ADMINISTRACJA III rok Łapot Mariola Łobejko Weronika Łukawska Kinga

1. Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Postępowania dowodowe w procesach administracyjnych. Przedstaw przebieg i zasady odczytywania faktów z dowodów. Podaj przykłady praktyczne. ADMINISTRACJA III rok Łapot Mariola Łobejko Weronika Łukawska Kinga

2. Pojęcie postępowania wyjaśniającego W ogólnym postępowaniu administracyjnym szczególną rolę odgrywają czynności procesowe zmierzające do wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy. Można ująć w pojęcie postępowanie wyjaśniające (występuje ono w art. 35 § 3, 106 § 4, 138 § 2). Są to czynności mające na celu wyjaśnienie okoliczności będących podstawą rozstrzygnięcia. Postępowanie dowodowe jest jedną z form postępowania wyjaśniającego.

3. Formy administracyjnego postępowania wyjaśniającego 1. Rozprawa: • duże znaczenie, o czym świadczy uregulowanie jej w osobnym rozdziale • forma nazwana • względnie sformalizowana • jednoznacznie wyodrębniona • forma zinstytucjonalizowana • zasadniczo skoncentrowana • instytucja prawna 2. Druga forma nienazwana określana wg nauki jako - postępowanie gabinetowe, postępowanie kameralne, bądź mowa jest o postępowaniu dowodowym poza formą rozprawy, trybie pozarozprawowym, lub o odrębnym gromadzeniu materiałów dowodowych. • nazywana jest również przesłuchaniem rozumianym jako dialog między organem a jedną z osób uczestniczących w sprawie, mającym na celu wyjaśnienie sprawy • ma uproszczony charakter • oparta zasadniczo na zasadzie pisemności • wynika z ograniczonego przepisami prawa zakresu stosowania rozprawy administracyjnej (problem przesłanek rozprawy administracyjnej - art. 89 k.p.a.)

4. Rozprawa • Jest to szereg przesłuchań, które spojone są jednym celem i łączą się w jedną całość dzięki nieprzerwanej obecności konfrontujących się ze sobą organu i stron (cecha kontradyktoryjności). Jest instytucją procesową stąd jej cel służy realizacji określonych wartości procesowych. Uczestniczy w niej szeroki krąg osób, często nawet wszystkie osoby, które biorą udział w danym postępowaniu administracyjnym. • Przeprowadzenie rozprawy jest istotnym elementem realizacji m.in. zasady dochodzenia prawdy obiektywnej (art.7), zasady pogłębiania zaufania obywateli do organów Państwa (art.8), zasady czynnego udziału strony w postępowaniu administracyjnym (art. 10), zasady przekonywania (art. 11), zasady szybkości i prostoty postępowania (art. 12), oraz zasady ugodowego załatwiania spraw administracyjnych (art. 13). • Rozprawa znajduje zastosowanie wyłącznie w toczącym się już postępowaniu. Jest stosowana niezależnie od inicjatywy wszczęcia postępowania - zarówno z urzędu, jaki i wszczętego na żądanie strony (art. 61 § 1). Dotyczy postępowania w I i w II instancji. • Tok postępowania rozpoczyna się z dniem wszczęcia postępowania (z zastrzeżeniem art. 31 § 2). W przypadku postępowania na żądanie strony, datą wszczęcia postępowania jest dzień doręczenia żądania organowi administracji publicznej (art. 61 § 3). Kodeks nie reguluje natomiast daty wszczęcia postępowania z urzędu. Orzecznictwo wskazuje, że za datę taką należy przyjąć dzień pierwszej czynności dokonanej w sprawie, której postępowanie dotyczy, przez organ do tego uprawniony, działający w granicach przysługujących mu kompetencji pod warunkiem, że o czynności tej powiadomiono stronę. • Tok postępowania kończy się w momencie gdy decyzja stanie się ostateczna.

5. Zgodnie z art. 89 organ administracji publicznej jest obowiązany przeprowadzić rozprawę, gdy: • Przyśpieszy to lub uprości postępowanie. • Zapewni to osiągnięcie celu wychowawczego. • Wymaga tego przepis prawa. • Zachodzi potrzeba uzgodnienia interesów stron. • Jest to potrzebne do wyjaśnienia sprawy przy udziale świadków, biegłych, w drodze oględzin.

6. Czynności przygotowawcze poprzedzające przeprowadzenie rozprawy Organ zobowiązany jest przygotować rozprawę w taki sposób aby zapewnił on zgromadzenie przed rozprawą wszystkiego co może mieć znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Tak aby w miarę możliwości postępowanie dowodowe zostało zakończone w ciągu jednej rozprawy, aby strony mogły ustosunkować się do całości zebranego materiału dowodowego i żeby po zakończeniu rozprawy wydać decyzję załatwiającą sprawę. Zakres oraz rodzaj czynności przygotowawczych ustala sam organ. Zasadnicze znaczenie wśród czynności poprzedzających rozprawę ma analiza sprawy administracyjnej, która jest przedmiotem postępowania (np. określenie czy istnieje potrzeba udowodnienia pewnych okoliczności przy pomocy zeznań świadków, opinii biegłych lub w drodze oględzin). Jeżeli przeprowadzenia rozprawy wymaga szczególny przepis prawa lub zaistnieją ku temu określone okoliczności organ prowadzący postępowanie ma obowiązek przystąpić do organizacji rozprawy.

7. Na czynności przygotowawcze rozprawy składają się: • czynności wobec podmiotów i uczestników postępowania - ich celem jest realizacja podstawowej funkcji rozprawy • czynności porządkowe - obejmują one wyznaczenie terminu, godziny rozprawy oraz protokolanta, a także zapewnienie lokalu, w którym odbędzie się rozprawa.

8. Czynności przygotowawcze wobec stron zmierzają do tego, aby strony dowiedziały się o rozprawie i wzięły w niej udział. Obejmują one: 1. wezwanie stron do złożenia przed rozprawą wyjaśnień, dokumentów oraz innych dowodów. • Przed rozprawą strona powinna złożyć żądanie przeprowadzenia dowodów, jednak nie zastosowanie się do tego obowiązku nie pozbawia strony prawa zgłoszenia tego żądania w czasie trwania rozprawy. Nie zgłoszenie tego żądania także w trakcie rozprawy nie powoduje pozbawienia strony prawa żądania przeprowadzenia dowodu, jeżeli ma to znaczenie dla sprawy. 2. wezwanie stron do stawienia się na rozprawę osobiście lub przez przedstawiciela albo pełnomocnika. • Uzależnione jest to od tego, jak oceniono charakter czynności podejmowanych na rozprawie. Jeżeli strona nie ma zdolności do czynności prawnej, wtedy organ wzywa ją na rozprawę z przedstawicielem ustawowym. W przypadku ustanowienia przez stronę pełnomocnika również on musi zostać zawiadomiony o terminie rozprawy, na której niezbędny jest osobisty udział strony.

