UCZEŃ ZDOLNY W SZKOLE

1. Szkoła Podstawowa nr 28 im. K. I. Gałczyńskiego w Białymstoku UCZEŃ ZDOLNY W SZKOLE Białystok 2008

2. "Nie powinno zabraknąć dobrych ludzi, lubiących dzieci i dbających o ich sprawy, mających różne pasje i zainteresowania. Ważne, by umieli i chcieli płonąć, by umieli zapalić innych. Sukces podobnie jak porażka jest udziałem wielu ludzi. Nie ma wybitnych uczniów bez wybitnych nauczycieli" J. Lipszyc

3. POJĘCIE UCZNIA ZDOLNEGO

4. Pierwsze ujęcie dotyczy aspektu poziomu sprawności funkcjonowania jednostek w porównywalnych sytuacjach, bez poszukiwania przyczyny różnic między ludźmi Trzecie ujęcie dotyczy aspektu instrumentalnego, w którym zdolności sprowadza się do względnie trwałych właściwości procesów poznawczych Drugie ujęcie dotyczy możliwości wykonania czegoś przez jednostkę CO TO JEST ZDOLNOŚĆ? Czwarte ujęcie ujmuje zdolność jako właściwość złożoną i wielostronnie uwarunkowaną. W tym ujęciu zdolności są to indywidualne właściwości osobowości człowieka, które zapewniają osiągnięcia w jakiejś dziedzinie.

5. "uczniowie uzdolnieni przejawiają, wysokie zdolności do określonej działalności, tzn. szybkiego uczenia się pod kierunkiem nauczyciela, skutecznego uczenia się samodzielnego, rozległego i swobodnego przenoszenia wyników nauki na dziedziny i sytuacje pokrewne, osiągania w wyniku nauki więcej niż przeciętnej sprawności działania". Zdaniem Z. Pietrasińskiego

6. W Polsce nie ma przyjętej jasnej, jednoznacznej i obligatoryjnej definicji ucznia zdolnego. Uczeń zdolny w rozumieniu społecznym to uczeń, który ma wzorowe zachowanie i najwyższe oceny z przedmiotów szkolnych. Natomiast w rozumieniu psychologicznym uczeń zdolny to taki, który ma wysoki iloraz inteligencji, duże osiągnięcia oraz wysokie zdolności twórcze na różnych płaszczyznach życia.

7. NA ŚWIECIE FUNKCJONUJE BARDZO WIELE DEFINICJI UCZNIA ZDOLNEGO. NAJBARDZIEJ POPULARNĄ STAŁA SIĘ DEFINICJA S. MARLANDA:Uczniowie uzdolnieni to tacy, „którzy przejawiają możliwość zaawansowanych dokonań w dziedzinie umysłowej, twórczej, artystycznej, w zakresie zdolności przywódczych czy w poszczególnych przedmiotach nauczania i którzy w celu pełnego rozwinięcia tych możliwości wymagają usług lub zajęć niedostarczanych przez standardową szkołę”.

8. W PRÓBACH OKREŚLENIA UCZNIA ZDOLNEGO ZWRACA SIĘ UWAGĘ NA TAKIE ZDOLNOŚCI, JAK: zdolność do efektywnego uczenia się rzeczy nowych i wybitne, stale wyróżniające się wyniki w jakiejś aktywności przeżywanie satysfakcji z rozwiązywania problemów i pokonywania trudności intelektualnych zainteresowania poznawcze, zdolność do koncentracji uwagi, zwłaszcza na treściach abstrakcyjnych oryginalność w myśleniu i działaniu, duże nasilenie dążeń poznawczych przejawianie wysokiego poziomu myślenia analitycznego wrażliwość na problemy i wytrwałość w ich rozwiązywaniu łatwość rozumienia i przyswajania symboli abstrakcyjnych właściwe posługiwania się symbolami we własnym działaniu

9. CHARAKTERYSTYKA UCZNIA ZDOLNEGO

10. Uczeń zdolny różni się od innych dzieci. Już w dzieciństwie wyprzedza rówieśników pod względem rozwoju psychomotorycznego. Występują u niego wzmożone potrzeby poznawcze, interesuje się otoczeniem, poznaje nowe zjawiska i sytuacje, sam wynajduje sobie zadania. Typowa jest dla niego postawa dociekliwości, intelektualnej ciekawości. Zadaje trudne pytania dorosłym. Ma silną wolę, przeciwstawia się poleceniom. Wykazuje bogate zainteresowania. Dziecko zdolne wyróżnia się aktywnością intelektualną, zdolnością do konceptualizacji, abstrakcyjnego i syntetycznego myślenia.

