Zeynep ece erel

1. ADLİ TOKSİKOLOJİ Zeynep ece erel Ceren kurt

2. Toksikoloji, kimyasal maddelerin canlı organizmalardaki sistemler üzerinde istenmeyen, zararlı, olumsuz sonuçlar oluşturan etkileşmelerini inceleyen bir bilimdir. TOKSİKOLOJİ NEDİR ?

3. Kimyasal maddelerin canlı sistemler üzerindeki zıt etkilerinin doğasını incelemek, Bu zıt etkilerin meydana gelme, ortaya çıkma olasılıklarını öngörmek, Yarar/zarar oranını ortaya koymak ve risk değerlendirmesini yapmaktır. Toksİkolojİnİn amacI,

4. Toksikoloji insanlık ile başlar.Tarih öncesi insanlar bazı bitkileri zararlı, diğerleri güvenli diye kategorize etmişlerdir. Aynı şekilde yılanlar ve diğer hayvanlar için de benzer doğru sınıflamalar yapılmıştır. Tıbbın babası kabul edilen Hippocrate (~MÖ 400) birçok zehri ve bunların tedavilerini tanımlamış, klinik toksikoloji prensiplerinden ilk defa bahsetmiştir. Zehirlenmelerin tedavisinde yapılacaklar konusunda bilgiler vermiştir. Böylece toksikolojinin ilk temel kavramları ortaya konmuştur. Yunanlı doktor Dioscorides, zehirleri bitkisel, hayvansal ve mineral zehirler olmak üzere ilk defa sınıflamıştır.Demonthenes (MÖ 385-322) kalemine yerleştirdiği zehirle intihar eden ilk kişidir.

5. PhilippusAureolusTheophrastusBombastusvonHohenheimParacelsus Toksikolojinin bilimsel temelleri- Toksisitenin göreceli bir kavram olduğunu, toksik özelliklere ve doza bağlı olduğunu ifade eden rönasans adamıdır. Doz-cevap kavramından, toksik etki-kimyasal yapı ilişkilerinden, çevresel faktörlerden ve mesleki toksikolojiden söz eden ilk kişidir. PARACELSUS (1493-1541)

6. 1880’lerde kloroform, dietil eter, karbonik asit gibi ~10.000 organik bileşik sentez edilmiştir.Orfila (1783-1853) Otopsi materyalinin zehirlenmelerde delil olarak kullanılabileceğini ve bu amaçla kimyasal analizleri sistematik olarak ortaya koyan ilk toksikologtur (1818). Toksikolojiyi bağımsız bir disiplin olarak ele alan ilk kişidir. I.Dünya savaşında fosgen ve mustardın savaş gazı olarak kullanılmasını takiben, II.Dünya savaşı yıllarında pestisitlerin, ilaçların, sentetik fiberlerin ve endüstriyel kimyasalların üretiminin artmasıyla toksikoloji popüler hale gelmiştir.

7. Toksikolojinin alt grupları: • Klinik Toksikoloji • Veteriner Toksikoloji • Adli Toksikoloji • Mesleki Toksikoloji • Çevresel Toksikoloji • Analitik Toksikoloji • Toksinoloji • Biyokimyasal Toksikoloji • Farmasötik Toksikoloji • Gıda Toksikolojisi • Aquatik Toksikoloji • Genel Toksikoloji • Afet Toksikolojisi • Fitotoksikoloji

8. Adli toksikoloji zehirlenmenin hukuksal yönünü değerlendirir, maruz kalınan kimyasal maddenin doz–etki ilişkisinin yorumunu yapar. Kimyasal maddelerle zehirlenme sonucu oluşan ölüm olaylarını ve zehirlenmelerde etkin olan maddelerin istatistiksel değerlendirilmesindeki dokümanları oluşturarak adli tıbba yardımcı olur. Adli toksikoloji en genel anlamı ile kimyasal maddelerin canlılarda olumsuz etkilerini araştıran toksikolojinin en eski ve gelişen dalıdır. AdlİToksİkolojİ

9. İLAÇLAR • Tedavi Edici İlaçlar Analjezikler (ağrı kesiciler,aspirin,parasetamol,…) Narkotik analjezikler (morfin, kodein v.b.) Antidepresanlar (amitriptilin,sertralin,…) Benzodiazepinler (diazepam,temazepam,…) • Bağımlılık Yapan İlaçlar Narkotik maddeler, depresanlar, halusinojenler, uyarıcılar

10. NARKOTİK MADDELER • Morfintürüağrıkesicidoğal, yarıyapayveyapaydroglarıntümünenarkotikler, narkotikanaljeziklerveyaopiatlardenir. Narkotikdroglarmerkezisinirsistemiüzerineetkiederekacıyıdindirirler, uyuşuklukveuykuverirler. • Eroin, basitolarakasetilklorürveyaasetikanhidridilemorfinintepkimeyesokulmasıilesentetikolarakeldeedilir. • Beyaz, kokusuz, acı, nişastagörünümündedir. • Sudakolaycaçözündüğünden her yerdedamarakolaycaenjekteedilebilir. Ayrıcaderialtınaverilebilirveburunaçekilebilir. • Öldürücüdozu 60 mg olupyüksekderecedepsikolojikvefizyolojikbağımlılıkyapar.