9. Druga grupa czynności przygotowawczych rozprawy dotyczy uczestników postępowania. Obejmuje ona: • wezwanie świadków i biegłych do stawienia się na rozprawę, które oznacza obowiązek osobistego stawienia się - w celu wydania przez nich opinii, która wymaga specjalnych wiadomości. W przypadku biegłego wezwanie powinno określać w sposób wyczerpujący co ma być przedmiotem jego opinii (brak możliwości zastosowania środków przymusu w razie niestawienia się). Niewywiązanie się z tego obowiązku powoduje ukaranie przez organ grzywną (art. 88 § 1), w stosunku do świadka natomiast możliwe jest zastosowanie środków przymusu, na mocy przepisów szczególnych. • zawiadomienie państwowych jednostek organizacyjnych, organizacji społecznych oraz innych osób, jeżeli ich udział w rozprawie jest uzasadniony ze względu na jej przedmiot - chodzi tu o zapewnienie udziału w rozprawie podmiotom, które mają w sprawie interes faktyczny.

10. Na podstawie art. 91 § 1 wezwanie musi zawierać w swej treści następujące elementy obligatoryjne: • termin - dzień, miesiąc, rok i godzinę rozpoczęcia rozprawy • miejsce rozprawy - siedzibę organu (miejscowość, ulicę oraz nr siedziby). Rozprawa może zostać przeprowadzona poza siedzibą organu przez wzgląd na miejsce zamieszkania stron, świadków oraz innych osób, lub jeżeli przeprowadzenie rozprawy musi być połączone z dokonaniem oględzin przedmiotów, które nie mogą być dostarczone do siedziby organu (wówczas odbędzie się w miejscu, w którym ten przedmiot się znajduje - o ile jest to możliwe). • przedmiot rozprawy - sprawę administracyjną, która jest przedmiotem toczącego się postępowania. § 2 wprowadza pisemną formę wezwania - doręcza się je na piśmie.

11. Część właściwa rozprawy • Przepisy art. 93-96 dotyczą trybu przeprowadzenia rozprawy. • Art. 93 dotyczy kwestii kierowania rozprawy. Wprowadza on dwa rozwiązania. W przypadku organów jednoosobowych rozprawą może kierować organ administracji publicznej (np. wójt, burmistrz, prezydent miasta lub starosta) bądź pracownicy urzędu, których organ administracji publicznej upoważni do prowadzenia postępowania nawet wtedy, gdy nie zostali oni umocowani do wydawania decyzji administracyjnej w imieniu organu. Drugie rozwiązanie odnoszące się do organów kolegialnych wprowadza ograniczenie dotyczące kierownictwa rozprawą - może nią kierować wyłącznie przewodniczący lub wyznaczony członek organu kolegialnego (na podstawie powierzenia w drodze odpowiedniej uchwały). • Zasadnicza wartość rozprawy polega na koncentracji materiału procesowego w sprawie, zwłaszcza materiału dowodowego (kompetencja kierującego rozprawą).

12. Przepis art. 94 • Dotyczy dwóch bardzo ważnych kwestii, które odnoszą się do przeprowadzenia rozprawy: pierwsza to skutki niestawienia się strony na rozprawie (§ 1), a druga przyczyny, których wystąpienie powoduje obowiązek odroczenia rozprawy przez kierującego. • Wykonanie przez stronę obowiązku stawienia się na rozprawę nie jest zagrożone sankcją grzywny. Jeżeli strona nie stawi się na rozprawę i nie będzie to spowodowane okolicznościami określonymi w art. 94 § 2, to rezygnuje ona z prawa do uczestnictwa w postępowaniu. Jeżeli udział strony w rozprawie, nie jest niezbędny zakłada się, że strona dysponuje swoim prawem procesowym do udziału w postępowaniu. W przypadku, gdy strona zrezygnuje z tego prawa, nie może żądać uchylenia decyzji w trybie wznowienia postępowania. Jeżeli strona nie stawiła się na rozprawie mimo, że była właściwie wezwana, a jej obecność nie jest konieczna, organ może przeprowadzić rozprawę nawet jeśli strona usprawiedliwiła niestawiennictwo. Nieobecność strony na rozprawie samo przez się nie stanowi przeszkody do jej przeprowadzenia. • Od decyzji kierującego rozprawą, w zależności od okoliczności sprawy zależy, czy sprawa się odbędzie, czy zostanie odroczona, w przypadku jeżeli nieobecność stron należycie wezwanych nie stanowi przeszkody do przeprowadzenia rozprawy.

13. Przewodniczący obowiązany jest odroczyć rozprawę jeżeli zachodzą przyczyny określone w §2 należy tu: • poważne nieprawidłowości w wezwaniu stron na rozprawę. Jeżeli strona nie stawi się na rozprawę, kierujący nią ma obowiązek zbadać, czy została ona prawidłowo wezwana (musi spełniać warunki ustanowione w art. 91 § 1 i § 2 oraz zachowywać przepisy dotyczące doręczania pism). Strona musi mieć możliwość przygotowania się do obrony oraz do udziału w czynnościach procesowych, natomiast będzie to niemożliwie jeśli nie zostanie określony przedmiot, termin i miejsce rozprawy. Poważnymi nieprawidłowościami w wezwaniu na rozprawę, które rodzą obowiązek jej odroczenia są naruszenia wymogów dotyczących treści, formy, terminu, doręczeń oraz nieprawidłowości wezwania na rozprawę w stosunku do jednej strony, w przypadku wielości stron. • niestawienie się strony, które zostało spowodowane przeszkodą trudną do przezwyciężenia. Kierujący rozprawą ocenia czy dana przeszkoda była nie do przezwyciężenia. Taką okolicznością jest np. „siła wyższa” powódź, choroba, wyłączenie środków komunikacyjnych z powodu strajku. Organ dokonujący oceny tej okoliczności powinien uwzględnić warunki i możliwości danej strony. • „inne ważne przyczyny”. Kierujący rozprawą ocenia te przyczyny - są nimi te, które uniemożliwiają osiągnięcie celu rozprawy np. niestawienie się strony, świadka lub biegłego co powoduje niemożność udowodnienia danej okoliczności faktycznej.

