Zarządzanie sytuacjami kryzysowymi w szkole. Bezpieczeństwo ucznia w szkole.

1. O O DMiDN DMiDN Legnica Zarządzanie sytuacjami kryzysowymi w szkole.Bezpieczeństwo ucznia w szkole. Kurs doskonalący dla szkolnych koordynatorów d.s. bezpieczeństwa i pedagogów

2. O O DMiDN DMiDN Legnica Cel kursu Zapoznanie z rodzajami sytuacji kryzysowych w szkole i procedurami postępowania w celu zapewnienia bezpieczeństwa uczniom.

3. O O DMiDN DMiDN Legnica Część I • Sytuacje kryzysowe w szkole - schemat zarządzania kryzysem w szkole. mgr Irena Biodrowska ZSO nr 2 ; ODM i DN Legnica • Nadużywanie środków odurzających – procedury postępowania nauczycieli. Zasady współpracy z Monarem. terapeuta uzależnień mgr Dariusz Bełdowski • Cyberprzestępstwa – co może rodzic, co może szkoła? Procedury postępowania policji dotyczące dokonywania czynności służbowych wobec uczniów. asp. sztab. Jan Fornal; KP Wydział Nieletnich i Patologii • Incydent bombowy – zasady postępowania. sierż. Mateusz Pustelnik • Terroryzm – rodzaje zagrożeń, ratownictwo w warunkach szkolnych. nadkom. Henryk Szewczuk • Kontakt szkoły z mediami w sytuacji kryzysowej. Prawo prasowe. redaktor prasowy Tadeusz Rollauer „

4. O O DMiDN DMiDN Legnica Część II • Szok pourazowy - zasady postępowania z uczniem i osobami poszkodowanymi. Zachowania samookaleczenia. psycholog kliniczny mgr Krystyna Błądek • Depresja młodzieńcza, zachowania suicydalne. Epizod psychotyczny ucznia. lek. psychiatraBarbara Kozak • Prawa człowieka w kontekście bezpieczeństwa dzieci w sytuacjach kryzysowych. mgr HannaStróżyńska ; Helsińska Fundacja Praw Człowieka • Wspieranie szkół w sytuacjach kryzysowych w celu zapewnienia bezpiecznych warunków nauki, wychowania i opieki. mgr Grażyna Popilowska; UM Wydział Oświaty i Sportu

5. Moduł I Sytuacje kryzysowe w szkole – schemat zarządzania kryzysem w szkole. Cel : • Omówienie pojęcia kryzysu i sytuacji kryzysowych w szkole • Przedstawienie ogólnego schematu zarządzania kryzysem w szkole • Prezentacja instytucji wspierających szkołę w sytuacjach kryzysowych

6. Podstawowezałożenia • Na nauczycielach spoczywa szczególny obowiązek reagowania na niepokojące sygnały i zachowania uczniów. • Szkoła, z racji swojego charakteru i swoich funkcji zobowiązana jest do wczesnego rozpoznawania problemów i podejmowania oddziaływań profilaktycznych (uprzedzających), wychowawczych (interwencyjnych), a czasami także resocjalizacyjnych (naprawczych).

7. Założenia wstępne: • Działania prewencyjne powinny mieć pierwszeństwo przed restrykcjami, bez rezygnacji z mądrego, dobrze uzasadnionego nacisku wychowawczego; • Aby zapewnić bezpieczeństwo uczniów w sytuacjach kryzysowych podejmowane działania różnych podmiotów powinny być skoordynowane, wielopłaszczyznowe, komplementarne ; • Różne podmioty i organa miejskie winny prezentować i promować jedną, spójną strategię w zakresie przeciwdziałania kryzysom wychowawczym; • Proponowane działania powinny mieć charakter systemowy.