11. POD WZGLĘDEM INTELEKTU UCZNIOWIE ZDOLNI ODZNACZAJĄ SIĘ: długotrwałą pamięcią szybkim tempem pracy trafnością formułowanych sugestii, ocen i sądów dużym zakresem uwagi, wnikliwością obserwacji zdolnością do logicznego i abstrakcyjnego myślenia łatwością rozumienia złożonych i skomplikowanych treści

12. POD WZGLĘDEM CHARAKTERU UCZNIOWIE ZDOLNI WYRÓŻNIAJĄ SIĘ: wytrwałością intelektualną silną motywacją i zapałem do nauki wewnętrznym zdyscyplinowaniem poczuciem obowiązku i pracowitością rezygnacją z przyjemnych propozycji na rzecz obowiązku

13. DUŻĄ WRAŻLIWOŚCIĄ EMOCJONALNĄ SILNĄ DETERMINACJĄ, AMBICJĄ I UPOREM W DĄŻENIU DO OSIĄGNIĘCIA POSTAWIONEGO CELU Ponadto uczniowie zdolni wykazują się: SKŁONNOŚCIĄ DO PRZECENIANIA SWOJEJ WIEDZY TWÓRCZĄ POSTAWĄ W KIEROWANIU WŁASNYM ROZWOJEM POZNAWCZYM I MORALNYM ZGODĄ NA WYKONYWANIE ZADAŃ, KTÓRE NIE PRZYNOSZĄ OD RAZU OCZEKIWANYCH WYNIKÓW

14. SWOJE PONADPRZECIĘTNE ZDOLNOŚCI UCZEŃ ZDOLNY PRZEJAWIA W SZKOLE NA KILKU POLACH: artystycznym sportowym i motorycznym „akademickim” tj. w uczeniu się przedmiotów szkolnych odpowiadających gałęziom wiedzy technicznym społecznym /wykazuje talent przywódczy lub umiejętność skutecznego rozwiązywania problemów społecznych/ społecznym /wykazuje talent przywódczy lub umiejętność skutecznego rozwiązywania problemów społecznych/

15. KATEGORIE UCZNIÓW ZDOLNYCH Nie wszyscy zdolni uczniowie są jednakowi. Można podzielić ich na dwie kategorie, są to uczniowie: MAJĄCY WYSOKIE OSIĄGNIĘCIA MAJĄCY OSIĄGNIĘCIA PONIŻEJ MOŻLIWOŚCI Do kategorii uczniów mających wysokie osiągnięcia zalicza się tych, których dokonania mogą być zakwalifikowane jako wybitne. Za wybitnego w danej dziedzinie wiedzy można uznać zwycięzcę konkursów, olimpiad krajowych i międzynarodowych.

16. Natomiast uczniowie mający osiągnięcia poniżej swoich możliwości najczęściej nie ujawniają poziomu swoich zdolności, są postrzegani jako zupełnie przeciętni, ale nie mają problemów w nauce.W związku z tym uczniów tej kategorii można podzielić na 4 typy: I. UCZNIOWIE BĘDĄCY POD PRESJĄ GRUPY II. UCZNIOWIE PRZYJMUJĄCY POSTAWĘ KONFORMISTYCZNĄ III. UCZNIOWIE NUDZĄCY SIĘ W SZKOLE IV. UCZNIOWIE ŚWIADOMIE UKRYWAJĄCY SWOJE ZDOLNOŚCI

17. IDENTYFIKACJA UCZNIÓW ZDOLNYCH

18. Jak rozpoznać dzieci uzdolnione?To zadanie trudne, długie i wymagające rozpoczęcia w możliwie najwcześniejszym wieku. Bardzo często zdolności specjalne ujawniają się dopiero wtedy, gdy dziecko bezpośrednio styka się z doświadczeniem, które budzi drzemiące w nim zdolności. Jakie zachowania u dzieci są oznaką uzdolnień? • Dziecko uzdolnione zadaje mnóstwo pytań • Zaczyna wcześnie mówić /przed 2 r. ż./ • Wcześniej niż rówieśnicy czyta ze zrozumieniem oraz pisze • Wykazuje głęboką wrażliwość na cudze i własne uczucia • Jest bardzo wrażliwe na krytykę – nie przyjmuje uwag • Ma silną potrzebę osiągnięć i jest żądne pochwał • Nie potrafi (na początku) radzić sobie z niepowodzeniem • Świetnie odnajduje się w starszym towarzystwie • Ma specyficzne poczucie humoru – tzw. subtelne wyczucie ironii i lekki „czarny” humor