14. Przebieg rozprawy • Kodeks nie określa porządku rozprawy, w związku z tym nie reguluje w pełni kwestii dotyczących kierownictwa rozprawy. W zakresie przeprowadzenia rozprawy należy wzorować się na postępowaniu sądowym. • Rozprawy rozpoczyna się ona od wywołania sprawy. Po otwarciu, sprawdza się listę obecności oraz kontroluje prawidłowość wezwań i doręczeń. Kolejno kierujący postanawia o możliwości odbycia rozprawy, udziela głosu uczestnikom dla wywodów i replik oraz poucza je o prawie składania wyjaśnień, zgłaszania żądań, propozycji i zarzutów oraz dowodów na ich poparcie, a także o prawie wypowiedzenia się co do wyników dotychczasowego postępowania dowodowego.

15. Następnie przeprowadza się postępowanie dowodowe - przeprowadza się dowód z dokumentów, przesłuchuje świadków, biegłych, dokonuje oględzin. Wzorem sądowym świadków przesłuchuje się pojedynczo, w nieobecności świadków, którzy jeszcze nie składali zeznań. Przed odebraniem zeznań od świadka, kierujący rozprawą powiadamia go o prawie odmowy zeznań i odpowiedzi na poszczególne pytania oraz informuje go o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych zeznań. Z reguły biegły zobowiązany jest do stawienia się na rozprawie ponieważ jeżeli nie ma konieczności osobistego udziału biegłego organ po prostu go nie wzywa. Biegły powinien udzielać odpowiedzi na pytania, które zadała mu strona, jeżeli jednak nie dotyczą one istoty sprawy, może zwrócić się do kierującego rozprawę o uchylenie tego pytania. Dowody, które zostały wniesione na piśmie ujawnia się na rozprawie poprzez odczytanie, uczestników rozprawy powiadamia się także o faktach znanych organowi z urzędu.

16. Na mocy art. 95 § 1stronie przysługują dwa podstawowe uprawnienia: - prawo do czynnego udziału w toku rozprawy poprzez składanie wyjaśnień, żądań, propozycji i zarzutów oraz prawo do przedstawiania dowodów na ich poparcie, - prawo do wypowiedzenia się co do wyników postępowania dowodowego poprzez ustosunkowanie się do tego, które z okoliczności według strony zostały stwierdzone, a które jeszcze nie. Strony i świadkowie mogą za zezwoleniem kierującego rozprawą dołączyć do protokołu zeznania na piśmie, podpisane przez siebie, oraz inne dokumenty, które mają znaczenie dla sprawy. Kierujący rozprawą powinien ze względu na jej cel stwierdzać obiektywnie wątpliwości pojawiające się w danej sprawie, zadawać pytania stronom, świadkom i biegłym, ustalać kolejność zabierania głosu, udzielania odpowiedzi na pytania, składania opinii. Art. 96 wskazuje, że kierujący rozprawą czuwa nad właściwym zachowaniem się osób uczestniczących w rozprawie. Organ może wydalić z miejsca rozprawy uczestników rozprawy bez wymierzenia grzywny lub wymierzyć grzywnę, nie wydalając z rozprawy. Może też zastosować łącznie obie sankcje. Następuje to w postaci postanowienia w formie pisemnej (nie służy na nie zażalenie). Po wyczerpaniu postępowania dowodowego i umożliwieniu stronom ustosunkowania się do jego wyników kierujący rozprawą zamyka ją. Z rozprawy spisuje się protokół, który powinien odpowiadać ogólnym wymogom stawianym protokołom (art. 68) i dokładnie odzwierciedlać przebieg rozprawy. Dobrze przeprowadzona rozprawa ma duże znaczenie w postępowaniu administracyjnym jako najbardziej wartościowa forma prowadzenia postępowania wyjaśniającego.

17. 2) Postępowanie gabinetowe. • W praktyce jest najbardziej dominującą formą postępowania wyjaśniającego. Ze względu na swoją uproszczoną formułę będzie miało miejsce, gdy istnieje potrzeba badania jedynie dokumentów i ewentualnie uzyskania wyjaśnień stron w sprawie (stąd podstawowe znaczenie w postępowaniu podatkowym). • W toku tego postępowania obowiązują wszystkie zasady postępowania dowodowego. • Przeprowadzeniu tej formy postępowania dowodowego często służą postanowienia przepisów szczególnych, które wymagają jedynie złożenia wniosku na kwestionariuszu ( np. w sprawie podatku od nieruchomości - postępowanie polega tu na sprawdzeniu prawdziwości danych oraz zasadności uwzględnienia żądania).

18. Prawidłowe rozstrzygnięcie sprawy administracyjnej przez organ administracji publicznej zależy od załatwienia jej w oparciu o obiektywnie istniejące i właściwie ocenione okoliczności faktyczne. Dla osiągnięcia tego celu została podporządkowana normatywna konstrukcja postępowania dowodowego, oparta na zasadach gwarantujących prawidłowe odczytywanie faktów i dowodów orzeczenia organu w sprawie indywidualnej. Najważniejsze jest osiągnięcie celu czyli ustalenie prawdy obiektywnej (materialnej) poprzez podejmowanie wszelkich kroków niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, o czym mówi art. 7 KPA. Przy dalszym postępowaniu dowodowym zasada ta została jeszcze bardziej skonkretyzowana za pomocą zasad szczegółowych. Należy jednak pamiętać, iż przebieg postępowania dowodowego jest zdeterminowany przez wszystkie ogólne zasady postępowania administracyjnego, a więc nie tylko przez zasadę prawdy obiektywnej. Tak więc przy postępowaniu dowodowym znaczenie mają wszystkie zasady zawarte w art. 6 – 16 KPA, a zwłaszcza zasada czynnego udziału strony w postępowaniu (art. 10). Szczególne znaczenie w postępowaniu dowodowym odgrywa również art. 77 KPA:§1. Organ administracji publicznej jest obowiązany w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy.,wymienia on dwa obowiązki organu administracji publicznej prowadzącego postępowanie prawidłowe dla ustalenia podstawy faktycznej decyzji administracyjnej. ZASADY POSTEPOWANIA DOWODOWEGO

19. ZASADY SZCEGÓŁOWE REGULUJĄCE POSTĘPOWANIE DOWODOWE:

20. 1. Zasada oficjalności Wynika z §1. Art. 77 KPA i mówi o obowiązku organu administracji publicznej, który z urzędu musi podejmować wszelkie kroki zmierzające do wyczerpującego zgromadzenia materiału dowodowego. Co za tym idzie przeprowadzenie postępowania organ nie może przerzucić na stronę, a także gdy strona przedstawi niepełny materiał dowodowy to organ ma obowiązek z własnej inicjatywy go uzupełnić. Problemem mogą stać się tu wnioski nasuwające się z art. 6 KC mówiącego, że: Ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. W tej kwestii wypowiada się NSA w wyroku z dnia 19.9.1988r przyjmując, że: „W sprawach , w których na stronie spoczywa ciężar wskazania konkretnych faktów i zdarzeń, z których wywodzi ona dla siebie określone skutki prawne, a twierdzenia strony w tym zakresie są ogólnikowe i lakoniczne, obowiązkiem organu prowadzącego postępowanie jest wezwanie strony do uzupełnienia i sprecyzowania tych twierdzeń. Dopiero gdy strona nie wskaże takich konkretnych okoliczności, można z tego wywieść negatywne dla niej wnioski”.