8. Podstawowe założenia • Strategie powinny być strukturą dynamiczną, tj. uwzględniającą aktualny stan wiedzy, i działań w obszarze przeciwdziałania przestępczości, interwencji kryzysowej, profilaktyki uzależnień ; • Działania podejmowane w momencie kryzysu (interwencyjne) powinny być maksymalnie uproszczone; • Strategie i procedury opracowane przez różne podmioty stanowić mogą osnowę działań, których uszczegółowienie powinno być dostosowane do lokalnych warunków i odmienności każdego środowiska szkolnego.

9. Sytuacja kryzysowa • Zbieg zdarzeń, okoliczności i zachowań, które zakłócają normalny tryb funkcjonowania jednostki, instytucji, społeczności. • Ujawnia się nagle, wywołując zwykle długotrwałą destabilizację ludzi i organizacji. • Może być skutkiem długotrwałego kryzysu lub pojawić się natychmiast po zdarzeniu krytycznym.

10. Kryzys w szkoleZbieg zdarzeń, okoliczności, zachowań, które zakłócają naturalny tryb funkcjonowania szkoły, burzą „rutynę”, zdarzenia, które następują nagle, nieoczekiwanie. Skuteczne reagowanie na kryzys jako sytuację nieodmiennie zaskakującą ułatwiają: • cechy osobnicze (opanowanie, poczucie odpowiedzialności) • cechy wyuczone (umiejętność podejmowania trafnych, przemyślanych, adekwatnych do sytuacji decyzji, rzeczowych reakcji) • opanowane schematy działania , które prowadzą „krok po kroku” wykonawcę, ułatwiając podejmowanie trudnych decyzji.

11. W kontekście funkcjonowania szkoły, sytuacja kryzysowa oznacza: • mamy zbyt mało czasu na podjęcie kluczowych decyzji co do zapewnienia bezpieczeństwa uczniom i personelowi, • zaistniałe zdarzenie skupia uwagę mediów i społeczności lokalnej, co stanowi utrudnienie lub zagrożenie dla funkcjonowania instytucji.

12. Schemat zaangażowania w sytuację kryzysową Administracja szkoły Służby, policja, straż pożarna, medyczne, inne Uczniowie Sytuacja kryzysowa Rodziny, przyjaciele i krewni ofiar Prawnicy Nauczyciele Media Ogół opinii publicznej, społeczność lokalna

13. Przygotowanie na wypadek kryzysu • W większości sytuacji drastycznych pierwszeństwo działania na terenie szkoły będzie miała Policja, Straż Pożarna i służby ratownicze. • Po usunięciu źródeł największego zagrożenia personel szkoły samodzielne podejmuje działania w kierunku redukcji skutków zdarzenia kryzysowego. • Personel szkoły powinien uczestniczyć aktywnie w działaniach kryzysowych udzielając niezbędnej pomocy służbom interweniującym na miejscu zdarzenia.

14. Prawdziwa sytuacja kryzysowa występuje: kiedy opadają ekstremalnie silne emocje po ustąpieniu największego zagrożenia całe zdarzenie „trwa” w umysłach świadków i uczestników utrzymując poczucie zagrożenia i niepewności

15. Interwencja kryzysowa • Metoda systemowego interdyscyplinarnego oddziaływania na osoby w kryzysie, dostarczająca wszechstronnego wsparcia, wielostronnej pomocy, koncentrującym się na emocjonalnym aspekcie kryzysu. • Pomoc psychiczna, medyczna, socjalna, prawna, ma na celu przywrócenie równowagi psychicznej po krytycznym wydarzeniu życiowym.

16. Właściwe funkcjonowanie podczas kryzysu gwarantuje • przygotowanie i przeszkolenie personelu szkoły i uczniów. • posiadanie planu. • wdrażanie i testowanie skuteczności sporządzonych planów; • zapewnienie optymalnej komunikacji podczas sytuacji kryzysowej; • współpraca z mediami; • troska o ofiary, rodziny i krewnych; udzielanie informacji, wsparcie psychologiczne.

