Przepływy czynników produkcji – teoria migracji siły roboczej

1. Międzynarodowe stosunki gospodarcze I Przepływy czynników produkcji – teoria migracji siły roboczej Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH

2. Migracje zagraniczne ludności • Definicje ONZ i UE • migracje krótkookresowe - przebywanie poza granicami kraju miejsca zamieszkania poniżej 1 roku, • migracje długookresowe - przebywanie poza granicami kraju miejsca zamieszkania 1 rok lub dłużej, • a więc również wyjazdy za granicę (przyjazdy z zagranicy) na pobyt stały. Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH

3. Podobieństwa w porównaniu z wywozem kapitału • Motyw większych dochodów decydujący Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH

4. Motywy wywozu pracy Krańcowa wydajność pracy w kraju 2 Krańcowa wydajność pracy w kraju 1 Korzyść netto świata I J L D Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH E F G K C A H O B Łączne zasoby pracy

5. Podobieństwa w porównaniu z wywozem kapitału • Motyw większych dochodów decydujący Różnice w dochodach UE-15 i UE-10 Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Źródło: Wpływ emigracji zarobkowej na gospodarkę Polski, Ministerstwo Gospodarki 2007

6. Wyrównywanie płac w wyniku migracji Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Źródło: P. R. Krugman, M. Obstfeld, Ekonomia międzynarodowa, PWN, Warszawa2007, t.1, s. 252.

7. Różnice w porównaniu z wywozem kapitału • Przepływy dużo mniejsze. • Konieczność większego zróżnicowania dochodów. • Większy wpływ czynników pozaekonomicznych. Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH

8. Pozaekonomiczne przyczyny i ograniczenia migracji przyczyny ograniczenia Kontrola napływu zagranicznej siły roboczej polityka ograniczania imigracji, kwoty imigracyjne w USA. Koszty transportu i nielegalne przekraczanie granicy. Koszty adaptacji imigrantów nauka języka, dostosowanie do zwyczajów, kultury. Przeszkody formalne dyplomy, kwalifikacje. Niechęć, wrogość miejscowej ludności. • Polityczne, ideologiczne • działalność opozycji w czasie stanu wojennego • Prześladowania narodowe, religijne, rasowe • pierwsza fala kolonizacji USA, b. Jugosławia. • Ekologiczne. Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH

9. Główne etapy migracji • Migracja międzykontynentalna (osiedleńcza) • Zagospodarowywanie kontynentów pozaeuropejskich • Masowa migracja XIX i XX w. • I fala: • 1820 – 1914 • Po I wojnie: 16 mln z Europy (0,5 mln z Polski) • II fala: • Migracje po II wojnie i po dekolonizacji Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH

10. Główne kierunki emigracji - trendy Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH

11. Główne etapy migracji • Współczesna migracja • Międzykontynentalna • Wewnątrzkontynentalna • Europa: Gastarbeiterzy, 30 mln osób; ruchy w ramach UE • Ameryka: Meksyk- USA • Azja: Arabia Saudyjska, Kuwejt, ZEA – z Bliskiego Wschodu i południowej Azji (Egipcjanie, Palestyńczycy, Algierczycy, Hindusi). Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH

12. Źródło: L. Benton-Short, M. Price, S.Friedman, Global Perspective on the Connections between Immigrants and World Cities, The GW Center for the Study of Globalization. Imigranci w społeczeństwie Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH

13. Imigranci według obywatelstwa w UE-27, 2006 r. lub ostatni dostępny Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Źródło: Eurostat

14. Cudzoziemcy, udział % w populacji ogółem, 2006 r. Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Źródło: International Migration Outlook, OECD, 2008.

15. Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH

16. 10 najpopularniejszych krajów pochodzenia emigrantów z UE-27 do UE-27,2006 • Polacy – najliczniejsza grupa (ponad 290 tys.) • Rumuni – 250 tys. • Brytyjczycy, Niemcy – ok. 100 tys. • Ale wskaźnik relatywny (na 1000 populacji) znacznie niższy niż średnio w UE). Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Źródło: Eurostat

17. 10 najpopularniejszych krajów pochodzenia emigrantów spoza UE do UE-27,2006 • Marokańczycy • Głównie do Hiszpanii i Belgii, liczni także we Francji i Włoszech. • Ukraińcy • Czechy, Włochy. • Chińczycy • Hiszpania, UK. • Hindusi • UK Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Źródło: Eurostat

18. Najważniejsze krajepochodzeniaimigrantów w krajach OECD, 2006 r. Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Źródło: International Migration Outlook, OECD, 2008, s. 41.