21. Ponadto wg komentarza pod red. J. Borkowskiego organ „nie jest związany w gromadzeniu materiału dowodowego wnioskami stron, lecz sam zakreśla granice postępowania wyjaśniającego, kierując się własnym przekonaniem co do konieczności udowodnienia pewnych faktów” Strona postępowania ma prawo czynnie uczestniczyć w każdym stadium postępowania administracyjnego. Powyższe prawo nie jest obowiązkiem strony, a zatem organ administracji publicznej nie dysponuje żadnymi środkami dyscyplinującymi, za pomocą których mógłby zmusić stronę do aktywnego udziału w postępowaniu dowodowym. NSA nakazuje jednakże zwrócenie uwagi na celowość czynnego uczestnictwa strony w czynnościach postępowania dowodowego z racji na urzeczywistnienie zasady prawdy obiektywnej. Zwłaszcza że nieudowodnienie określonej okoliczności faktycznej może prowadzić do rezultatów niekorzystnych dla strony. cd. 1. Zasada oficjalności 2. Obowiązek wyczerpującego zebrania materiału dowodowego Warunkiem wydania prawidłowej decyzji administracyjnej jest ustalenie jej podstawy faktycznej w świetle kompletnego materiału dowodowego (art.77 §1). Zgromadzonego i zbadanego w sposób wyczerpujący, a więc przy podjęciu wszelkich kroków niezbędnych dla dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego.

22. 3. Obowiązek wyczerpującego rozpatrzenia materiału dowodowego • Z art.77 §1 wynika: • Konieczność rozpatrzenia każdego przeprowadzonego dowodu. Nie może ono polegać na z góry przyjętych przez organ założeń w kwestii mniejszej rangi lub znaczenia tego dowodu. • Konieczność określenia wszystkich konsekwencji, które wynikają z ustalenia istnienia pewnego faktu umożliwia organowi ustalenie obiektywnie prawdziwego stanu rzeczy. • Konsekwencją jest konieczność ustosunkowania się przez organ administracji publicznej do rozbieżności zawartych w tym materiale. Organ, który dysponując sprzecznymi ze sobą zeznaniami stron lub świadków ma obowiązek wybrać spośród sprzecznych twierdzeń o faktach to, które jego zdaniem jest wiarygodne, oraz wskazać kryteria, jakimi kierował się, uznając daną okoliczność faktyczną za udowodnioną. • Organ wykorzystując zakreślone przez normę prawną granice luzu decyzyjnego, wydaje rozstrzygnięcia w ramach uznania administracyjnego. Treść decyzji musi być „przekonująca pod względem prawnym i faktycznym”. Organ administracji publicznej jest obowiązany wyjaśnić przyczyny ewentualnych sprzeczności w zawartości materiału dowodowego. Zaniedbanie powyższego obowiązku przez organ administracji publicznej jest istotnym naruszeniem przepisów postępowania administracyjnego.

23. 4. Zasada bezpośredniości postępowania dowodowego Zakłada, że czynności zmierzające do rozpatrzenia i załatwienia sprawy powinny być dokonywane przez organ wydający decyzję administracyjną, bowiem ciąży na nim prawny obowiązek prawidłowego ustalenia podstawy faktycznej rozstrzygnięcia. Wyjątkiem jest instytucja pomocy prawnej omówiona w art. 52 KPA. 5. Postanowienia dowodowe Organ administracji publicznej wydaje postanowienia dotyczące przeprowadzenia dowodów. Zgodnie z art.77 §2 KPA organ administracji publicznej nie jest związany wydanym przez siebie postanowieniem w kwestii przeprowadzenia dowodu. Oznacza to, że w każdym stadium postanowienia wydane uprzednio postanowienie dowodowe może zostać przez organ zmienione, uzupełnione lub uchylone. Na postanowienie dowodowe nie przysługuje zażalenie ani skarga do sądu administracyjnego. Strona może je zaskarżyć tylko w odwołaniu od decyzji organu I instancji, podnosząc w treści kwalifikowany zarzut wadliwego prowadzenia postępowania dowodowego przez organ. Mówi o tym art.142KPA.

24. ZASADA CZYNNEGO UDZIAŁU STRONY W POSTĘPOWANIU DOWODOWYM

25. Strona postępowania ma prawo czynnie uczestniczyć w każdym stadium postępowania, od momentu jego wszczęcia do chwili jego zakończenia przez wydanie decyzji administracyjnej. Umożliwia mu to wpływ na ustalenie stanu faktycznego stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia organu. Zasada ta wyrażona jest w art.10 KPA. Po pierwsze stronie postępowania przysługuje prawo inicjatywy dowodowej. W świetle art.78 KPA, żądanie strony dotyczące przeprowadzenia dowodu, należy uwzględnić, jeżeli przedmiotem dowodu jest okoliczność mająca znaczenie dla sprawy. Może natomiast nie uwzględnić żądania strony, jeżeli żądanie to dotyczy okoliczności już stwierdzonych innymi dowodami, chyba że mają one znaczenie dla sprawy (art.78 §2). Organ może nie uwzględnić żądania strony, gdy uzna, iż złożono je celem przewleczenia sprawy. Także wówczas, gdy żądanie przeprowadzenia dowodów dotyczy faktów powszechnie znanych albo faktów znanych organowi z urzędu. Odmowa i jej przyczyny powinny znaleźć wyraźne odzwierciedlenie w aktach sprawy oraz w uzasadnieniu decyzji administracyjnej. Strona ma prawo czynnie uczestniczyć w czynnościach postępowania dowodowego. Warunkiem aktywnego udziału strony w postępowaniu dowodowym, prowadzonym zarówno w formie gabinetowej, jak i na rozprawie, jest umożliwienie stronie nie tylko stawienia się w miejscu przeprowadzenia dowodów, ale także zapewnienie jej możliwości przygotowania się do przeprowadzonych czynności postępowania dowodowego.

