. M.Kemal’in Samsun’a Çıkışı • 30 Nisan 1919 günü M. Kemal 9. Ordu komutanlığına atandı. Görevleri: • Yetki bölgesindeki huzurun sağlanıp sürekli kılınması; • Ordu ve halk elinde bulunan silah ve cephanenin toplanıp güvenli depolarda korunma altına alınması; • Türklerin kurduğu direnme örgütlerinin ortadan kaldırılması. • Mustafa Kemal Paşa zor görevin yerine getirilmesi için bölgedeki sivil yöneticilere emretme yetkisi istemişti. 9.Ordu Müfettişi (Komutanı) olarak görev bölgesindeki hem askeri hem de sivil makam sahiplerine emir verme yetkisi elde etti. Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I

6. M. Kemal’in Samsun’a Çıkışı • 16 Mayıs 1919 günü, Bandırma gemisiyle yola çıkan Mustafa Kemal Paşa yepyeni ve çok ağır bir görevi üzerine almıştı. Ne pahasına olursa olsun yurdu kurtarmak istiyordu. Anadolu'ya ulaşmak için en elverişli yer Samsun idi. • Mustafa Kemal, geniş mülki ve askeri yetkilerle Sivas, Van, Trabzon, Erzurum, Samsun ve bu bölgenin çevresini yani Ankara, Kastamonu, Elazığ, Bitlis ve Diyarbakır’ı da içine alan bölgede emir verme yetkisine sahip olarak 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkmıştır. • Samsun'a çıktıktan sonra Mustafa Kemal Paşa düşüncelerini gerçekleştirmek için çalışmalarına hemen başladı. Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I

7. M. Kemal’in Samsun’a Çıkışı ve İlk Faaliyetleri • İngilizler Samsun'a da birlikler göndermişlerdi. Onların bulunduğu ortamda Mustafa Kemal Paşa rahat çalışama alanı bulamazdı. İngiliz komutanı ile asayişin nasıl sağlanacağı konusunda bazı görüşmelerde bulundu. İşe başladığına dair Hükümete telgraflar çekti. Bu sıralarda halk İzmir'in işgaline tepki gösteriliyordu. Bu tepkiyi yararlı bir biçimde kullanmak gerekti. Mustafa Kemal Paşa, 25 Mayıs’a kadar Samsun'da kalarak planını olgunlaştırdı. O gün İngilizlerin yanından uzaklaşmak zamanının geldiğini anlayarak ülkenin içlerine gidip asayiş durumunu yerinde görmek gerekçesiyle Havza'ya geldi. • Mustafa Kemal Paşa bütün ulusa seslenen çağrılarda bulundu. Askeri ve sivil yöneticilere çektiği telgraflarla, İzmir'in işgali dolayısı ile özellikle 20 Mayıs tarihinden itibaren yurdun hemen her yerinde düzenlenen miting ve benzeri toplantılara ara verilmeden devam edilmesini, şiddet yoluna başvurmadan halkın sesinin her fırsattan yararlanılarak duyurulmasının sağlanmasını istedi. Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I

8. M. Kemal’inSamsun’aÇıkışıve İlk Faaliyetleri • Kazım Karabekir Paşa'nın 15.Kolordu, Mustafa Kemal Paşa'nın ardından 9.Ordu komutanlıklarına atanmalarının bir amacı da bu terhis işlerinin çabuklaştırılmasını sağlamaktı. M. Kemal, Kazım Karabekir’e terhis edilmemesini tavsiye etmiştir. • Karargahı Erzurum'da bulunan ülkedeki tek derli-toplu güç olan kolordunun merkezinde çalışmalarını daha güvenli ve sağlıklı biçimde sürdürebilirdi. Bu nedenle Paşa 13 Haziran'da Havza'dan ayrıldı. Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I