19. METODY ROZPOZNAWANIA UCZNIA ZDOLNEGO: 1) nominacja przyznana przez rodzica lub nauczyciela 2) wyniki sprawdzianów wiadomości i umiejętności3) iloraz inteligencji4) zwycięstwa w konkursach i olimpiadach 5) nominacje przyznane przez ekspertów z danej dziedziny 6) nominacje nadane przez grupę rówieśniczą UCZNIOWIE ZDOLNI STANOWIĄ OK. 3% POPULACJI SZKOLNEJ

20. Uczeń zdolny może przez rozwijanie swoich predyspozycji dojść do takiego stanu posiadanych umiejętności i wypracowanej wiedzy, iż stanie się jednostką wybitną. Bardzo ważne są tu czynniki wpływające na dziecko, które pomagają nam przewidzieć jego zachowanie: 1. wyposażenie genetyczne, 2. temperament dziecka, 3. historia życia dziecka, 4. atmosfera panująca w rodzinie, 5. wpływ rówieśników i subkultury, w której żyje dziecko. Wymienione czynniki wspomagają zachowania ucznia: pozytywne lub negatywne, kształtują sposób patrzenia i reagowania na rzeczywistość.

21. PREFERENCJE SENSORYCZNE POMAGAJĄ PRZEWIDZIEĆ ZACHOWANIE LUDZI. ISTNIEJĄ NASTĘPUJĄCE TYPY LUDZI: WZROKOWCY SŁUCHOWCY CZUCIOWCY- KINESTETYCY

22. SŁUCHOWCY: - lubią dialogi i rozmowy, - powtarzają głośno to, co napisali, - rozmawiają ze sobą, - lubią słuchać, - lubią długie wypowiedzi własne, - lubią muzykę, - dobrze pamiętają twarze, - lubią czytać głośno, lub półgłosem. WZROKOWCY: - lubią demonstracje lub pokazy, - lubią wykresy i tabele, opisy, - pamiętają twarze i imiona, - lubią robić notatki, - lubią patrzeć, rysować, - preferują sztuki wizualne. CZUCIOWCY- KINESTETYCY: - uczą się przez wykonywanie czynności i bezpośrednie zaangażowanie, - lubią emocje, ruch, - nie lubią czytać, - pamiętają, co sami wykonali, - muszą się poruszać, wiercić, coś trzymać, - tupią, gestykulują, - nie lubią słuchać.

23. W relacji uczeń - nauczyciel idealna sytuacja byłaby wtedy, gdy obydwie strony prezentowałyby te same preferencje: nauczyciel wzrokowiec - uczeń wzrokowiec. Badania naukowe i doświadczenie pedagogiczne dowodzą, że taka sytuacja jest wręcz niemożliwa. Prezentujemy różne preferencje sensoryczne, a pracując z uczniami mamy do czynienia z różnymi preferencjami z ich strony. W TEJ SYTUACJI CAŁA SZTUKA ODDZIAŁYWAŃ PEDAGOGICZNYCH POLEGA NA TYM, ABY W SWOICH DZIAŁANIACH UWZGLĘDNIĆ PREFERENCJE SENSORYCZNE KAŻDEGO UCZNIA – WZROKOWCA, SŁUCHOWCA I CZUCIOWCA

24. METODY I FORMY PRACY

25. METODY PRACY • METODY PROBLEMOWE • METODY KSZTAŁCĄCE POSZUKIWANIE, PORZĄDKOWANIE I WYKORZYSTANIE INFORMACJI Z RÓŻNYCH ŹRÓDEŁ • METODY STOSOWANIA ZDOBYTEJ WIEDZY W PRAKTYCE • METODY ROZWIJANIA ZAINTERESOWAŃ • METODY SKUTECZNEGO POROZUMIEWANIA SIĘ W RÓŻNYCH SYTUACJACH • METODY PREZENTOWANIA WŁASNYCH POGLĄDÓW • METODY KSZTAŁCĄCE UMIEJĘTNOŚĆ ARGUMENTACJI • METODY KSZTAŁCĄCE PRAWIDŁOWE STOSUNKI INTERPERSONALNE • METODY AKTYWIZUJĄCE • METODY POZWALAJĄCE UCZNIOWI OCENIĆ STAN SWOJEJ WIEDZY