17. Warunki skutecznego zarządzania kryzysem : • znajomość instytucji, które będą służyły pomocą w sytuacjach zagrażających zdrowiu i życiu dzieci; • znajomość ich kompetencji i procedur postępowania; • znajomość procedur zapewnia szybką i skuteczną interwencję służb w sytuacjach zagrażających zdrowiu i życiu dzieci.

18. Ogólny schemat zarządzania kryzysem w szkole • okres przed kryzysem – działania uprzedzające; • okres kryzysu i bezpośrednio po kryzysie – działania interwencyjne; • później – działania naprawcze.

19. Schemat zarządzania kryzysemDziałania uprzedzające • zebranie informacji o skali zjawisk mających wpływ na powstanie kryzysu poznanie skutecznych i dostępnych form pomocy; • opracowanie planów kryzysowych i działań w tym procedur powiadamiania, ochrony i wsparcia psychicznego; • praktyczne uzgodnienie form i zasad współpracy z potencjalnymi partnerami – uzgodnienie planów kryzysowych z poszczególnymi służbami (policją, strażą pożarną, wydziałem zarządzania kryzysowego;

20. Schemat zarządzania kryzysemDziałania uprzedzające • wyznaczenie członków zespołu kryzysowego w szkole (koordynator reagowania kryzysowego, koordynator przebiegu interwencji kryzysowej, łącznik z przedstawicielami mediów, łącznik z policją i służbami porządkowymi, ratowniczymi, medycznymi, łącznik z rodzicami; • ustalenie lokalizacji zbierania się zespołu kryzysowego; • rozpoznanie potrzeb szkoleniowych kadry; • przeszkolenie i ćwiczenia w zakresie stosowania procedur, działań wynikających z planów kryzysowych;

21. Schemat zarządzania kryzysemDziałania uprzedzające • wizualizowanie procedur, planów inne formy promocji – druk plakatów, ulotek, skryptów; • “oswajanie” z psychologicznymi konsekwencjami narażenia na stres pourazowy, przekazywanie sugestii co do roli wzajemnej pomocy, pomocy specjalistycznej, ryzyka zachowań, reakcji destrukcyjnych.

22. Schemat zarządzania kryzysemDziałania interwencyjne • ochrona, kierowanie, łączenie( zasady działania w krytycznych momentach) Kierowanie-łagodne, stanowcze postępowanie z osobami w kryzysie, prowadzenie najdalej od miejsca zdarzenia, najdalej od poszkodowanych i najdalej od dalszego zagrożenia. Łączenie – budzenie podtrzymującej, współczującej, nieosądzającej więzi środkami werbalnymi i niewerbalnymi. Nawet krótkotrwała dobra relacja z poszkodowanymi ma w pomocy kryzysowej ogromną wagę. Ochrona – zorganizowanie choćby symbolicznego schronienia przed dalszym zagrożeniem lub dalszą ekspozycją na urazowe bodźce. Chronić przed przedstawicielami mediów.

23. Schemat zarządzania kryzysemDziałania interwencyjne • działania formalne - powiadamianie organów nadrzędnych; • zebranie szkolnego zespołu kryzysowego; • zbieranie informacji i potwierdzanie ich (gdzie jest źródło incydentu, jakie osoby są zaangażowane w zdarzenie); • identyfikacja osób potrzebujących pomocy - udzielana zgodnie z hierarchią potrzeb: • bezpieczeństwo, • opieka medyczna, • jedzenie, picie, • interwencja wstępna - okazanie współczucia, wysłuchanie, • pomoc nauczycielom, rodzicom.