26. Art. 79 §1 KPA mówi, że organ administracji publicznej ma obowiązek zawiadomienia strony o miejscu i terminie przeprowadzania dowodu ze świadków, biegłych lub oględzin przynajmniej na 7 dni przed terminem. Wzywając stronę do udziału w czynnościach dowodowych, organ administracji publicznej powinien wskazać cel tego wezwania. W wezwaniu na rozprawę organ określa jej termin, miejsce przeprowadzenia oraz przedmiot. Czynny udział strony w przeprowadzaniu dowodu może polegać na zadawaniu pytań świadkom, biegłym i innym stronom oraz na składaniu wyjaśnień, zgłaszaniu żądań, propozycji i zarzutów wraz z przedstawianiem dowodów na ich poparcie. Strona ma prawo wypowiadać się co do wyników postępowania dowodowego oraz co do zgromadzonych dowodów i materiałów w sprawie. Chyba że zachodzą okoliczności przewidziane w art.10 § 2 KPA, tzn. załatwienie sprawy nie cierpi zwłoki ze względu na niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną. W tych szczególnych okolicznościach organ administracji publicznej ma jednakże obowiązek utrwalenia przyczyn odstąpienia od gwarantowanych stronie przez prawo uprawnień procesowych. Dowód, co do którego strona nie miała możliwości wypowiedzenia się, stosownie do art. 81 KPA, należy uznać za pozbawiony mocy dowodowej.

27. ZASADA SWOBODNEJ OCENY DOWODÓW

28. Zgodnie z art.80 KPA, organ administracji publicznej ocenia, na podstawie całokształtu materiału dowodowego, czy dana okoliczność została udowodniona. Zasada ta została oparta na dwóch założeniach:1. Oparcie oceny udowodnienia określonej okoliczności faktycznej na całokształcie materiału dowodowego zgromadzonego w toku postępowania w sprawie. Ocena konkretnego dowodu może być zatem sformułowana tylko w kontekście wszystkich zgromadzonych dowodów, ujętych w ich wzajemnym powiązaniu. W przypadku gdy wyniki postępowania dowodowego zawierają sprzeczne ustalenia, organ ma obowiązek ustosunkować się do tych sprzeczności poprzez wskazanie dowodów, które przyjął jako podstawę faktyczna rozstrzygnięcia, oraz uzasadnienie, dlaczego innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej. 2. Oparcie oceny udowodnienia określonej okoliczności faktycznej na rodzaju przyjętych kryteriów, stosowanych przez organ przy rozpatrywaniu całokształtu materiału dowodowego zebranego w sprawie. Przez swobodna ocenę dowodów rozumie się poszukiwanie prawdy obiektywnej przez organ, który nie jest w tym zakresie związany lub ograniczony ustalonymi prawnie sztywnymi regułami dowodowymi, np.: „może on uznać za przekonywujące zeznanie jednego świadka, mimo że zeznania trzech innych świadków przeczą temu jednemu zeznaniu” (E. Iserzon, Komentarz). Organ administracji publicznej, dokonując oceny dowodów, powinien zatem odwoływać się do zasad wiedzy oraz doświadczenia życiowego.Wyniki dokonanej przez organ administracji publicznej oceny materiału dowodowego zostają ujawnione wobec strony postępowania w uzasadnieniu decyzji administracyjnej.

29. Dowód • Dowód rozumiany często jest jako środek dowodowy czyli rzecz lub czynność, na podstawie której przeprowadzone zostało postępowanie dowodowe. Jest to informacja płynąca ze źródła dowodowego w sposób przez prawo określony, pozwalająca na stwierdzenie istnienia lub braku istnienia określonego faktu albo prawdziwości lub nieprawdziwości twierdzenia o tym fakcie (rezultat procesu dowodzenia). • Art. 75 §1 przedstawia przykładowy katalog źródeł dowodowych wśród których zostały wymienione dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych oraz oględziny. Jest to katalog otwarty. Dowodem w postępowaniu administracyjnym, może być wszystko co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem.

30. Klasyfikacja środków dowodowych 1. Kryterium rodzaju źródła informacji. • środki dowodowe rzeczowe - to środki w których źródło informacji stanowią cechy danej rzeczy, bądź zachowane na niej ślady pewnych zdarzeń. Dowody rzeczowe to oględziny wszelkich przedmiotów, oględziny osób i dokumentów, gdy chodzi nie o treść ale o pewne właściwości zewnętrzne • środki dowodowe osobowe, których źródłem informacji są osoby – należą do nich zeznania świadków, opinie biegłych, przesłuchanie stron, pisemne oświadczenia zawarte w dokumentach. Biorąc pod uwagę formę przekazania informacji organowi orzekającemu, środki dowodowe osobowe dzielimy na ustne i pisemne. • W nauce występują różne poglądy dotyczące zaliczania dokumentów do grupy środków dowodowych rzeczowych lub osobowych.

31. 2.Kryterium sposobu zetknięcia się orzekającego organu z faktem będącym przedmiotem dowodu. • środki dowodowe bezpośrednie - to środki przy których organ orzekający może bezpośrednio spostrzegać i stwierdzać prawdziwość lub fałszywość określonego faktu; środki te, dotyczą wprost i bezpośrednio faktu głównego. Typowym ich przykładem są oględziny (wizja lokalna). • środki dowodowe pośrednie - to środki, przy których organ orzekający stwierdza istnienie pewnego faktu pośrednio tj. na podstawie postrzegania innego faktu – zeznań świadków, opinii biegłych, treści dokumentów, przesłuchań stron.   3. Kryterium dopuszczalności przeprowadzenia danego środka dowodowego. • środki dowodowe podstawowe, to środki których przeprowadzenie nie jest uzależnione od pewnych przesłanek - to dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych, oględziny • środki dowodowe posiłkowe, których dopuszczalność została uzależniona od spełnienia określonych przesłanek. Zaliczamy do nich przesłuchanie stron. 4.Kryterium regulacji prawnej środków dowodowych. • środki dowodowe uregulowane w przepisach k.p.a.: dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych, oględziny, przesłuchanie stron. • środki dowodowe nie uregulowane w przepisach k.p.a. (nienazwane).Środki dowodowe nienazwane są dopuszczalne w postępowaniu administracyjnym pod warunkiem, że ich stosowanie nie jest sprzeczne z prawem a przyczyni się do wykrycia prawdy materialnej. Do tej grupy środków należą opinie instytutu naukowego lub naukowo-badawczego. Do dowodów nienazwanych zaliczamy również dowody z filmu, utrwalonego obrazu telewizyjnego, z fotokopii, planów, rysunków, płyt lub taśm dźwiękowych i innych materiałów oraz przyrządów utrwalających lub przenoszących obrazy lub dźwięki, maszynowe wypisy urządzeń liczących określających liczbę rozmów telefonicznych i wykazujących wysokość należnej opłaty, wywiad środowiskowy, opinie prawne pełnomocnika strony.

32. DOWÓD Z DOKUMENTU W postępowaniu administracyjnym mogą być przedstawiane jako środki dowodowe polskie dokumenty urzędowe, zagraniczne dokumenty urzędowe, a także dokumenty prywatne. Dokumenty odgrywają w postępowaniu administracyjnym bardzo ważną rolę jako środek dowodowy. Ze względu na ich moc dowodową, należy je podzielić na dokumenty publiczne (przepisy kodeksu przyjmują dla nich nazwę dokumentów urzędowych) i dokumenty prywatne. Podział tego środka dowodowego na dokumenty urzędowe i dokumenty prywatne opiera się na kryterium wystawcy dokumentów. Dowodem z dokumentu urzędowego jest pismo: • sporządzone w przypisanej formie • przez powołane do tego organy państwowe • w ich zakresie działania Jeżeli dokument urzędowy spełnia te warunki posiada on pełną moc dowodową, oznacza to, że organ administracji w postępowaniu wyjaśniającym musi przyjąć za udowodnione, zgodne z prawdą to, co zostało stwierdzone w treści dokumentu. Jest to domniemanie zgodności z prawdą oświadczenia organu, od którego pochodzi dokument. (K.p.a. w art. 76§1 i §3 ) Dokument urzędowy nie ma bezwzględnej mocy dowodowej, ponieważ możliwe jest, przeprowadzenie dowodu przeciwko treści dokumentu (jeżeli pojawią się wątpliwości w stosunku do jego treści – podejrzenie błędu, fałszu dokumentu) (art. 76§3 k.p.a.). Dokumentami urzędowymi są, np.: - zaświadczenie – art. 217§ 2 pkt.1 k.p.a. jest ono „urzędowym potwierdzeniem określonych faktów lub stanu prawnego”. - czynność materialna – co wynika z brzmienia art. 2§ 2 pr. nt.: „Czynności notarialne, dokonane przez notariusza zgodnie z prawem, mają charakter dokumentu urzędowego”. - akt administracyjny sporządzony w formie pisemnej (jak również elektronicznej) wydany przez organ administracji publicznej, jak również protokół z jego ogłoszenia. - potwierdzenie wpłynięcia podania do urzędu (art. 64§4 k.p.a.) - prawidłowo wypełniony i podpisany przez funkcjonariusza Poczty Polskiej druk potwierdzenia odbioru korespondencji - książeczka wojskowa - dziennik budowy Do dokumentów nie zaliczymy rysunków, map, planów, fotografii, szkiców.

33. Odpis lub wyciąg z dokumentu Gdy dokument stanowiący dowód w postępowaniu znajduje się w posiadania organu lub podmiotu wykonującego zadania w zakresie wydawania decyzji administracyjnej, dla celów dowodowych wystarczy przedstawić odpis lub wyciąg z dokumentu urzędowego poświadczony przez ten organ. Jeżeli strona nie może sama uzyskać takiego odpisu lub wyciągu z dokumentu urzędowego to organ administracji publicznej prowadzący postępowanie ma obowiązek wystąpić z żądaniem do organu lub podmiotu będącego w osiadaniu tego dokumentu. Organ gdy uzna za konieczne przejrzenie oryginału dokumentu, może wystąpić o jego dostarczenie (art. 76§1 k.p.a.)Strona może także zamiast oryginału dokumentu złożyć odpis dokumentu, jeżeli jego zgodność z oryginałem została poświadczona przez notariusza albo pełnomocnika strony będącego adwokatem, radcą prawnym, rzecznikiem patentowym lub doradcą podatkowym zgodnie z art. 76a§2 k.p.a.

34. DOWÓD Z ZEZNAŃ ŚWIADKÓW Świadkiem jest osoba fizyczna, która w postępowaniu dotyczącym praw lub obowiązków innego podmiotu składa zeznania o faktach spostrzeżonych lub o których otrzymała wiadomość od innych osób. Art. 82k.p.a. określa przyczyny niezdolności bycia świadkiem w postępowaniu administracyjnym. Są to przyczyny faktyczne i prawne. Do grupy ograniczeń wynikających z przyczyn faktycznych zaliczamy ograniczenie zawarte w pkt. 1 art. 82. Świadkiem nie może być osoba niezdolna do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń.Wśród przyczyn prawnych wymienia się pkt. 2 i 3 art. 82 k.p.a.: • Osoby obowiązane do zachowania tajemnicy informacji niejawnych na okoliczności objęte tajemnicą, jeżeli nie zostały w trybie określonym obowiązującymi przepisami zwolnione od obowiązku zachowania tej tajemnicy; • Duchowni co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi. • Zeznania osób, które nie mogą zeznawać w charakterze świadka nie mają mocy dowodowe, a okoliczność faktyczna której dotyczyły nie może być na ich odstawie uznana za udowodnioną. Organ administracji prowadzący postępowanie może wzywać świadków z własnej inicjatywy lub na wniosek stron oraz żądać od świadków udzielania wyjaśnień i odpowiedzi na zadawane pytania.

35. Ograniczenie zeznań świadków Art. 83 k.p.a. stanowi , że nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka, przewiduje jednak dwa prawne ograniczenia dowodu z zeznań świadka w postaci: • Prawo odmowy zeznań, oraz • Prawo odmowy odpowiedzi na poszczególne pytania kierowane do świadka. Prawo odmowy zeznań przysługuje małżonkowi strony, wstępnym, zstępnym i rodzeństwu strony oraz jej powinowatym pierwszego stopnia, jak również osobom pozostających ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli. Prawo odmowy zeznań trwa także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli. Jeżeli dana osoba skorzysta z instytucji odmowy zeznań, nie wystąpi jako świadek w sprawie. Przepis art. 83§2 stanowi, że świadek może odmówić odpowiedzi na pytania, gdy odpowiedź mogłaby narazić jego lub jego bliskich wymienionych w §1 na odpowiedzialność karną, hańbę lub bezpośrednią szkodę majątkową albo spowodować naruszenie obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej.Przez odpowiedzialność karną należy rozumieć odpowiedzialność karnoadministracyjną, karno skarbową, odpowiedzialność w sprawach o wykroczenia, a nawet dyscyplinarną.Przez hańbę rozumie się niesławę, utratę uznania społecznego, umniejszenie czci lub wartości obyczajowej. Szkoda majątkowa to uszczerbek o charakterze majątkowym, który będzie bezpośrednim skutkiem złożenia zeznań.Tajemnica zawodowa dotyczy prawnie chronionej tajemnicy zawodowej, a zatem takim wiadomościami, których zachowanie przez osobę wykonującą dany zawód jest obowiązkiem prawnym tej osoby, np. zgodnie z art. 14 ustawy o rzecznikach patentowych, rzecznik patentowy jest obwiązany zachowa w tajemnicy wszelkie informacje, które uzyskały w związku z wykonywaniem czynności zawodowych. Przed złożeniem zeznań przez świadka organ ma obowiązek uprzedzić go o prawie odmowy zeznań o odmowy odpowiedzi na pytania oraz odpowiedzialności za fałszywe zeznania.(art. 83§3 k.p.a.)