26. FORMY PRACY Z UCZNIEM ZDOLNYM Praca indywidualna Praca w grupach Praca w parach Przydzielanie trudniejszych zadań podczas pracy grupowej lub indywidualnej Stwarzanie sytuacji wyboru zadań, ćwiczeń o większej skali trudności lub prac dodatkowych Różnicowanie stopnia trudności prac domowych i prac klasowych Stopniowe zwiększanie wymagań Przydzielanie uczniom zdolnym specjalnych ról: asystenta, lidera itp. Praca pozalekcyjna Organizacja konkursów i olimpiad

27. Indywidualna praca nauczyciela z uczniem zdolnym jest realizowana głównie na lekcjach. Jest to optymalny sposób pozwalający precyzyjnie dobrać treść i dostosować tempo uczenia się. Zwykle realizuje się to poprzez: KILKUMINUTOWE ROZMOWY NAUCZYCIELA Z UCZNIEM PRZYGOTOWANIE PRZEZ UCZNIA REFERATÓW PO PRZECZYTANIU ODPOWIEDNIEJ LITERATURY KORYGOWANIE BŁĘDÓW KOLEGÓW PROWADZENIE PRZEZ UCZNIÓW FRAGMENTÓW LEKCJI ZACHĘCANIE DO CZYTANIA FACHOWYCH CZASOPISM ZWIĘKSZANIE WYMAGAŃ, CO DO PRECYZJI WYPOWIEDZI ORGANIZOWANIE KONKURSÓW W ROZWIĄZYWANIU ZADAŃ TRUDNIEJSZYCH

28. STWORZENIE UCZNIOM NAJZDOLNIEJSZYM OKAZJI DO SWOBODNEGO WYBORU ZADAŃ SAMODZIELNA PRACA UCZNIA NAD ZAGADNIENIAMI WYKRACZAJĄCYMI POZA PROGRAM NAUCZANIA SAMODZIELNE OPRACOWYWANIE ZAGADNIEŃ I PREZENTOWANIE ICH NA SZERSZYM FORUM UTWORZENIE W KLASIE SYSTEMU POPULARYZACJI DOROBKU DZIECI ZDOLNYCH POPRZEZ PROPAGANDĘ WIZUALNĄ ORAZ IMPREZY, SPOTKANIA, PODZIĘKOWANIA, DYPLOMY INDYWIDUALIZACJA NAUCZANIA POPRZEZ REALIZACJĘ ZADAŃ O CHARAKTERZE INTERDYSCYPLINARNYM INDYWIDUALIZACJA NAUKI NA LEKCJACH BEZ ISTOTNEGO WYKRACZANIA POZA NAUCZANE TREŚCI, POPRZEZ: ASYSTENTURĘ I ROZWIĄZYWANIE TRUDNIEJSZYCH PROBLEMÓW W RAMACH OMAWIANEGO ZAGADNIENIA

29. OBECNY SYSTEM SZKOLNY PROMUJE NASTĘPUJĄCE FORMY PRACY Z UCZNIEM ZDOLNYM: specjalne klasy i szkoły (np. gimnazja akademickie) zajęcia pozaszkolne, np. w domach kultury indywidualny program i tok nauczania zajęcia pozalekcyjne, np. koła zainteresowań obozy naukowe, warsztaty badawcze, seminaria specjalistyczne indywidualizacja procesu nauczania (poszerzenie, wzbogacenie treści) w „normalnej” klasie

30. brak autonomii w decydowaniu o tym, jak ma być wykonane zadanie rywalizacja bardzo wcześnie wprowadzona hamuje potencjał twórczy brak wsparcia ze strony rodziny i szkoły CZYNNIKI HAMUJĄCE ROZWÓJ POTENCJAŁU TWÓRCZEGO UCZNIA presja czasowa ograniczająca możliwości twórcze nieodpowiedni system oceniania wysiłku i pomysłów przeciążenie nauką i licznymi obowiązkami zbyt wcześnie wprowadzone nagrody i kary spowodują zamknięcie się dziecka na proces poszukiwania i tworzenia

31. ZADANIA SZKOŁY

32. ZADANIA SZKOŁY • Identyfikacja uczniów zdolnych • Zdiagnozowanie rodzaju inteligencji • Kierowanie rozwojem • Motywowanie ucznia zdolnego • Stwarzanie warunków do optymalnego rozwoju intelektualnego, osobowościowego • Pomoc w rozwiązywaniu problemów emocjonalnych • Pomoc merytoryczna, udostępnianie źródeł wiedzy • Organizowanie zajęć pozalekcyjnych, kółek przedmiotowych i zainteresowań • Indywidualizowanie nauczania

33. Wskazywanie form wypoczynku, relaksu • Korzystanie z badań poradni psychologiczno – pedagogicznej • Różnicowanie i poszerzanie programów nauczania • Tworzenie programów autorskich • Włączenie do współpracy instytucji działających na rzecz uczniów zdolnych (placówki specjalistyczne, ośrodki specjalistyczne, stowarzyszenia, fundacje, towarzystwa) • Wspieranie twórczego i innowacyjnego myślenia • Stosowanie profilaktyki problemów związanych z występowaniem wybitnych zdolności

34. PRACA NAUCZYCIELI Z UCZNIEM ZDOLNYM 1. Opracowanie indywidualnych planów pracy 2. Opracowanie, dobór skutecznych form i metod pracy 3. Motywowanie, aktywizowanie uczniów 4. Wykorzystanie intelektualnego potencjału ucznia zdolnego 5. Analizowanie osiągnięć 6. Dzielenie się uwagami, doświadczeniami, spostrzeżeniami 7. Nakłanianie uczniów zdolnych do samorealizacji 8. Opracowanie narzędzi badań uczniów uzdolnionych 9. Przyjmowanie roli doradcy, moderatora i organizatora procesu uczenia się 10. Pomoc uczniowi w prawidłowej i szybkiej ocenie swoich pomysłów 11. Korelowanie treści przedmiotowych 12. Współpraca z rodzicami dziecka zdolnego

35. BIBLIOGRAFIA: • 1.K. Bieluga, Uzdolnienia twórcze i ich rozpoznawanie, „Życie Szkoły” 2001, nr3 • 2. I. Borzym, Uczniowie zdolni, Warszawa 1979 • 3. J.W. Eby, J.F. Smutny, Jak kształcić uzdolnienia dzieci i młodzieży, Warszawa 1998 • 4. T. Lewowicki, Kształcenie uczniów zdolnych, Warszawa 1986 • 5. J. Zborowski, Rozwijanie aktywności twórczej dzieci, Warszawa 1986| • 6.  W. Szewczuk (red.) Encyklopedia psychologii, Fundacja Innowacja Warszawa 1998 • 7. A. Tokarz, Rola motywacji poznawczej w aktywności twórczej, Ossolineum Wrocław 1985 • 8. M. Tyszkowa, Zdolności, osobowość i działalność uczniów, PWN Warszawa 1990 • 9. Ż. Wasyluk-Kuś, O nauce szkolnej uczniów zdolnych, PZWS Warszawa, 1971 • 10. M. Partyka (red.) Modele opieki nad dzieckiem zdolnym, CMPPP MEN Warszawa 2000

36. EFEKTY - SUKCESY NASZYCH UCZNIÓW w r. szk. 2007/2008

37. I miejsce tytuł Laureata w Podlaskim Przeglądzie Zespołów Muzycznych AKOLADA organizowanym przez Miejski Dom Kultury w Białymstoku I miejsce w Przeglądzie Pieśni Religijnych w ramach Dni Kultury Chrześcijańskiej w Białymstoku Srebrny Dyplom w Koncercie Kolęd i Pastorałek w Filharmonii Białostockiej III miejsce w konkursie „Pieśni Wielkanocnej”

38. I miejsce - zespół wokalno-taneczny „Radosny Krąg” w VII Międzyszkolnym Festiwalu Tańca i Piosenki CZTERY PORU ROKU – WIOSNA

39. III miejsce – klasa Ib w Międzyszkolnym Przeglądzie Jasełek 2007

40. Jakub Trusiewicz kl. IIc – II miejsce w konkursie plastycznym (techn. komputerową) dla uczniów szkół Białegostoku i okolic „Wiosno, wiosno, wiosno, ach to ty!” Magdalena Gorłowska kl. VIc - finalistka Wojewódzkiego Konkursu Wiedzy o Świecie VII edycja Cogito ergo sum

41. DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