Polityka przestrzenna w aglomeracji poznańskiej – dokąd zmierzamy?

1. Polityka przestrzenna w aglomeracji poznańskiej – dokąd zmierzamy? Łukasz Mikuła Instytut Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej UAM w Poznaniu Dzień Urbanisty26.01.2012

2. Plan prezentacji • Rozwój przestrzenny aglomeracji poznańskiej w latach 2000-2010: kilka faktów • Pytania do dyskusji: • Kto planuje aglomerację poznańską? Kto w praktyce kształtuje jej rozwój przestrzenny? • Ile płacimy za rozwój przestrzenny? Czy opłaca się przyciągać/utrzymywać mieszkańców? • Jaka rola planu metropolitalnego?

5. Rozwój aglomeracji 2000-2010 • W latach 2000-2010 w aglomeracji poznańskiej oddano do użytku 65 tys. nowych mieszkań, z czego 34 tys. w Poznaniu, a 31 tys. w powiecie poznańskim • W tym samym czasie liczba mieszkańców Poznania spadła o 33 tys., a powiatu wzrosła o 70 tys.

6. Rozwój aglomeracji 2000-2010 • W Poznaniu w systemie deweloperskim powstało ponad 65 % mieszkań, a w budownictwie indywidualnym - 21 %. • W przypadku powiatu ziemskiego proporcje te są odwrócone. 64 % mieszkań wybudowano indywidualnie, a w ramach działalności deweloperskiej – 28 %.

7. Rozwój aglomeracji 2000-2010 • Aktualna przeciętna powierzchnia mieszkania: • miasto Poznań: 64 m2, • powiat poznański: 94 m2 • Tarnowo Podgórne: 125 m2 • Powierzchnia mieszkania na 1 osobę: • miasto Poznań: 27,2 m2, • powiat poznański: 29,0 m2 • Tarnowo Podgórne: 37,1 m2

8. Rozwój aglomeracji 2000-2010 • Nowe mieszkania w 2010 r. • miasto Poznań: 3,2 tys. • powiat poznański: 3,8 tys. • w budownictwie indywidualnym: • miasto Poznań: 0,5 tys. • powiat poznański: 2,4 tys. • Przeciętna powierzchnia: • miasto Poznań: 72 m2 • powiat poznański: 124 m2 • w budownictwie indywidualnym: • miasto Poznań: 147 m2 • powiat poznański: 147 m2

9. Rozwój aglomeracji 2000-2010 • Za demograficzny wymiar poznańskiej suburbanizacacji odpowiada przede wszystkim budownictwo jednorodzinne w systemie indywidualnym • Nierównowaga podaży działek pomiędzy Poznaniem a strefą podmiejską • Model rozwoju przestrzennego oparty na jednym celu i parametrze – dążeniu do maksymalizacji powierzchni mieszkalnej przy minimalizacji kosztów inwestora prywatnego • A gdzie inne cele, parametry, wskaźniki stosowane niegdyś w urbanistyce?

16. Kto w praktyce kształtuje rozwój przestrzenny aglomeracji? • Formalnie: • Gmina: pośrednio przez studium, ale w praktyce tylko poprzez uchwalanie planów miejscowych, ograniczona samodzielność w zakresie decyzji WZ

18. Kto w praktyce kształtuje rozwój przestrzenny aglomeracji? • Formalnie: • Gmina: pośrednio przez studium, ale w praktyce tylko poprzez uchwalanie planów miejscowych, ograniczona samodzielność w zakresie decyzji WZ • Faktycznie: • wnioskodawcy decyzji WZ • SKO i sądy administracyjne • geodeci • banki • właściciele gruntów

19. Ile kosztuje rozwój przestrzenny? • Dochody: • realne – podatek od nieruchomości dla terenów AG, sprzedaż gruntów komunalnych, PIT (trudny do wyliczenia) • w praktyce wirtualne: podatek od nieruchomości dla terenów mieszkaniowych, opłata planistyczna • Koszty • bardzo realne: odszkodowania i wykupy • mniej groźne (ale ostatecznie i tak bardzo wysokie): budowa infrastruktury

20. Ile kosztuje rozwój przestrzenny? • Dochody i wydatki gmin związane z rozwojem zabudowy mieszkaniowej: • dochody: charakter ciągły i obligatoryjny • koszty: charakter skokowy i fakultatywny • Koszty pojawiają się w większym stopniu przy planach miejscowych niż przy decyzjach WZ • Łatwiej nie rozwijać nowej infrastruktury niż zwijać już istniejącą