24. Schemat zarządzania kryzysemDziałania interwencyjne • koordynowanie i właściwe wykorzystanie zasobów ludzkich, oferowanej pomocy; • doraźna pomoc psychologiczna – defusing (spotkanie z osobami, które doświadczyły traumy, często improwizowane na miejscu zdarzeń w celu rozbrojenia ostrych reakcji kryzysowych, osłabienie napięcia); • profesjonalna interwencja psychologiczna

25. Schemat zarządzania kryzysemDziałania naprawcze • koordynacja współpracy z innymi zaangażowanymi w działania instytucjami; • ocena potrzeb – ustalenie w jaki sposób zdarzenie wpłynęło na stan psychiczny ludzi (uczniowie, personel, rodzice) i funkcjonowanie szkoły; • opracowanie programów poradnictwa kryzysowego adresowanego do poszczególnych grup – w tym uczniów i rodziców.

26. Schemat zarządzania kryzysemDziałania naprawcze • profesjonalna interwencja psychologiczna; • debriefing (spotkanie uczestników zdarzenia w celu wymiany doświadczeń z nim związanych, mobilizowanie indywidualnych zasobów radzenia sobie ze skutkami zdarzenia, monitorowanie stanu emocjonalnego poszkodowanych; • kierowanie do specjalistów.

27. Szkoła obszar działań wewnątrzszkolnych • powołanie szkolnego zespołu kryzysowego; • opracowanie lub adaptacja znanych procedur na wypadek konkretnych zdarzeń; • omówienie poszczególnych procedur w ramach innych zespołów szkolnych, np. wychowawczego; • podejmowanie działań interwencyjnych przez wychowawców, nauczycieli, pedagogów – niezwłoczne reagowanie na krytyczne zdarzenia wychowawcze;

28. Szkoła obszar działań wewnątrzszkolnych • zwracanie się po pomoc i interwencję do instytucji wymiaru sprawiedliwości, wojska, OC, policji, straży miejskiej, straży pożarnej, pogotowia ratunkowego (wg kompetencji służb); • podejmowanie współpracy z placówkami wsparcia ogólnego i specjalistycznego; • organizowanie szkolnych form pomocy i wsparcia (np. udzielanie konsultacji pedagogicznych, zajęć socjoterapeutycznych, in.);

29. Przykładowy zakres obowiązków pracowników szkoły, na wypadek krytycznych zdarzeń szkolnych

30. Przykładowy zakres obowiązków pracowników szkoły, na wypadek krytycznych zdarzeń szkolnych Pielęgniarka • udzielanie pierwszej pomocy przedmedycznej; • zgłaszanie potrzeb pomocy medycznej (wg. oceny zagrożenia życia, zdrowia); • udzielanie uczniom informacji o ew. konsekwencjach dla zdrowia, jakie niesie ze sobą incydent; • przekazanie lekarzom kluczowych informacji o sytuacji poszkodowanych.

31. Przykładowy zakres obowiązków pracowników szkoły, na wypadek krytycznych zdarzeń szkolnych Wychowawca, inni nauczyciele • powiadomienie uczniów w klasie i podjęcie tematu w dyskusji (jeśli jest to właściwe); • niezwłoczne zidentyfikowanie uczniów potrzebujących porady, pomocy i zawiadomienie o tym psychologa, pedagoga lub specjalistę wspierającego szkołę; • eskortowanie uczniów szczególnie pobudzonych, roztrzęsionych do miejsca udzielania pomocy;

32. Przykładowy zakres obowiązków pracowników szkoły, na wypadek krytycznych zdarzeń szkolnych Wychowawca, inni nauczyciele • monitorowanie stanu uczniów w okresie późniejszym; • towarzyszenie uczniom rannym, chorym; • angażowanie zespołu klasowego w konstruktywne lub pożądane formy aktywności (w zależności od rodzaju zdarzenia); • zmniejszanie dolegliwości skutków (w okresie po zdarzeniu).