9. Amasya Tamimi (21-22 Haziran 1919) • Mustafa Kemal Paşa, Havza'da telgrafla yürüttüğü yoğun temaslardan sonra, 13 Haziran'da Amasya'ya geldi. Amasya'daki karşılama Mustafa Kemal Paşa'yı çok sevindirmiştir. • Milli Mücadele çalışmalarını sürdüren Mustafa Kemal, Hüseyin Rauf Orbay, Refet Bele ve Ali Fuat Cebesoy birlikte Amasya Genelgesi'ni hazırladılar. Hazırlanan bildiri, Erzurum'da 15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir'e sunuldu. O'nun da onayının alınmasından sonra, bildiri, 22 Haziran 1919'da tüm mülki amir ve askeri komutanlara telgrafla ulaştırıldı. • Amasya Genelgesi, milli mücadelenin temel gerekçe, amaç ve yöntemini ilk olarak belirtmiş oldu. Amasya Genelgesi'nin yayınlanması İstanbul'da bulunan işgal güçlerinin tepkisini çekmişti. Özellikle İngilizlerin, Mustafa Kemal'i geri getirmek için İstanbul Hükümeti üzerindeki baskıları iyice artmıştı. Mustafa Kemal, İstanbul'a dönmediği için daha sonra görevinden alınacaktır. Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I

10. Erzurum Kongresi (23 Temmuz -7 Ağustos 1919) • Yurdun çeşitli yerlerinde çoğunlukla yerel nitelikli kongreler yoluyla örgütlenmeler sürerken Doğu Anadolu'da da durum pek iyi gitmiyordu. Yurdun bu bölgesi işgal tehdidi altında bulunuyordu. • Doğu Anadolu'daki Türk halkı, biran önce tam bir örgüt kurup yaklaşan Ermeni tehlikesine karşı birleşmenin gereğini kavramıştı. Kazım Karabekir Paşa bu örgütlenmeyi sağlayabilmek için, İngiliz subayına fark ettirmeden gizli çalışmalar yapıyordu. • Mustafa Kemal bu dönemde milli bir kongre toplayarak, milli mücadele ile ilgili tüm faaliyetleri birleştirmeyi planlıyordu. Kazım Karabekir, milli bir kongreden önce Doğu illeri için bölgesel bir kongre toplanmasının faydalı olacağı görüşündeydi. Mustafa Kemal, bölgesel bir kongreye karşı olmasına rağmen, Kazım Karabekir ve Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin ısrarları karşısında bir kongre toplanmasını ve kongreye katılmayı kabul etti. • 23 Temmuz 1919’da bir okul salonunda Bitlis, Erzurum, Sivas, Trabzon ve Van vilayetlerinden gelen 56 delege ile Erzurum Kongresi toplanmıştır. Gelmesi gereken diğer il temsilcileri çeşitli engellemeler yüzünden kongreye katılamamışlardır. Mustafa Kemal kongreye başkan seçilmiş ve kongre, çalışmalarını 7 Ağustos tarihine kadar sürdürmüştür. Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I

11. Bölüm Özeti • Mondros Ateşkes Antlaşması sonrasında yapılan işgaller ve özellikle 15 Mayıs 1919’da İzmir’in işgali ile tepkiler ortaya çıkmıştı. Tepki ve direnişler karşısında İtilaf Devletleri direnişin durmasını ve silahların alınmasını istiyordu. Doğu Karadeniz ve çevresinde M. Kemal görevlendirildi. • M. Kemal Paşa, miting ve protestolarla işgallere tepki gösterilmesini istiyordu. Milli bilinçlenmenin oluşturulması ve direniş örgütlerinin birleştirilmesini hedeflemekteydi. 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkışı ile başlayan çalışmaları Havza’da devam etti. Milli Mücadele önderlerinin çalışmaları neticesinde Amasya Genelgesi, Erzurum, Balıkesir ve Alaşehir Kongreleri ile milli bilinçlenme, protesto ve mitinglerin yapılması, direnişlerin birleştirilmesi ve İstanbul Hükümetine gösterilecek tavır belirlendi. Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I