ΤΑ ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΟΥ CROSS - LINKING ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΤΟΥ ΚΕΡΑΤΟΚΩΝΟΥ

1. ΤΑ ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΟΥ CROSS-LINKING ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΤΟΥ ΚΕΡΑΤΟΚΩΝΟΥ ΠΑΤΡΟΥΔΑΚΗ ΜΑΡΙΑ ΤΡΙΜΕΛΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΠΙΒΛΕΨΗΣ : ΚυμιωνήςΓεώργιος, Λέκτορας Οφθαλμολογίας, MD,PhD ΠαλλήκαρηςΙωάννης, Καθηγητής Οφθαλμολογίας, MD,PhD Παναγοπούλου Σοφία, Φυσικός, PhD ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΟΠΤΙΚΗ ΚΑΙ ΟΡΑΣΗ»

2. ΜΕΡΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ • Θεωρητικό Μέρος • Ανατομία-Ιστολογία κερατοειδή • Κερατόκωνος : Ορισμός,Κλινικά σημεία,Αιτιολογία- Παθογένεια • Συσχέτιση του κερατόκωνου με άλλα νοσήματα • Τα στάδια και τα συμπτώματα του κερατόκωνου • Εξεταστικοί μέθοδοι- Τεχνικές στον κερατόκωνο • Τοπογραφική Διάγνωση του κερατόκωνου • Τεχνικές αντιμετώπισης- Θεραπεία κερατόκωνου • Τεχνική διασύνδεσης κερατοειδικού κολλαγόνου-Πως λειτουργεί, διαδικασία τεχνικής, Περιορισμοί και επιπλοκές της CXL,Ο ρόλος της ριβοφλαβίνης. • Σχετικές μελέτες και αποτελέσματα • Πειραματικό Μέρος • Σκοπός της εργασίας • Ασθενείς και Μέθοδός • Αποτελέσματα • Συζήτηση-Συμπεράσματα

3. ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΚΕΡΑΤΟΕΙΔΟΥΣ • Κυριότερο διαθλαστικό μέσο του οφθαλμού • 45 διοπτρίες (τα 2/3 τηςσυνολικής) • Πρόσθια ακτίνα καμπυλότητας ≈ 7,8 mm • Οπίσθια ακτίνα καμπυλότητας ≈6.9 mm • Σκεδάζει ≈10 % του φωτός

4. ΚΕΡΑΤΟΚΩΝΟΣ • Μη φλεγμονώδης πάθηση του κερατοειδούς, η οποία χαρακτηρίζεται από την παρουσία μίας προοδευτικής παραμόρφωσης «κωνικής» μορφής της επιφάνειάς του • Παραμορφωμένο είδωλο στο βυθό του ματιού • Λέπτυνση του στρώματος κερατοειδούς

5. ΚΥΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΕΡΑΤΟΚΩΝΟΥ • Κεντρική λέπτυνση του στρώματος • Αύξηση της καμπυλότητας (>47D)-κυρίως κεντρικά και στο κάτω ημιμόριο, κοντά στην 6η ώρα • Ασταθής διάθλαση • Ανώμαλος αστιγματισμός • Μερική ή ολική, πτώση της όρασης

6. ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΝΟΣΟΥ • Έναρξη συνήθως στην εφηβεία • Εξελίσσεται μέχρι την 3η – 4η δεκαετία της ζωής όπου σταθεροποιείται • Αμφοτερόπλευρη αλλά ασύμμετρη • Συχνότητα πάθησης στον γενικό πληθυσμό κυμαίνεται μεταξύ 1 και 430 /2000 άτομα • Υποκλινικόςκερατόκωνος - ο ασθενής είναι ασυμπτωματικός • Προχωρημένα στάδια - κωνική μορφή κερατοειδή

7. ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΚΕΡΑΤΟΚΩΝΟΥ • Ανάλογα το στάδιο και την εξέλιξη της πάθησης • Μείωση οπτικής οξύτητας • Ο ασθενής δεν μένει ποτέ ικανοποιημένος • Αύξηση αστιγματισμού • Ασθενωπία • Παραμόρφωση γραμμάτων • Μονόφθαλμη διπλωπία • Φωτοφοβία • Εικόνες φαντάσματα • Άλως γύρω από τα φώτα • Αιφνίδια απώλεια όρασης και έντονος πόνος (ύδρωπας)

8. ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΝΟΣΟΥ • Δεν έχουν ακόμη διευκρινιστεί • Σχετίζεται με: • Γενετικός παράγοντας • Διαταραχές του συνδετικού ιστού • Ανωμαλίες στο κερατοειδικό κολλαγόνο και τη διασύνδεση του • Συστηματικά νοσήματα (σύνδρομο Down) • Τρίψιμο των βλεφάρων • Χρήση Φ.Ε • Δεν είναι ξεκάθαρο αν υπάρχει συσχέτιση με το φύλο. • Δεν έχει ταυτοποιηθείκάποια γονιδιακή μετάλλαξη • Έχει βρεθεί αυξημένη συχνότητα ορισμένων πολυμορφισμών των γονιδίων που κωδικοποιούν τα κλάσματα της ιντερλευκίνης 1Α και 1Β (IL-1Α και 1Β) σε κερατοκωνικούςασθενείς

9. ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΜΕ ΑΛΛΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ • Σύνδρομο Down (5.5%-15%) • Διαταραχές του συνδετικού ιστού (σύνδρομο Εhlers- Danlos,ατελής οστεογένεση) • Ατοπία • Σύνδρομο Rieger, σύνδρομο Apert, σύνδρομο Crouzon, σύνδρομο Marfan, σύνδρομο Turner, οφθαλμοοδοντοδακτυλικόσύνδρομο και το σύνδρομο μαλακών βλεφάρων • Κερατοειδικέςδυστροφίες (ενδοθηλιακή, οπίσθια πολύμορφη, κοκκώδης), η δυστροφία της ωχράς και η συγγενής αμαύρωση του Leber • Διαβήτης • Κάπνισμα Λιγότερο συχνά Οφθαλμικές νόσοι Πιθανόν αναστέλλουν την εμφάνιση-επιβραδύνουν την εξέλιξη του κερατοκώνου.

10. ΚΛΙΝΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ΚΕΡΑΤΟΚΩΝΟΥ • Ανύψωση και λέπτυνση κερατοειδούς (steepening) συνήθως στο κατώτερο ημιμόριο

11. ΚΛΙΝΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ΚΕΡΑΤΟΚΩΝΟΥ • Ουλοποίηση και διάσπαση της Bowman’s • Γραμμώσεις τάσεως (stresslines) στο εν τω βάθει στρώμα (Vogt’s striae) • Εμφανές νευρικό δίκτυο κερατοειδούς

12. ΚΛΙΝΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ΚΕΡΑΤΟΚΩΝΟΥ • Fleischer ring, δακτύλιος εναπόθεσης σιδήρου στη βάση του κώνου • Σημείο Rizzuti’s • Σημείο Munson’s Χρήσιμες ενδείξεις

13. ΣΤΑΔΙΑ ΚΕΡΑΤΟΚΩΝΟΥ Με βάση τα κλινικά σημεία του, ο κερατόκωνοςδιακρίνεται: • 1ο στάδιο: Υποκλινικός ή ύποπτος • 2ο στάδιο: Πρώιμος κερατόκωνος • 3ο στάδιο:Ήπιος κερατόκωνος • 4ο στάδιο: Όψιμος κερατόκωνος • 5ο στάδιο: Πολύ προχωρημένος κερατόκωνος- Ύδρωπας

14. ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΕΡΑΤΟΚΩΝΟΥ- ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟΙ ΜΕΘΟΔΟΙ • Έλεγχος της οπτικής οξύτητας • Χρήση του στενοπικού δίσκου-ανώμαλος αστιγματισμός • Κερατοσκόπια- δίσκοι Placido • Βιομικροσκόπησης-σχισμοειδή λυχνία • Σκιασκοπία-ψαλιδοειδείς κινήσεις των αμφιβληστροειδικών ανακλάσεων • Τοπογραφία

15. ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΕΡΑΤΟΚΩΝΟΥ • Λεπτομερή απεικόνιση της επιφάνειας του κερατοειδούς • Πολύχρωμος χάρτης • Χρωματική κλίμακα • Χρωματική αναπαράσταση της διαθλαστικής ισχύος • Καθοριστικό ρόλο στη διάγνωση του κερατοκώνου • Διάγνωση και στις προκλινικές μορφές

16. ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΕΡΑΤΟΚΩΝΟΥ

17. ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΕΡΑΤΟΚΩΝΟΥ • Γυαλιά οράσεως • ομαλό αστιγματισμό • μικρά ποσά ανώμαλου αστιγματιμου • Φακοί επαφής • ικανοποιητική όραση • μαλακοί, ημίσκληροιαεροδιαπερατοι ή υβριδικοί, σκληρικοί, τορικοί ή ασφαιρικοί • Ενθέματαενδοστρωματικώνκερατοειδικών δακτυλίων (ICRS) • επιπέδωση του κερατοειδούς όταν τα γυαλιά ή οι Φ.Ε δεν έχουν ικανοποιητικά αποτελέσματα

18. ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΕΡΑΤΟΚΩΝΟΥ • Επέμβαση διασύνδεσης κερατοειδικού κολλαγόνου (corneal cross-linking) με τη χρήση ριβοφλαβίνης και υπεριώδους ακτινοβολίας (UVA) • αναστολή της εξέλιξης • αποφυγή της μεταμόσχευσης του κερατοειδούς • Μεταμόσχευση του κερατοειδούς • ο κερατοειδής έχει λεπτύνει αρκετά • ουλοποίηση • η όραση δεν βελτιώνεται με γυαλιά ή φακούς επαφής

19. ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΗ ΚΕΡΑΤΟΕΙΔΙΚΟΥ ΚΟΛΛΑΓΟΝΟΥ( Collagen Cross-Linking ) • Η διασύνδεση κολλαγόνου με υπεριώδη ακτινοβολία καιριβοφλαβίνη έχει αρχίσει τα τελευταίαχρόνια να χρησιμοποιείται σαν μια μέθοδος για τηναναστολή της εξέλιξης του κερατόκωνου. • O συνδυασμός ριβοφλαβίνης και UVA δημιουργεί φωτοοξειδωτικές διασυνδέσεις στο κολλαγόνο του κερατοειδή.

20. ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΗ ΚΕΡΑΤΟΕΙΔΙΚΟΥ ΚΟΛΛΑΓΟΝΟΥ( Collagen Cross-Linking ) Στόχοι της: • αύξηση της σκληρότητας του κερατοειδή • ο έλεγχος της κυρτότητας του κερατοειδή • η σταθεροποίηση της εξέλιξης του κερατόκωνου • η μείωση της πιθανότητας για ανάγκη μεταμόσχευσης κερατοειδή UVA 370 nm Ριβοφλαβίνη Αύξηση της διασύνδεσης μεταξύ των ινών κολλαγόνου στο στρώμα του κερατοειδούς. Αυξημένη αντοχή και ακαμψία του κερατοειδή.

21. Κερατοειδικός ιστός πριν (αριστερά) και μετά (δεξιά) το crosslinking. Είναι εμφανής η ευκαμψία του ιστού πριν και η ακαμψία μετά τη διαδικασία.(αρχείο ΒΕΜΜΟ) • Πριν και μετά την CXL. Η CXL δημιουργεί επιπρόσθετους δεσμούς μεταξύ των μορίων του κολλαγόνου κάνοντας το πιο σταθερό και αυξάνοντας παράλληλα την ακαμψία και την ανθεκτικότητα του κερατοειδή.

22. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΡΙΒΟΦΛΑΒΙΝΗΣ ΒΙΤΑΜΙΝΗ Β2 • Εύκολη στη χρήση • Υδατοδιάλυτη • Δεν προκαλεί θόλωση ή ουλοποίηση του κερατοειδούς • Διεισδύει εις βάθος μέσα στο κερατοειδικό στρώμα • Δρα ως φωτοευαισθητοποιητης για την επαγωγή διασταυρούμενων συνδέσμων μεταξύ των ινιδίων του κολλαγόνου του στρώματος • Προστατεύει τους υποκείμενους ιστούς από την βλαβερή επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας τύπου Α

23. ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΑΣΘΕΝΩΝ ΓΙΑ CROSS-LINKING • Ηλικία <16 ή > 35 - 40 • Εγκυμοσύνη ή γαλουχία • Ιστορικό ερπητικήςκερατίτιδος • Ελάχιστο πάχος κερατοειδούς > 400 μm • Ουλοποίηση κερατοειδούς άλλης αιτιολογίας • Αλλεργία στη Riboflavin • Άτομα με κακή οπτική οξύτητα ή κερατοειδική θόλωση, η CXL δεν θα ωφελήσει την όραση, παρά μόνο θα σταθεροποιήσει τον κώνο και θα αποτρέψει την εξέλιξη του. Σε αυτή την περίπτωση η CXL θα ήταν καλό να συνδυαστεί με κάποια άλλη τεχνική ή να πραγματοποιηθεί κερατοπλαστική.

24. ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΙ ΓΙΑ CROSS-LINKING • Η διάγνωση του κερατόκωνου πρέπει να έχει επιβεβαιωθεί μεκλινική εξέταση και τοπογραφία κερατοειδούς • Επιβεβαίωση εξέλιξης του κερατόκωνου σε διάστημα 12μηνών : • Αλλαγή στη διάθλαση • Aλλαγές στην κερατομετρία και τοπoγραφία

25. ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΤΗΣ CXL • Διεγχειρητικά είναι αδύνατη η μόλυνση διότι η CXL σκοτώνει τα βακτήρια και τους μύκητες • Μετεγχειρητική μόλυνση του κερατοειδούς λόγω • τραύματος επιθηλίου • κακή χρήση του προστατευτικού Φ.Ε • λήψη κορτικοστεροϊδών μετεγχειρητικά

26. ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΤΗΣ CXL • Οίδημα του στρώματος • Χωρίς ιδιαίτερη κλινική σημασία • Αναμενόμενο μετεγχειρητικά (παροδικό) • Οφείλεται κυρίως στη επιθηλιοποίηση των κυττάρων κατά την επούλωση • Θόλωση στρώματος • Αναμενόμενη μετεγχειρητικά – Ήπια • Υποχωρεί μετα από μερικούς μήνες • Σπάνια σοβαρη

27. ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΤΗΣ CXL • Πιθανή βλάβη ενδοθηλίου (δεν έχει αναφερθεί) • μόνο όταν το πάχος του κερατοειδούς < 400 μm • Ερπητική κερατίτιδα με ιρίτιδα • Επανενεργοποίησητου έρπητα • επάγεται από την υπεριώδη ακτινοβολία

28. ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΤΗΣ CXL • Λοιμώδης κερατίτιδα • Σε ασθενείς με post Lasik κερατεκτασία • Θεραπεία με χορήγηση κατάλληλων αντιβιοτικών κολλυρίων • Αποτυχία της θεραπείας • Εξέλιξη κερατοκώνου • Μείωση Ο.Ο

29. ΣΚΟΠΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Σκοπός της παρούσας μεταπτυχιακής εργασίας ειδίκευσης, είναι η μελέτη των μακροπρόθεσμων αποτελεσμάτων της διασύνδεσης του κερατοειδικού κολλαγόνου με ριβοφλαβίνη και υπεριώδη ακτινοβολία Α για τη θεραπεία του κερατοκώνου, όταν αυτή εφαρμόζεται μόνη της και όχι σε συνδυασμό με κάποια άλλη τεχνική.

30. ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΣ • 22 ασθενείς (26 οφθαλμοί) με εξελισσόμενο • 16 άνδρες και 10 γυναίκες • Χειρουργήθηκαν στο Βαρδινογιάννειο Εργαστήριο Μεταμοσχεύσεων και Μικροχειρουργικής του Οφθαλμού (ΒΕΜΜΟ) στο χρονικό διάστημα από το Φεβρουάριο του 2007 έως τον Απρίλιο του 2010 • Χρησιμοποιήθηκε η ίδια συσκευή εκπομπής υπεριώδους ακτινοβολίας Α (UV-A) • Οι ασθενείς αυτοί χειρουργήθηκαν με τη τεχνική του cross-linking αποκλειστικά και όχι σε συνδυασμό με κάποια άλλη τεχνική • Fullow-up> 2 χρόνια

31. ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΣ Προεγχειρητικός και μετεγχειρητικός έλεγχος • Ιστορικό του ασθενή • Διάθλαση (UVA, BCVA,sph, cyl,axis) • Τοπογραφία του κερατοειδή (Kf, Ks) • Παχυμετρία κερατοειδούς • Ενδοθηλιακά (ECD) Κριτήρια επιλογής ασθενών • Εξελισσόμενος κερατόκωνος • Κερατοειδικό πάχος >400 μm • Ηλικία άνω των 18 • Να μην υπάρχει εγκυμοσύνη • Κλινική οφθαλμολογική εξέταση χωρίς παθολογικά ευρήματα.

32. ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΣ • Η διάγνωση του κερατόκωνου βασίστηκε στην τοπογραφία του κερατοειδούς. H επιβεβαίωση της νόσου επιβεβαιώθηκε με βάση την κλινική εξέταση και μία σειρά τοπογραφικών δεδομένων που διενεργήθηκαν για χρονικό διάστημα 12 μηνών πριν από την επέμβαση. • Ο κερατόκωνος χαρακτηρίστηκε εξελισσόμενος με τη διαπίστωση αύξησης στην κορυφή του κώνου (coneapex) κατά -0,75 διοπτρίες (D) ή αλλαγής στο διαθλαστικό σφαιρικό ισοδύναμο κατά -0,75 διοπτρίες (D) σε διάστημα ενός εξαμήνου.

33. ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΤΕΧΝΙΚΗ • Διάρκεια ≈ 1 ώρα • Ενστάλαξη αναισθητικού κολλυρίου (υδροχλωρικής προξιμετακαΐνης 0.5%) • Έλεγχος παχυμετρίας κερατοειδούς >400 μm • Μηχανική αφαίρεση του κεντρικού επιθηλίου (tPTK) - σε ζώνη 6,5 mm - βάθος εκτομής ≈ 50 μm

34. ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΤΕΧΝΙΚΗ • Επέκταση της ζώνης αποεπιθηλιοποίησης (beaver) για καλύτερη διείσδυση της ριβοφλαβίνης στο στρώμα • ενστάλαξη ριβοφλαβίνης 0,1% • διάρκεια 30 λεπτών • συχνότητα ανά 3 λεπτά • βάθος εισχώρησης μέχρι τον πρόσθιο θάλαμο

35. ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΤΕΧΝΙΚΗ • Ακτινοβόληση με UV-A(365 nm ) (UV-X illuminationsystemversion 1000, Zurich, Switzerland) • διάρκεια 30 λεπτών • ενστάλαξη ριβοφλαβίνης ανά 3-5 λεπτά • Με φωτόμετρο (UV-A YK-34UV) επιβεβαιώθηκε η επιθυμητή ακτινοβόληση της επιφάνειας του κερατοειδούς στα 3 mW/cm2, που αντιστοιχούν σε 5,4 J/cm2 δόση επιφάνειας ύστερα από 30 λεπτά ακτινοβόλησης • μαλακός θεραπευτικός φ.ε • φαρμακευτική αγωγή • τεχνητά δάκρυα

36. ΣΤΑΣΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ • Excel- Συγκέντρωση δεδομένων • SPSS 18.0- Στατιστική ανάλυση • Shapiro-Wilk test: Eνδείκνυται για μικρά μεγέθη δείγματος • Δεδομένα :Κανονική κατανομή • Τ-test:Eκτίμηση της διαφοράς μεταξύ 2 μετρήσεων • Το Ρ value με τιμή 0,05 θεωρείται στατιστικά σημαντικό • Όλες οι τιμές παρουσιάζονται ως μέσος όρος ± τυπική απόκλιση και εύρος • Η οπτική οξύτητα εκφράζεται ως λογάριθμος της ελάχιστης γωνίας ανάλυσης (logMAR).

37. ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

38. ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

39. ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

40. ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

41. ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

42. ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

43. ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

44. ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

45. ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

46. ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Γραφική αναπαράσταση των στατιστικών αποτελεσμάτων που παρουσιάστηκαν στις προηγούμενες διαφάνειες

47. ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

48. ΣΥΖΗΤΗΣΗ • Caporossiet al. → κερατοειδική σταθερότητα (44 μάτια-48 μήνες παρακολούθησης) ↓ κερατοειδικών μετρήσεων, ↓ στο κόμμα και βελτιώσεις στο σφαιρικό ισοδύναμο. • Raiskup–Wolf → σταθερότητα του κερατόκωνου σε ποσοστό 98% με συνεχή ↓ των κερατομετρικών μετρήσεων και βελτιώσεις της όρασης (33 μάτια -3 χρόνια παρακολούθησης) • Ο’Βrart DP et al. →σημαντική ↓τοπογραφίας και κερατοειδικών εκτροπών σε 4-6 χρόνια σε σύκγριση με τον 1 χρόνο, → σταθερότητα και τη συνέχιση της βελτίωσης της κατάστασης με τον καιρό.

49. ΣΥΖΗΤΗΣΗ Η μελέτη μας έδειξε : • Σταθεροποίηση του κερατόκωνου σε όλα τα μάτια • ↓ κερατομετρικών τιμών • Το flattening του κερατοειδή συνεχίστηκε για περίοδο χρόνων χωρίς άλλες σημαντικές παρενέργειες. →Τέτοια ευρήματα υποστηρίζουν την περαιτέρω αποτελεσματικότητα της CXL.

50. ΣΥΖΗΤΗΣΗ • Συνεχή βελτίωση των οπτικών παραμέτρων • Στατιστικά σημαντική βελτίωση του UCVA και του BCVA • Η βελτίωση του UCVAοφείλεται στη ↓ του αστιγματισμού και του σφαιρικού ισοδύναμου • Η βελτίωση του BCVAοφείλεται στην κανονικότητα της βελτιωμένης κερατοειδικής επιφάνειας, που είναι αποτέλεσμα της ↑ της ακαμψίας του κερατοειδή.