33. Przykładowy zakres obowiązków pracowników szkoły, na wypadek krytycznych zdarzeń szkolnych Wychowawca, inni nauczyciele • koordynowanie działań związanych z pomocą psychologiczną, w tym zgłaszanie zapotrzebowania wsparcia w tym zakresie; • stałe udzielanie informacji – informacja jest podstawową formą pomocy w sytuacji krytycznej; • pozostawanie w stałym kontakcie z rodzicami; • kontaktowanie się z sąsiednimi szkołami w sprawie ew. wsparcia w opiece nad uczniami; • prowadzenie ewidencji uczniów, którym należy udzielać pomocy;

34. Przykładowy zakres obowiązków pracowników szkoły, na wypadek krytycznych zdarzeń szkolnych Wychowawca, inni nauczyciele • informowanie rodziców / opiekunów prawnych o konieczności udzielania pomocy i zachęcanie do kontynuowania stosownych form pomocy poza szkołą; • pomoc rodzicom w zrozumieniu podstawowych, typowych reakcji ich dzieci na zdarzenie kryzysowe; • pomoc pracownikom szkoły w radzeniu sobie z własnymi reakcjami na zdarzenie kryzysowe.

35. Przykładowy zakres obowiązków pracowników szkoły, na wypadek krytycznych zdarzeń szkolnych Sekretariat szkoły • zawiadamianie członków Szkolnego Zespołu Kryzysowego o miejscach, terminach spotkań; • kierowanie służb interweniujących do miejsca incydentu, udzielanie informacji o topografii budynku, specyficznych cechach sytuacji; • kierowanie wszelkich telefonów, zapytań od mediów do osoby wyznaczonej do kontaktów z mediami.

36. Instytucje działającena rzecz Miasta w zakresie działań kryzysowych

37. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej • Informowanie o sytuacji rodzinnej w przypadku, gdy rodzina ucznia objęta jest pomocą MOPS (kontakt szkoły z pracownikami socjalnymi w zespołach pracy socjalnej) • Udzielanie pomocy w formie świadczeń pieniężnych i niepieniężnych, • Pomoc w formie poradnictwa specjalistycznego: • prawna (pomoc w przygotowaniu pism sądowych, informowanie o prawach i uprawnieniach),

38. Ośrodek Interwencji Kryzysowej Ośrodek Pomocy Terapeutycznej dla Dzieci i Młodzieży przy Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej • Pomoc w formie poradnictwa specjalistycznego: • psychologiczna (m.in.: pomoc psychologiczna osobom i rodzinom znajdującym się w kryzysach) • terapeutyczna; • pedagogiczna (m.in.: diagnoza sytuacji rodzinnej, pomoc ukierunkowana na rozwiązywanie problemów wychowawczych, prowadzenie interwencji)

39. Poradnie Psychologiczno-Pedagogiczne • Konsultowanie i wspieranie działań pedagoga, lub nauczycieli tj. osób, które na bieżąco monitorują problem zaistniały w szkole, • Rozmowy indywidualne z osobą lub osobami, których dotyczy sytuacja kryzysowa, mające na celu: • udzielenie emocjonalnego wsparcia i rozładowanie napięć • szacowanie stanu emocjonalnego • zdiagnozowanie problemu

40. Poradnie Psychologiczno-Pedagogiczne • Udzielanie pomocy na terenie poradni, której celem może być: • zdiagnozowanie środowiska dziecka pod kątem warunków socjalno-bytowych, stopnia zaspakajania podstawowych potrzeb psychicznych, oraz możliwej pomocy – wsparcia emocjonalnego na terenie domu; • rozpoznanie problemu; • zaproponowanie odpowiednich form pomocy psychologicznej, pedagogicznej na terenie poradni; • pokierowanie dziecka i / lub jego rodziny do odpowiednich instytucji oferujących pomoc psychologiczną bądź psychiatryczną