11. Barbitüratlar, tedavide ağrı kesici, anestetik ve kasılmalara karşı kullanılırlar. Genellikle ağız yoluyla alınırlar. Uzun süre sıkça kullanımları fiziksel bağımlılık yapabilir. Uzun, orta, kısa ve çok kısa olmak üzere etki süreleri farklıdır. 2500 den fazla türevi vardır. Bunlardan 50 kadarı klinikte kullanılmaktadır. Benzodiazepinler, tedavide teskin edici, uyutucu ve adale gevşetici olarak kullanılırlar. Yasa dışı üretildiğine dair delil yoktur. Ancak yasal olarak üretilenler suistimal edilmektedir. DEPRESANLAR

12. Normal düşünmemekanizmasında, ruhhaletinde, his duyguvealgılamadagözeçarpandeğişiklikleryapabilen, psikolojikbağımlılığanedenolanvemerkezisinirsistemiüzerineetkiliolanmaddelerdir. En çokkullanılanıesrardır. Esraraktifmaddeleriyağlardaçözündüklerindenvevücudunyağdokusundadepolandıklarındanarasırakullananda 1 ile 3 günarasında, kronikiçiciise son dozdanbirhaftaveyadahafazlasüreidrardatespitedilebilecekseviyedebulunabilir. Dumanaltındakalanveiçmeyenşahıslarınidrarındadabulunabilir. HALUSİNOJENLER

13. Esrarın etken maddesi • THC tetrahydrocannabinol Esrar (marijuana) bitkisinde bulunan ve beyni etkileyen ana madde.

14. Amfetaminlersentetikolarakeldeedilirler. MSS üzerineuyarıcıetkiyaparlar. Fizikselperformansıyükselttiğindengünümüzdesıklıklabaşvurulanbirdoping maddesidir. Etkilerikokainebenzer. En sıkrastlanılan tipi Captagonve Ecstasy adıaltındasatılan tablet formlarıdır. Amfetaminveyametamfetaminalındıktansonra 20 dakikaiçindeidrardagörülmeyebaşlar. UYARICILAR

15. Kokainin ise ülkemizde kullanımı son yıllarda oldukça artmıştır. Alınan  kokainin plazmadaki yarılanma süresi çok kısa olduğundan ve neredeyse tamamı benzoilekgonin ve ekgonin metil esterine dönüştürülerek idrarla atıldığından, kokain kullanıldığından şüphe edilen kişilerin kanında kokain aranmaz. Buna karşılık idrarda benzoilekgonin ve ekgonin metil esteri aranır. Kişiden kişiye ve alışkanlığın derecesine bağlı olmakla birlikte tek doz kullanımından en çok 12 saat sonraya kadar idrarda bu metabolitleri bulmak ve kokain kullanıldığını kanıtlamak mümkündür. UYARICILAR

16. Kokain • Kokainin moleküler yapısı

17. 19.yy’dakokaininbugünküyanetkileri tam olarakbilinmiyorvekontrolsüzce her alandakullanılıyordu. Bu reklambroşüründekokainiçerenbirdişağrısıilacınıntanıtımı yapılıyor.1880yılındaAmerikalıCerrahWilliam Halsted, lokaluyuşturucuolaraktıptakullanmayabaşladı. Fakatdenememahiyetindekendisiveasistanlarıdakullanıncauyuşturucubağımlısıhalinegeldiler. • 1884yılındakokaininuyuşturucuetkisiaçıklandı.

18. UÇUCULAR • ALKOL Metilalkol Etilalkol Etilenglikol • SOLVENT Toluen Aseton KlorluHidrokarbonlarv.b. Bali • GAZLAR Propan Bütan Karbonmonoksid Hidrojensiyanürv.b.