21. Jaki plan metropolitalny? • Koordynacja planistyczna w aglomeracji jest koniecznością: • rozwiązywanie problemów prognostyczno-bilansowych – konieczność ponownego zbilansowania potrzeb i terenów inwestycyjnych, • rozwiązywanie problemów „ogólnoaglomeracyjnych” – ustalanie lokalizacji dla obiektów i sieci o funkcjach ponadlokalnych • rozwiązywanie problemów „granicznych” – uzgadnianie przeznaczenia terenu i przebiegu sieci infrastruktury w obszarach buforowych gmin • rozwiązywanie problemów techniki planistycznej – wspólny system oznaczeń planistycznych • rozwiązywanie problemów informacyjnych – zintegrowany i ogólnodostępny system pozyskiwania informacji z opracowań planistycznych

22. Jaki plan metropolitalny? • Charakter planu metropolitalnego jest określony w ustawie bardzo lakonicznie: „Dla obszaru metropolitalnego uchwala się plan zagospodarowania przestrzennego obszaru metropolitalnego jako część planu zagospodarowania przestrzennego województwa” (art. 39 ust. 6. UPZP) • Jaki charakter i zakres przedmiotowy planu? • Brak rozporządzenia wykonawczego wydanego na podstawie art. 40 UPZP (od 2003 r.!): • „Minister właściwy do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej określi, w drodze rozporządzenia, wymagany zakres projektu planu zagospodarowania przestrzennego województwa w części tekstowej i graficznej, […]

23. Jaki plan metropolitalny? • W planie zagospodarowania przestrzennego województwa uwzględnia się ustalenia koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju (art. 39 ust. 4 UPZP) • Wytyczne z Koncepcji Zagospodarowania Przestrzennego Kraju 2030 (dokument przyjęty uchwałą Rady Ministrów w dniu 13 grudnia 2011 r.) - podstawy planu przestrzennego zagospodarowania i strategii rozwoju obszaru metropolitalnego: • zasada pierwszeństwa regeneracji (odnowy) zabudowy nad zajmowaniem nowych terenów pod zabudowę. • deglomeracja usług na całym obszarze metropolitalnym - racjonalne nasycenie całego obszaru różnorodnymi funkcjami metropolitalnymi oraz usługami wyższego rzędu.

24. Mozaika SUiKZP

25. Mozaika SUiKZP

28. Jaki plan metropolitalny? • Stosunek do polityki przestrzennej gmin: • zbiór zasad, wskazówek, zaleceń, dobrych praktyk czy • wiążący dokument, ścisła podstawa do uzgadniania studiów gminnych? • Skuteczność planowania metropolitalnego vs. ochrona samodzielności planistycznej gmin

29. Jaki plan metropolitalny? • Stosunek do polityki samorządu województwa: • dokument ściśle planistyczny, stosowany do uzgadniania studiów i planów miejscowych, czy również • dokument wyznaczający politykę inwestycyjną samorządu województwa w zakresie jego zadań (np. drogi wojewódzkie)? a może nawet • dokument programowy w zakresie polityki regionalnej wyznaczający kierunki działań w ramach WRPO 2014-2020?

30. Jaki plan metropolitalny? • Stosunek do polityki administracji rządowej: • bierny – włączenie do dokumentu aktualnych polityk i stanowisk administracji rządowej (np. w zakresie docelowej sieci dróg krajowych) czy • aktywny – postulatywny, wskazujący rozwiązania najbardziej korzystne z punktu widzenia obszaru metropolitalnego?

31. Pytania na koniec • Czy gminy są w stanie zrobić krok w tył w swoich studiach? • A potem jeszcze zabezpieczyć tereny wyłączone z zabudowy poprzez plany miejscowe? • Czy zdążą to zrobić przed chaotycznym „skonsumowaniem” terenów mieszkaniowych w obecnych studiach przez decyzje WZ? • Czy metoda „marchewki” – wskazywanie obszarów preferowanych do zabudowy i ograniczenie zewnętrznego wsparcia finansowego wyłącznie do nich – ma szansę skutecznie wpłynąć na rozwój przestrzenny aglomeracji?