E N D
TURGUT UYAR GEYİKLİ GECE
HAYATI • TurgutUyar, önce Konya AskeriOkulunda (1941) okur, ardındanIşıklarAskeriLisesinde (Bursa, 1947) eğitiminitamamlarvememursubayolarak 1947 yılındagörevebaşlar. Posof (Ardahan) veTerme (Samsun)‟de çalışır (Kolcu 2009, 403). Bu dönemonunsosyalvesiyasidüzenleuyumhâlindeolduğuyıllardır. • 1958 yılındaşairinaskerliktenayrılarakAnkara‟yayerleşmesiveTürkiyeSelülozveKağıtSanayi‟nde (SEKA) çalışmayabaşlamasıhayatındaolduğugibişiirinde de büyükbirdeğişikliğinyaşanmasınasebepolur.
SivilhayatageçiştenbiryılsonraşairüçüncükitabıolanDünyanın En GüzelArabistanı‟nıyayınlar. TurgutUyarşiirininmerkezinebueserlebirliktekentealışamayanuyumsuzbireyinhayatıgirer. • Dünyanın En GüzelArabistanıileTurgutUyarşiirindeözellikleüçunsurdeğişikliğeuğrar:
Birincisi; şair, “heceşiirindengelensesibaştanbaşaortadankaldı”rır (Birsel 1970, 70). Günlükkonuşmadilindeyeralanifadelerifarklılaştırarakkullanırvedahaçoknesircümlelerinianımsatanmısralarkurar. • İkincisi; imgedünyasındabüyükbirgelişmeyaşanmıştır. Şair, İkinciYenişiirininevreninegirerveimgezenginliği hat safhayaulaşır. • Üçüncüsüise, “Kentegelişin, farklıbirkültürveilişkiortamınageçişinyarattığıbunalımda, Uyar‟ınsivilleşmeyleuğradığışok‟unetkisi” (AhmetOktay 2008, 510) şiirininiçerini değiştirmiştir.5
Kentleşmesürecinin modern Türkşiirineyansımalarıetraflıcaincelenmemiştir. Özellikle 1950’lerden sonratoplumhayatındayaşanankırsalkesimdengöçvebüyükkentlerininşası modern Türkşiiriniiçerikolarakdeğiştirmiştir. İkinciYenihareketininöncüsimalarındanbirisayılanTurgutUyarşiirlerindekentleşmesürecininbireyüzerindeyarattığıetkilerideğişikyönleriylegözlerönüne serer. GeyikliGeceşiiri, TurgutUyar’ın, kentleşmeninbireyüzerindekietkilerinianlatan en önemlieserlerindenbiridir. Bu çalışmadakentleşmesürecininşiirimizeyansımasınabirörnekolarakGeyikliGeceşiiriincelenmiştir.
GeyikliGece‟nindünyasınagirebilmekiçinTurgutUyar‟ınşiiranlayışınaveşiirinietkileyenyönleriylehayatındanbazıkesitleredeğinmekgerekmektedir. İlkşiirininyayımlandığı 1947 (YedigünDergisi) yılındanitibarenotuzsekizyılsürenşiiryaşamında, TurgutUyarşiirininözellikleikievreyeayrıldığıgörülmektedir. Birincievre; Arz-ı Hal (1949) veTürkiyem (1952) isimlieserlerinikapsamaktadır. Bu dönemşiirlerindeUyar, günlükhayatınküçükolaylarınıgözlemlerinedayanarakdile getirir.1 Anadolu‟yuözelliklekırsalkesimiylegözlerönüne serer.2 Söylemoldukçaaçıkvedoğrudanbirdurumugöstermeyeyöneliktir. GaripHareketininizlerini -özelliklegünlükkonuşmadilineaitifadelerinsıkçakullanılmasınadayanarak- görmekmümkündür.
Dünyanın En GüzelArabistanı (1959) isimlieseriyleTurgutUyarşiirininikincievresibaşlar. Bu eserlebirlikteşairinşiirinde hem yapı hem de içerikaçısındanbüyükdeğişiklikleryaşanır. GeyikliGece -kibuşiirDünyanın En GüzelArabistanıisimlieserin ilk şiiridir- şiiriniTurgutUyariçinbirmilatolarakkabuledenÖzdemirİnce, Uyarşiirindekideğişimişuşekildeifadeeder: “İlkikikitapta „GeyikliGece‟ sonrasınınipuçlarını ne izlek, ne çevrim, ne dil, ne dünya, ne de şairtavrıolarakbulabiliriz. İkişiirarasındabüyükbirsöylemfarkıvardır.” (İnce 2002, 115)
Bu söylemfarkınıGaripHareketindenİkinciYeni‟yegeçişşeklindeözetlemekmümkündür. Uyarşiirindeartıkdilveimgedünyasıtamamen değişmiştir.3 Sadeceüslupaçısındandeğiliçerikvehayatakarşıtavırdatamamenfarklılaşır.