36. DOWÓD Z OPINII BIEGŁEGO • Biegłym (rzeczoznawcą, ekspertem, znawcą) jest osoba fizyczna, powołana do udziału w postępowaniu, dotyczącym innego podmiotu, w celu wydania opinii w danej sprawie, ze względu na posiadaną wiedzę fachową w tej dziedzinie. • Opinia biegłego dotyczy okoliczności faktycznych, stanów lub zdarzeń dla których poznania i wyjaśnienia wymagany jest określony zasób wiadomości specjalnych . • Organ administracji publicznej powołuje biegłych z urzędu lub na wniosek stron. • Powołanie biegłego nie jest obowiązkiem ale możliwością. Przepisy szczególne, mogą nakładać obowiązek zaciągnięcia w określonych sprawach opinii biegłego, np. art.130 ust.2 GospNierU, zgodnie z którym, ustalenie wysokości odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość następuje po uzyskaniu opinii biegł rzeczoznawczy majątkowego, określającego wartość nieruchomości. • Organ nie jest wiązany opinią biegłego. Podlega ona ocenie zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów. • Podstawowymi obowiązkami biegłego w postępowaniu administracyjnym jest: - przeprowadzenie ekspertyzy i wydanie opinii, - udział w rozprawie, - udział w innych czynnościach procesowych.

37. Biegły • Przepis art. 84 zawiera przesłanki jakie muszą zostać spełnione, aby dana osoba mogła występować w postępowaniu, w charakterze biegłego. Dzielimy je na przesłankę pozytywną – osoba taka musi posiadać wiadomości specjalne (art. 84§1) i przesłanki negatywne – ich wystąpienie powoduje utratę zdolności bycia biegłym. • Biegły podlega wyłączeniu (art. 84§2 k.p.a) podobnie jak pracownik organu administracji publicznej na podstawnie art. 24 k.p.a. Poza tym do biegłych stosuje się przepisy dotyczące przesłuchania świadków. Biegłym nie może być osoba, która nie ma zdolności spostrzegania lub komunikowania swoich spostrzeżeń, ponieważ stanowi to kryterium, które jest warunkiem dopuszczalności wszelkich środków dowodowych osobowych. Biegłym nie może być również osoba, na której ciąży obowiązek zachowania tajemnicy państwowej lub służbowej, jeżeli opracowanie opinii wymagałoby naruszenia prawnego obowiązku ich ochrony, a osoba ta nie zostałaby zwolniona od tego obowiązku na mocy przepisów szczególnych. To samo dotyczy tajemnicy spowiedzi. Wyłączenie biegłego następuje w drodze postanowienia. • Biegłym tak jak świadkom przysługuje prawo odmowy przedstawienia opinii na podstawie art. 83§ 1 k.p.a. oraz prawo odmowy odpowiedzi na pytania na podstawie art. 83§2 k.p.a.

38. DOWÓD Z OGLĘDZIN • Oględziny polegają na bezpośrednim zbadaniu określonego przedmiotu przez organ orzekający, którego celem jest dokonanie spostrzeżeń za pomocą określonego zmysłu (wzroku, słuchu, dotyku, węchu, smaku), co do właściwego przedmiotu. O potrzebie przeprowadzenia oględzin decyduje charakter sprawy, która jest przedmiotem postępowania administracyjnego. • Oględziny są środkiem dowodowym bezpośrednim, czyli takim, który umożliwia organowi orzekającemu bezpośrednie zetknięcie się ze stanem faktycznym w danej sprawie. Dzięki temu realizują one najlepiej postulat bezpośredniości postępowania dowodowego. Przedmiot oględzin może stanowić miejsce, które ma być przeznaczone pod budowę, rzecz ruchoma lub nieruchomość mająca być wpisana do rejestru zabytków, dzieła sztuki, do którego może zostać wydany zakaz wywozu za granicę w celu ekspozycji. • Oględziny przeprowadza się na żądanie strony lub z urzędu. Przepisy szczególne mogą nakładać na organ obowiązek przeprowadzenia oględzin, • W zależności od przedmiotu oględzin, mogą być one przeprowadzone w siedzibie organu, jak i poza nią. Zarówno strona, jak i osoba będąca w posiadaniu przedmiotu oględzin jest obowiązana przedstawić ten przedmiot na wezwanie organu orzekającego. • Eksperyment dowodowy jest szczególną formą oględzin, polega on na tym, że „dokonuje się oględzin nie naturalnego stanu faktycznego, lecz stworzoną w sposób sztuczny sytuację mogącą przekonać organ orzekający o słuszności czy niesłuszności założenia dowodowego. Formą oględzin jest także przeprowadzenie badania lekarskiego osoby, która ubiega się z racji stanu zdrowia o pewne świadczenia.

39. DOWÓD Z PRZESŁUCHANIA STRON • Stosowanie tego środka dowodowego jest możliwe po spełnieniu łącznie dwóch przesłanek:1) wyczerpaniu środków dowodowych lub ich braku w ogóle z powodu ich braku 2) pozostały nie wyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, • Do przesłuchania stron stosuje się przepisy dotyczące świadków, z wyłączeniem przepisów o środkach przymusu. Przed przesłuchaniem strony należy uprzedzić stronę o prawie odmowy odpowiedzi na pytanie oraz o odpowiedzi za fałszywe zeznania. Jest to więc środek dowodowy stosowany posiłkowo, nie może to być jedyny środek dowodowy przeprowadzony przez organ w czasie postępowania. Przepisy k.p.a. nie określają formy odbierania wyjaśnień od strony. Mogą więc być one złożone pisemnie, przypadku ustnego przesłuchania strony, organ ma obowiązek sporządzić protokół. • Od przesłuchania stron należy odróżnić wyjaśnienia stron, które nie są środkiem dowodowym – dotyczą przedstawienia przez stronę stanu faktycznego sprawy wymagającego udowodnienia. Strony mogą składać wyjaśnienia, zgłaszać żądania, propozycje i zarzuty oraz przedstawić dowody na ich poparcie zgodnie z art. 83§ 1 k.p.a.

40. Nieusprawiedliwione niestawiennictwo art. 88 k.p.a. W przypadku, gdy osoba obowiązana do osobistego stawienia się, mimo prawidłowego wezwania nie stawiła się bez uzasadnionej przyczyny jako świadek lub biegły, albo niezasadnie odmówiła złożenia zeznań, wydania opinii, okazania przedmiotu oględzin albo udziału w innej czynnośći urzędowej , organ przeprowadzający dowód można zastosować wobec niej grzywnę do 50zł, a w razie ponownego niezastosowania się do wezwania grzywnę do 200zł. Grzywnę organ wymierza w drodze postanowienia, na które służy zażalenie. Osoba ukarana grzywną może zostać zwolniona od tej kary po łącznym spełnieniu następujących przesłanek:- ukarany powinien złożyć do organu wniosek o zwolnienie od kary grzywny,- wniosek powinien zostać złożony w terminie siedmiu dni od daty doręczenia postanowienia o ukaraniu grzywną,- w treści wniosku należ wskazać okoliczności usprawiedliwiające naruszenie obowiązku wynikającego z przepisów k.p.a. o postępowaniu dowodowym. Świadek może być jednak doprowadzony do złożenia zeznań pod przymusem na podstawie art. 88 § 3 k.p.a. DOWÓD Z OŚWIADCZENIA STRONY Jest to środek dowodowy dopuszczony w art. 75§ 2k.p.a. Możliwe jest jego zastosowanie w przypadku spełnienia następujących przesłanek: • Przepis prawa wprost nie wymaga przedłożenia zaświadczenia, • Strona zgłasza wniosek, że chce złożyć oświadczenie. Przed odebraniem takiego oświadczenia organ musi pouczyć stronę o odpowiedzialności za fałszywe zeznania.

41. FAKTY NIEWYMAGAJĄCE DOWODU Przepisy procesowe zezwalają organowi procesowemu na dokonywanie ustaleń faktycznych bez przeprowadzenia dowodów. Zgodnie z art. 77§4 „Fakty powszechnie znane oraz fakty znane organowi z urzędu nie wymagają dowodu. Fakty znane organowi z urzędu należy zakomunikować stronie.” • faktów powszechnie znanych Fakty powszechnie znane, to okoliczności, zdarzenia, czynności lub stany, które są znane każdemu przeciętnie rozsądnemu, posiadającemu przeciętne doświadczenie życiowe mieszkańcowi miejscowości, w której znajduje się siedziba organu administracji publicznej. Powszechnie znane są zdarzenia, które normalnie i zwyczajnie zachodzą w pewnym czasie i miejscu. Za fakty powszechnie znane uważa się np. wydarzenia historyczne, polityczne, zjawiska przyrodnicze, procesy ekonomiczne. • Za fakt powszechnie znany może być uznany tylko taki fakt, który odpowiada rzeczywistości i którego istnienia nie można obalić dowodem przeciwnym. Organ zawsze uwzględnia z urzędu fakty powszechnie znane i nie ma obowiązku komunikowania ich stronom. • faktów znanych organowi z urzędu. Są to fakty, znane organowi z urzędu z racji wykonywanych funkcji lub zajmowanego stanowiska, lub które można ustalić na podstawie danych, którymi rozporządza ten organ. W przeciwieństwie do faktów powszechnie znanych, należy zakomunikować je stronie, ponieważ mogą być jej nieznane (art. 77§4 zd. 2). Strona nie może żądać, aby organ udowodnił jej fakty znane mu z urzędu, ale ma prawo do przeciwstawienia dowodów przeciwko istnieniu tych faktów. Nie można wykluczyć, że fakty znane organowi z urzędu mogą być oparte na błędnych informacjach.

42. DOMNIEMANIE Domniemanie nie jest dowodem, ale metodą dowodzenia. K.p.a. nie reguluje wprost zagadnienia dopuszczalności przyjmowania domniemań jako metody dowodzenia, jednakże przepisy kodeksu wprowadzają tzw. proste domniemania prawne – domniemanie istnienia pełnomocnictwa (art. 33§4), domniemanie doręczenia pisma (art. 43), domniemanie zgodności z prawdą dokumentu urzędowego (art. 76§1). Można wyróżnić • domniemanie faktyczne Opiera się na doświadczeniu życiowym. Polega na tym, że na podstawie jednego faktu danego w doświadczeniu wnioskujemy wnioskuje się o istnieniu faktu poszukiwanego. Organ wyprowadza ostateczne wnioski z materiału dowodowego, którym dysponuje co do pewnych faktów oraz działań, opierając się na zasadach logicznego myślenia i przyjmuje za podstawę rozstrzygnięcia.Domniemanie faktyczne, które opiera się na zasadzie prawdopodobieństwa jest pomocne, gdy zgromadzone materiały dowodowe są niepełne, zawierają luki, których nie da się usunąć lub gdy w celu odtworzenia stanu faktycznego, trzeba wyprowadzić wnioski o związkach przyczynowych, które zachodzą pomiędzy faktami stwierdzonymi, a faktami bezpośrednio niestwierdzonymi. • domniemanie prawne Polega na tym, że przepis prawa nakazuje przyjęcie faktu poszukiwanego na podstawie innego wskazanego faktu. Domniemania prawne dzielą się na: - wzruszalne (proste) – można je obalić przeciwdowodem - niewzruszalne – przeciwdowód jest niedopuszczalny. Nie występują na gruncie k.p.a.

43. UPRAWDOBODONIENIE Uprawdopodobnienie to przekonanie, że określony fakt miał miejsce, i że takie, a nie inne okoliczności faktyczne towarzyszyły pewnym zdarzeniom. Dowód stanowi regułę, a uprawdopodobnienie wyjątek, na korzyść strony, która powołuje się na pewien fakt. Przepisy procesowe dopuszczają w niektórych przypadkach możliwość uznania istnienia lub nieistnienia okoliczności faktycznych w sposób mniej sformalizowany, czyli w drodze uprawdopodobnienia K.p.a. nie podaje definicji instytucji uprawdopodobnienia, jednak jest ono dopuszczalne w następujących sytuacjach: 1. Uprawdopodobnienie istnienia okoliczności mogących wywołać wątpliwości co do bezstronności pracownika organu administracji (art. 24§3) lub członka organu kolegialnego orzekającego w sprawie (art. 27§1), biegłego (art. 84§2), 2. Uprawdopodobnienie, że uchybienie terminu w postępowaniu nastąpiło bez winy zainteresowanego (art. 58§1), 3. Uprawdopodobnienie uchylenia decyzji wskutek wznowienia postępowania, implikujące wstrzymanie wykonania decyzji przez organ właściwy w sprawie wznowienia postępowania (art. 152§1), 4. Uprawdopodobnienie, że decyzja jest dotknięta wadą wymienioną w art. 156 k.p.a., implikujące wstrzymanie wykonania decyzji przez organ właściwy w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji (art. 159§1).

44. Przykłady praktyczne