KİLİT SEKTÖR KONTROLÜ

1. KİLİT SEKTÖR KONTROLÜ • Ülkeler doğrudan dış yatırım yolunu tercih ederlerken bu tür yatırımlardan bazı faydalar elde etmeyi beklerler. • Ancak doğrudan dış yatırımların ev sahibi ülke ekonomisinin kilit sektörlerini yabancı ülkelerin denetimi altına sokması gibi bir dezavantajı söz konusudur.

2. YABANCI SERMAYELİ ŞİRKETLERİN SEKTÖRLERE GÖRE DAĞILIMI 2001     2002     2003    2004 2005 Toplam   • Tarım, Balıkçılık 8           5         29         32           38 112 Ormancılık, Avcılık        • Madencilik              8          17        13           32          46    116 • İmalat Sanayi         89         83      266        369       450   1257 • Hizmetler              379       390       797     1696        2291  5553 -------------------------------------------------------------------------------------------------- Toplam  484   495  1.105     2.129     2.825 7038                                                        

3. YABANCI SERMAYENİN SEKTÖREL YOĞUNLAŞMASINA ÖRNEKLER • Lübnan ve İtalyan bağlantılı Oger Telekom, Türk Telekom’u satın aldı. • Kriz döneminde, Sitebank, Nova Bank’a, Koçbank UniCredito’ya satıldı. • TEB’in yüzde 50 hissesi, BNP Paribas’a satıldı. • Yapı Kredi Bankası’nın yüzde 57.4 hissesi Koç ve İtalyan Unicredito’ya satıldı

4. SEKTÖRLERE GÖRE ÖZELLEŞTİRMELER • BANKACILIK SEKTÖRÜ Finans sektöründe hakimiyeti ele geçirmiş olan yabancı sermaye, ekonomide hangi sektörün öne çıkartılacağı, hangi sektörün ihmal ve tasfiye edileceği konusunda söz sahibi olur. Bu hâkimiyet para piyasaları ile iç borç sisteminin de yabancıların denetimine geçmesi anlamına gelir.

5. SEKTÖRLERE GÖRE ÖZELLEŞTİRMELER • BANKACILIK SEKTÖRÜ • Demirbank HSBC • Dışbank FORTİS • Finansbank NBG • Yapı Kredi Koç-Unicredito • Denizbank Dexia

6. SEKTÖRLERE GÖRE ÖZELLEŞTİRMELER • BANKACILIK SEKTÖRÜ Avrupa'nın gelişmiş ülkelerinden Hollanda'da yabancı payı yüzde 2.3, İtalya'da 9.5, Almanya'da yüzde 10.6, İspanya'da yüzde 11.5, Fransa'da 11.6, Avusturya'da yüzde 20, Belçika'da ise yüzde 23.3 civarındadır.

7. SEKTÖRLERE GÖRE ÖZELLEŞTİRMELER • BANKACILIK SEKTÖRÜ Şubat 2006 itibariyle Türkiye’de bankacılık sektöründeki yabancı payı yüzde 28.3’tür. Satılması düşünülen bankaların da satılması halinde sektördeki yabancı payının yüzde 50’yi bulacağı hesaplanmıştır.

8. SEKTÖRLERE GÖRE ÖZELLEŞTİRMELER • DEMİR-ÇELİK SEKTÖRÜ • Demir-çelik sektörü ülke ekonomisi ve sanayileşmede lokomotif sektör özelliğine sahiptir. • Sektörün önemi tüm endüstriyel dallara girdi vermesinden kaynaklanmaktadır.

9. SEKTÖRLERE GÖRE ÖZELLEŞTİRMELER • DEMİR-ÇELİK SEKTÖRÜ ERDEMİR Grubu bünyesinde, toplam 9 şirket bulunmaktadır. Grubun, geçen yıl ham çelikte yakaladığı üretim artış hızı ile dünya sıralamasında Çin’den sonra ikinci olduğu ve 2004 yılında 6,8 milyon ton üretim ve 3,2 milyar dolar satış geliri elde ettiği beyan edilmiştir.

10. SEKTÖRLERE GÖRE ÖZELLEŞTİRMELER • Erdemir'in yanında satılan kuruluşlar: • İsdemir • Erdemir-Maden • Erdemir-Romanya • Çelbor • Çelik Servis Merkezi • Erenco

11. SEKTÖRLERE GÖRE ÖZELLEŞTİRMELER • DEMİR-ÇELİK SEKTÖRÜ • Erdemir’in satılmasında yabancı tedirginliği • Bulgaristan'ın en büyük demir çelik tesisi "Kremikovtsi"nin özelleştirilmesi

12. SEKTÖRLERE GÖRE ÖZELLEŞTİRMELER • TELEKOMÜNİKASYON SEKTÖRÜ TÜRK TELEKOM • 21.500.000 Hatlık Santral Kapasitesine,80.000 Ankesörlü, • 19.500.000 Sabit Telefon,   250.000 TT Net,750.000 ADSL, • 850 İşyerine,35  milyon km’yi bulan bakır kablo şebekesine, AVEA’nın %40 Hissesine, sahiptir.

13. SEKTÖRLERE GÖRE ÖZELLEŞTİRMELER • TELEKOMÜNİKASYON SEKTÖRÜ TÜRK TELEKOM Özelleştirilmesi • Sermayeye ucuzlatılan haberleşme hizmeti yurttaşlara daha da pahalıya gidecek, kırsal kesime hizmet gitmemeye başlayacak,arızalara  paralı bakılacaktır. Devlet tekeli yerine özel tekel oluşacaktır. • Haberleşme güvenilirliği ortadan kalkacaktır.