19. Przyspieszenie procesu międzynarodowej migracji • Wpływ globalizacji • Obniżenie kosztów transportu • Pogłębianie się różnice w poziomie płac • Starzenie się społeczeństw krajów rozwiniętych • Wojny, konflikty i napięta sytuacja polityczna • Liberalizacja polityki wyjazdowej Chin Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH

20. Starzenie się społeczeństw Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Źródło: OECD Factbook 2007

21. Poszukujący azylu w krajach OECD, 2006 r. ogółem na mln populacji Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Źródło: International Migration Outlook, OECD, 2008, s. 50.

22. Migracja zarobkowa • Podział migracji zarobkowej: • Mały ruch przygraniczny • Pracownicza migracja sezonowa • Czasowe wyjazdy na określony z góry czas • Wyjazdy na stałe. Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH

23. Determinanty migracji zarobkowych W kraju macierzystym W kraju docelowym rozbudowane instytucje „państwa dobrobytu” zapotrzebowanie na cudzoziemską siłę roboczą wysokie tempo wzrostu gospodarczego inwestycje determinujące popyt na siłę roboczą • wysoki poziom bezrobocia • brak możliwości zatrudnienia w swoim zawodzie • zła sytuacja mieszkaniowa • złe zaopatrzenie sklepów w towary konsumpcyjne • duża siła nabywcza obcych walut Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH

24. Korzyści i straty kraju emigracji Wynagrodzenia pracowników i pieniężne przekazy pracownicze 2005 r., mln USD • Korzyści • Zmniejszenie podaży pracy • Wzrost kwalifikacji i akumulacja kapitału • Transfer dochodów Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH

25. Rok 2005 Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH UNCTAD Handbook of statistics 2006, tab. 7.4

26. Przeznaczenie transferowanych wynagrodzeń w 6* krajach Europy i Azji Środkowej Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH *Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Gruzja, Kirgistan, Rumunia, Tadżykistan

27. Korzyści i straty kraju emigracji • Korzyści • Zmniejszenie podaży pracy • Wzrost kwalifikacji i akumulacja kapitału • Transfer dochodów • Straty • Straty budżetu • Starzenie się społeczeństwa • Drenaż mózgów (braindrain) Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH

28. Pojęcia związane z migracjami osób wysoko wykwalifikowanych: • „Cyrkulacja mózgów”/„wymiana mózgów” • Ogólne zjawisko migracji osób wysoko wykwalifikowanych. • Zakłada dwukierunkowy przepływ wysoko wykwalifikowanych między krajami pochodzenia i docelowymi. • Osoby migrujące są zatrudniane w kraju docelowym na stanowisku i w zawodzie, które są zgodne z ich kwalifikacjami. • „Marnotrawstwo mózgów” • Wysoko wykwalifikowany pracownik podejmuje za granicą prace poniżej kwalifikacji. • „Drenaż mózgów” • Wysoki poziom odpływu netto pracowników wysoko wykwalifikowanych. • Termin - od początku lat 60, zazwyczaj napływ do krajów bogatych z biednych. • „Pozyskiwanie mózgów” • Wysoki poziom napływu netto pracowników wysoko wykwalifikowanych Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH

29. Drenaż mózgów • Chiny, Indie, Rosja – największy odpływ naukowców i inżynierów • Napływ głównie do: (dane za 2001 r.) • USA – 7,8 mln • UE – 4,8 mln • Kanada – 2 mln • Australia – 1,4 mln • OECD ogółem – 17 mln, w tym 10 mln spoza OECD • Ale: procentowo najwięcej osób z wyższym wykształceniem wyjeżdża z krajów zamożnych • USA, Japonia – 50% wszystkich emigrantów • Turcja, Meksyk, Portugalia – 6-7% Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH

30. „Marnotrawstwo mózgów”? Udział emigrantów z wykształceniem wyższym wykonujących prace wymagające niskich kwalifikacji Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH

31. Formymobilnościspecjalistów • Przepływ w ramach korporacji transnarodowych • Mobilność studentów • Migracje pracowników naukowych Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH

32. Pracownicy techniczni - duże znaczenie w fazie rozruchu oraz w momentach kryzysowych, zajmują się głównie nadzorem technologicznym. Pracownicy administracyjni - sprawują kontrolę nad firmą, zajmują zwykle najważniejsze w niej pozycje i mają decydujący wpływ na strategię i procesy produkcyjne. Cechy tych przepływów: Głównym kanałem są zagraniczne inwestycje bezpośrednie. Przejściowy, czasowy charakter. W praktyce większość kontraktów trwa od 1 roku do 3 lat. 1.Przepływ w ramach korporacji transnarodowych Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH

33. Napływ pracowników w ramach KTN (w tysiącach): Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Źródło: Okólski M. Migracje specjalistów wysokiej klasy w kontekście członkowstwa Polski w Unii Europejskiej, Warszawa 2005

34. 2. Przepływ studentów Kraje przyjmujące studentów: • Napływ studentów traktowany jako zjawisko korzystne. • Wielu absolwentów pozostaje (np. w USA 45% osób, które uzyskały stopień doktora). • Najwyższy „wskaźnik zasiedzenia” dotyczy absolwentów z Chin i Indii-80-90%. Kraje wysyłające studentów: • Ryzyko, że zostaną wchłonięci przez rynek pracy kraju, w którym studiują i pozostaną tam na stałe  duże znaczenie sytuacji w kraju wysyłającym. • „Wskaźnik powrotów” rośnie wraz ze wzrostem dochodów per capita w kraju pochodzenia. Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH

35. Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Źródło: Global EconomicProspects, World Bank 2008, s. 123.

36. Studenci zagraniczni • „Edukacja dla rozwoju” • Do lat 1990 studenci z krajów biednych (kolonii) w krajach bogatych • Program niskich opłat • „Edukacja dla handlu” • Studenci zagraniczni jako źródło dochodów instytucji edukacyjnych • Umożliwienie podejmowania pracy podczas studiów • Korzystny wpływ na wzrost gospodarczy • Sposób pozyskania wysoko wykwalifikowanych pracowników Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH

37. Cudzoziemcy studiujący w wybranych krajach OECD, 2005 r. Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH

38. 3. Migracje w sektorze nauki • Kraj przyjmujący • Korzysta z potencjału naukowego gościa. • Kraj wysyłający • Napływ wiedzy i technologii z kraju docelowego (zwykle lepiej rozwiniętego). Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH

39. Udział pracowników cudzoziemskich w wybranych zawodach (%), 2001 r. Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Źródło: Okólski M. Migracje specjalistów wysokiej klasy w kontekście członkowstwa Polski w Unii Europejskiej, Warszawa 2005

40. Populacja emigrantów i imigrantów z wyższym wykształceniem (+15 lat) w krajach OECD Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH http://www.oecd.org/dataoecd/27/5/33868740.pdf

41. Korzyści i straty kraju imigracji • Korzyści • Wzrost podaży pracy • Korzyści budżetu • Dostęp do unikalnych kwalifikacji • Straty • Koszty dostosowania imigrantów do życia w nowych warunkach • Koszty społeczne • Napięcia Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH

42. Stosunek do imigrantów, 2002 r. Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH PewResearch Center http://people-press.org/reports/pdf/165.pdf

43. Migracje nierejestrowane Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH

44. Meksykanie w USA Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH

45. Meksykanie w USA Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH

46. Meksykanie w USA Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH

47. Pochodzenie nielegalnych imigrantów w USA (2005 r.) Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH

48. Emigracja i imigracja w Polsce – pobyt stały, dane średnioroczne Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Źródło: Dane GUS

49. Migracje zagraniczne ludności na pobyt stały według krajów w 2007 r. Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Źródło: Rocznik demograficzny GUS 2008

50. Emigracja z Polski na pobyt stały Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH