MIGRACJE PO 1 MAJA 2004R. – STAN OBECNY I PERSPEKTYWY NA NAJBLIŻSZĄ PRZYSZŁOŚĆ

1. Dr Maciej Duszczyk Instytut Polityki Społecznej Uniwersytet Warszawski MIGRACJE PO 1 MAJA 2004R. – STAN OBECNY I PERSPEKTYWY NA NAJBLIŻSZĄ PRZYSZŁOŚĆ Białystok, 19 lutego 2009 r.

2. Kontekst - skala i struktura migracji Dane rejestrowe  353 tys. migrantów łącznie w latach 1990-2005 Dane spisowe (ok. 2% populacji): Mikrospis 1995:900 tys. osób czasowo za granicą NSP 2002:786 tys. osób czasowoza granicą Szacunek GUS (2007 i 2008): - Populacja Polski: 38,2 mln (stan na 1 stycznia 2007) - Z tego poza granicami kraju dłużej niż 2 miesiące (stan na 1 stycznia 2007): 1 950 tys. osób - Poza granicami kraju 31 grudnia 2007: 2 270 tys. osób - Odpływ netto w okresie 1 maja 2004 – 31 grudnia 2007: 1 270 tys. osób.

3. Skala i struktura odpływu • Kontekst: • Zmiana kierunków migracji Polaków – wzrost znaczenia Wielkiej Brytanii, Irlandii i Norwegii spadek Francji i Niemiec • Ilu z migrantów to nowi pracownicy na rynkach pracy państw przyjmujących, a ilu było już tam przed 1 maja 2004? • Analizy migracji pokazują, iż ok. 1 mln Polaków co roku podejmuje pracę w różnych państwach członkowskich UE. Większość z tych (70 %), którzy przebywają na emigracji dłużej niż dwa lata deklaruje, iż w pewnej perspektywie będzie chciała wrócić do Polski • Kto najczęściej wyjeżdżał: • Kobiety i mężczyźni, w wieku 20-44 lata, pochodzący ze wsi i małych miast ( < 100 tysięcy mieszkańców), z wykształceniem zasadniczym zawodowym lub średnim zawodowym. • Kobiety i mężczyźni w wieku 25-44 lata, pochodzący z dużych miast (powyżej 100 tysięcy mieszkańców), z wykształceniem wyższym magisterskim/równorzędnym lub wyższym.

4. Liczba obywateli Polski przebywających za granicą dłużej niż 2 miesiące, wg głównych krajów docelowych, w tysiącach Źródło: GUS 2008

5. Migracje Polaków (1) Migracje Polaków – skąd wyjeżdżają? Regiony Polski wg intensywności odpływu Mieszkańcy miast PKB per capita

6. Migracje Polaków (2) Migracje Polaków – skąd wyjeżdżają? Regiony Polski wg intensywności odpływu oraz stopy bezrobocia Stopa bezrobocia Stopa bezrobocia w wieku 15-24

7. Polskie migracje a mobilność (1) Tradycyjny wzorzec migracyjny: • Migracje stałe (USA, Niemcy – cały wiek XIX) • Podłoże polityczne migracji stałych (68, 80) • Podłoże ekonomiczne migracji stałych (Niemcy lata 70.) • Migracje czasowe a ekonomiczne – potrzeba uzupełniania dochodów (obszary wiejskie – chłoporobotnicy na sezonowych migracjach do Niemiec: rozładowanie napięć społecznych w latach 90.) • Wyjazdy legalne do nielegalnej pracy (Polacy w „szarej strefie” w UK do 2004r.) • Wzorzec „tam pracuję – tu wydaję” (groźny dla polskiego rynku pracy”)

8. Polskie migracje a mobilność (2) Zmiana wzorca migracyjnego: • Odejście od modelu stałej emigracji • Migracja czasowa, jako element w cyklu kariery zawodowej • Swoboda wyboru (w obrębie UE, czy szerzej) momentu i doświadczenia migracji /mobilności zagranicznej • Powody ekonomiczne (tak), ale nie tylko (kształtowanie kariery zawodowej) • Strategia życia a strategia zawodowa