14. SEKTÖRLERE GÖRE ÖZELLEŞTİRMELER • TELEKOMÜNİKASYON SEKTÖRÜ TÜRK TELEKOM • Türk Telekom AŞ'nin yüzde 55 hissesi 2005 yılında toplam6.5 milyar dolar karşılığında bir konsorsiyuma satıldı. (Oger Telekom) • 1978 yılında kurulan 200 milyon dolar sermayeli Oger Telecom'un ihaledeki ortağı Telecom Italia

15. SEKTÖRLERE GÖRE ÖZELLEŞTİRMELER • TELEKOMÜNİKASYON SEKTÖRÜ • Dünyada Telekom alanında yapılan özelleştirmelerde devletler, şirketler üzerindeki kontrolü elinde tutabilmek için blok halinde satış yöntemini tercih etmemekte ve halka arzı tercih etmektedirler.

16. TELEKOMÜNİKASYON ŞEBEKE OPERATÖRLERİNİN STATÜLERİ

17. SEKTÖRLERE GÖRE ÖZELLEŞTİRMELER • TELEKOMÜNİKASYON SEKTÖRÜ Avusturya, Belçika, Finlandiya, Fransa, Yunanistan, Lüksemburg, Norveç, İsviçre, İngiltere ve İtalya’da telekomünikasyon sektöründe hiç yabancı yatırımcı yoktur ve telekom şirketlerinde kamu payı Fransa’da %58.9, Lüksemburg’da %100, İsveç’te %64.4 ve İsviçre’de %62.7’dir. Buna rağmen Türkiye, böyle önemli ve stratejik bir sektörünün büyük bir kısmını yabancı yatırımcılara açmıştır.

18. SEKTÖRLERE GÖRE ÖZELLEŞTİRMELER • PETRO-KİMYA SEKTÖRÜ Dünyadaki petrol şirketleri; arama, ham petrol üretimi, boru hattı ile taşıma, petrokimya ve enerjiyi içeren dikey entegre yapıdadırlar. Ayrıca kamu mülkiyetinde olan konumlarını koruyarak sürdürmektedirler.

19. SEKTÖRLERE GÖRE ÖZELLEŞTİRMELER • PETRO-KİMYA SEKTÖRÜ Norveç petrol şirketi Statoil’in %71’i, Meksika petrol şirketi PEMEX’in tamamına yakını, İtalya,G. Kore ve Yunanistan petrol şirketlerinin önemli bir kısmı kamu mülkiyetindedir. %51’i kamu mülkiyetinde olan ve Türkiye’nin tek rafineri şirketi Tüpraş, toplam 27,6 milyon ton/yıl ham petrol işleme kapasiteli İzmit, İzmir/Aliağa, Kırıkkale ve Batman’da kurulu 4 rafinerisiyle faaliyetlerini sürdürmektedir.

20. SEKTÖRLERE GÖRE ÖZELLEŞTİRMELER • PETRO-KİMYA SEKTÖRÜ Çeşitli Ülkelerdeki Bazı Petrol Şirketlerinin Mülkiyet Yapıları: PEMEX (Meksika):PEMEX, dünyadaki en büyük 3. ham petrol ve ürün üreticisi olup, aynı zamanda Güney Amerika’nın en büyük petro kimyasal madde üreticisidir. Meksika Hükümeti, 1995 tarihinden sonra PEMEX şirketinin sadece Petrokimya Kompleksi’nin %49’unu özel kesime devretmiştir.PEMEX 2004 yılında 1,3 milyar dolar zarar etmesine rağmen bu şirket, hala özelleştirilmiş değildir.

21. SEKTÖRLERE GÖRE ÖZELLEŞTİRMELER • PETRO-KİMYA SEKTÖRÜ HELLENIC PETROLEUM (Yunanistan) Yunanistan, petrol ürünleri sektöründeki tüm üretimin %56’sını gerçekleştiren şirket, üçü Yunanistan’da, bir tanesi Makedonya’da olmak üzere 4 rafineriye sahiptir. Özelleştirme sonucunda şirketteki kamu payı %35,5 oranına düşmüştür. Hükümet, yaptığı açıklamayla geriye kalan kamu payının hiçbir biçimde özel kesime devredilmeyeceğini belirtmiştir.

22. SEKTÖRLERE GÖRE ÖZELLEŞTİRMELER • PETRO-KİMYA SEKTÖRÜ PETROBRAS (Brezilya) Dünya toplam rafineri kapasitesinin %2,3 oranına sahip olan Brezilya’nın, rafineri kapasitesinin tamamına yakınını, bir devlet şirketi olan Petrobras kontrol etmektedir. Ülke genelinde 11 rafinerisi ile faaliyetlerini sürdüren Petrobras’ın %55,7 hissesi devlete aittir.

23. SEKTÖRLERE GÖRE ÖZELLEŞTİRMELER • PETRO-KİMYA SEKTÖRÜ Amerika Birleşik Devletleri, kendi şirketlerinin yabancıya satılmasına şiddetle karşı çıkmaktadır. 2005’in ilk yarısında, Çin’in önde gelen petrol şirketlerinden CNOOC, ABD’nin enerji şirketi Unocal’u satın almak istemiştir. Ancak Unocal hisselerinin yüzde 70’inin Çinlilerin eline geçmesine ‘ulusal güvenliği tehdit eder’ gerekçesiyle karşı çıkan ABD yönetimini dinlemiştir. Şirket yönetimi, 1.5 milyar dolar daha düşük teklif veren Amerikan Chevron’un teklifini onaylamıştır.

24. HAZIRLAYANLAR IŞIL ŞEKERCİ NURAY KOÇAK