41. Poradnie Psychologiczno-Pedagogiczne • Ustalenie z pracownikami placówki odpowiedniego postępowania wobec osoby lub osób, których dotyczy sytuacja kryzysowa. • Ustalenie długoterminowych działań dla osoby i / lub osób, których dotyczy kryzys: • przeprowadzenie działań warsztatowych w klasie; • propozycja indywidualnych konsultacji dla osób chętnych na terenie szkoły lub poradni. • Wsparcie w przygotowaniu Szkolnych Zespołów Kryzysowych (skład, kwalifikacje, kompetencje) oraz wewnątrzszkolnych planów kryzysowych). • Udział w działaniach Szkolnego Zespołu Kryzysowego – w sytuacjach wymagających wsparcia ogólnego

42. Pomarańczowa Liniaprzy Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej nr 1 • Udzielanie porad i wsparcia psychicznego rodzicom dzieci pijących Punkt Konsultacyjny dla Osób Doświadczających Przemocy w Rodzinie przy Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej nr 2 • Udzielanie porad prawnych, pedagogicznych i psychologicznych osobom/ ofiarom przemocy w rodzinie

43. Ośrodek Interwencji Kryzysowej przy Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie Udziela pomocy: • prawnej, • psychologicznej, • terapeutycznej • socjalnej

44. Telefony alarmowe: 999 - pogotowie ratunkowe 998 – straż pożarna 997 - Policja 986 - Straż Miejska 992 - pogotowie gazowe 994 - pogotowie wodno-kanalizacyjne 991 - pogotowie energetyczne 112 - numery alarmowe z telefonu komórkowego

45. Telefony placówek wsparcia kryzysowego 1. Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 1 tel. 076 854 68 43 2. Pomarańczowa Linia przy PPP nr 1 tel. 076 854 68 43 3. Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 2 tel. 076 723 31 00 4. Punkt Konsultacyjny dla Osób Doświadczających Przemocy w Rodzinie tel. 076 723 31 00 5. Ośrodek Interwencji Kryzysowej przy MOPS 6. Ośrodek Pomocy Terapeutycznej dla Dzieci i Młodzieży przy MOPS tel.076 722 16 36

46. Telefony placówek wsparcia kryzysowego 7. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie – Ośrodek Interwencji Kryzysowej tel. 076 724 34 67 8. NZOZ Poradnia Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Młodzieży tel. 076 866 06 86 9.Poradnia Profilaktyki i Terapii Uzależnień „MONAR” tel.076 723 72 27 10. Wydział Oświaty i Sportu UM Legnica tel. 076 721 22 30 11. KP Wydział ds. Patologii i Nieletnich tel. 076 876 16 14

47. Bibliografia • Augustyński A.. Bukowski A. – Wokół problemów wychowania w dobie globalizacji i kultury masowej, Kraków 2005 • Badura Madej W. – Wybrane zagadnienia interwencji kryzysowej, Wyd. Śląsk, Katowice 1999 • Borucka A., Kocoń K. – Interwencja w szkole, W:„Remedium”, Warszawa, lipiec – sierpień 2003 • Brown K., Herbert M. – Zapobieganie przemocy w rodzinie, PARPA, Warszawa 1999 • Gaś Z. – Od wychowania do profilaktyki, W: „Remedium” Warszawa 2001 • Piotrowicz D. – Szkoła w obliczu incydentów krytycznych oraz sytuacji kryzysowych, CODN, Warszawa 2006 • Poraj G., – Agresja w szkole. Przyczyny, profilaktyka, interwencje, Oficyna Wydawnicza Edukator, Łodź 2002 • Prajsner U. – opr. – Dylematy i wyzwania profilaktyki problemowej, PARPA, Warszawa 2001 • Rumpf J. – Krzyczeć bić, niszczyć. Agresja u dzieci w wieku do 13 lat. GWP, Gdańsk, 2003 • Szymańska J. – Programy Profilaktyczne, CMP-P, Warszawa 2000 • Wojcieszek K. – Wygrać życie, „Rubikon”, Krakow 2002

48. Dziękuję za uwagę!