9. Migracje powrotne Spośród 15,7 mln imigrantów do USA (w latach 1908-1957) wróciło około 5 mln; w latach 1970. powróciło około 20-50% imigrantów (w zależności od kategorii) Migracje powrotne w ostatnim okresie lat 1980. objęły ok. 200 tys. Hiszpanów i ok. 100 tys. Portugalczyków. Powróciło około 85% spośród 1 mln Greków, którzy wyjechali do Niemiec w latach 1960-1984 Wracali też Irlandczycy, Włosi, Turcy… – obywatele wszystkich tych krajów, które wcześniej masowo uczestniczyły w migracjach.

10. Migracje powrotne Pogarsza się sytuacja ekonomiczna w krajach, do których docierali Polacy – rośnie konkurencja na rynku pracy, wiele sektorów (np. budownictwo) jest zagrożonych recesją, wzrasta groźba utraty pracy Sytuacja ekonomiczna w Polsce pozostaje względnie stabilna i ma lepsze perspektywy niż większość innych gospodarek UE Polski rynek oferuje dobre możliwości zarówno dla inwestorów jak i w zakresie realizacji kariery zawodowej.

11. Program rządowy • Idea: kompleksowy system wsparcia osób wracających do kraju • Podstawowa bariera: dostęp do rzetelnej, pełnej informacji • Pierwsza faza  kampania informacyjna: • Powrotnik – Nawigacja dla powracających – kompendium informacji na temat jak radzić sobie z problemami administracyjnymi • www.powroty.gov.pl – czytelna strona internetowa, za którą kryje się system wsparcia dla Polaków powracających z zagranicy • Element większej całości, która sprowadza się do myślenia o Polakach za granicą i dbałości o ich interesy – abolicja podatkowa, ułatwienia prawne, wsparcie w odnalezieniu się na rynku pracy, nowe placówki konsularne.

12. Portal www.powroty.gov.pl – jak to działa? Funkcje portalu: Możliwość uzyskania odpowiedzi na zadane pytania w indywidualnych, specyficznych sprawach Stale aktualizowane informacje pogrupowane w 10 obszarów tematycznych (zgodnych ze strukturą Powrotnika) Bieżące wiadomości istotne z punktu widzenia migranta Perspektywa regionalna i lokalna: informacje na temat regionów Cykliczne spotkania z ekspertami (w formie „czatu”).

13. Wielkość ruchu na stronie www.powroty.gov.pl • Od momentu inauguracji portalu w dniu 24 listopada 2008 r. o godz. 15.30 do 8 lutego 2009 r., odnotowano łącznie: • 58,835 odsłon portalu • 110,917 wizyt na portalu • 80,524 unikalnych użytkowników Odwiedziny serwisu - zestawienie dzienne. Źródło: Zespół redagujący portal, Oprac. na podst. systemu monitorowania ruchu na stronie google analytics.

14. Ilość otrzymanych pytań i ich podział merytoryczny: • Do 9 lutego 2009 r. do systemu wpłynęło 1307 pytań • Zespół redakcyjny udzielił (we współpracy z siecią wsparcia) 1231 odpowiedzi Ilość otrzymanych pytań: Podział merytoryczny pytań: Źródło: Zespół redagujący portal

15. Imigracja-Emigracja • Polska staje się państwem emigracyjno-imigracyjnym • Czy będą pojawiały się zawody deficytowe ? • Otwarcie rynku pracy dla Bułgarii i Rumunii • Migracje a swobodny przepływ osób • Europejska polityka migracyjna

16. Recesja a migracje • Wyjazdy czy powroty? • Wpływ bezrobocia na mobilność • Protekcjonizm w UE • Polska krajem imigracji – raczej nie!