19. Metil Alkol

20. Metanol ilk defa 1661’de odunun kuru damıtılması ile elde edildi. Endüstride, karbonmonoksit ile hidrojenin reaksiyonundan elde edilir. Oldukçatoksikbirmaddeolanmetilalkol, sanayide solvent olaraksıkçakullanılmaktadır.Berrakverenksizdir. Ucuzolması, kolayeldeedilebilmesinedeniyleözelliklekaçakiçkiyapımındasıkçakullanılmaktadır. Meydanagelenzehirlenmelerçoğunluklakazaveyaintiharorijinlidir. Metilalkoliçinletaldoz 80 mg/dl  veüzeriolarakbelirtilmektedir. Metilalkol, karaciğerdeesastoksiketkiyenedenolanmetabolitleriformaldehitveformikasite dönüşür. Görmedebulutlanmavekörlüğekadardeğişebilengözbulgularınınyanısırakomadanölümekadargidennörolojikbelirtilervardır. Yaşayanşahıslardaparkinsonbenzerisemptomlarvekörlükolabilir.

21. Etil Alkol

22. Bitkisel alkol olarak da bilinir Alkollü içkilerin büyük bir kısmında bulunur. Etil alkolle zehirlenmeler daha çok alkollü içki alınması ile olmaktadır. Etanolün etkisi alınan içki cinsi ve bireysel faktörlere göredeğişmektedir. Genellikle sindirim yoluyla alınan etil alkolle akut zehirlenmelere çoksık rastlanır. Etil alkolün vücut sıvılarında özellikle kanda duyarlı vekesin olarak tayini analitik toksikolojide gerek adli tıp ve gerekse trafikaçısından büyük önem taşımaktadır. Alkolle zehirlenmede veya adli tıpaçısından bir kişinin sarhoşluk derecesinin saptanmasında, en uygunbiyolojik materyal kandır.

23. Aseton solventler • Organik kimyasallardır • Yağ giderme ve temizlik ana görevidir. • Doğada ham petrol içindevetoluağacındabulunur. • Benzen türevi • Çok uçucu • Patlayıcılarda, boyalarda, solvent olarakdavernik, zamk, reçine, tiner, benzin katkı maddesi,non klinik termometre sıvısı • Erişkinlerde 60 mL içilmesi letaldir. • Bağımlıların en sık kullandığı ajandır. • Endüstriyel kaplama • kozmetik üretiminde kullanılır. • Endüstride, oldukça yaygın olarak kullanılan organik solventlerle cilt temas ettiğinde egzama oluşur. • Halojenli solventlerden bazıları, beyin, böbrek ve karaciğerde zarara neden olabilir. • Metilpentanon gibi bazı solventler, düşük konsantrasyonlarda bile gözde ve burunda tahrişe ve baş ağrısına neden olur. • Ayrıca, solventlerin birçoğu yanıcı, uçucu, kolay buharlaşıp ortama zehirli veya patlayıcı gaz karışımları verebilen özelliğe sahiptir. • Bazı solventlerin kanserojenik, ekotoksik, mutajenik ve uyuşturucu etkileri olabilir. • Özellikle halojen içeren solventler, yanmaları sonucunda dioksin ve furan gibi zehirli gazlar oluşturur. Toluen

24. gazlar • CO • Solunduktan sonra akciğerler aracılığyla kana geçer. • Karbonmonoksit gazı kırmızı kan hücrelerinin içerisinde bulunan ve dokulara oksijen taşıyan hemoglobine oksijenden ortalama 200 kat daha hızlı bağlanır. • Karbonmonoksitin hemoglobinle birleşmesi sonucu karboksihemoglobin (COHb) oluşur. • Vücudumuzda yer alan oksijen azalarak karbonmonoksit ile yer değiştirir. • Kan, dokulara yeterince oksijen taşıyamaz. • Kalp, beyin ve diğer organlarımız çalışamaz hale gelir. Bu da hastalıklara ve en kötüsü ölümlere neden olur. • Baş ağrısı • Yorgunluk hissi • Mide bulantısı • Nefes darlığı Ciddi zehirlenmelerde • Kusma • Bilinç kaybı • Kas koordinasyonu bozukluğu • Ölümlere sebep olur.

25. HCN (Hidrosiyanik asit) • Çok zehirli, uçucu bir sıvı • Renksiz olup, acı badem kokusundadır. • Siyanür asidi ve tuzları oldukça zehirlidir. • Bundan dolayı laboratuvar çalışmalarında dâimâ iyi çeken kapalı ocaklarda çalışmalıdır. • Siyanür tuzlarının yanlışlıkla alınması veya siyanur asidi gazlarının solunması insanı hemen öldürebilir. • Siyanür, hücrelerin oksijen almasını engelleyen bir hücre zehri şeklinde etki yapar. • Zehirlenme karşısında şahıs hemen temiz havaya çıkarılmalı, oksijen verilmeli ve sunî solunum yaptırılmalıdır. • Siyanür zehirlenmesi: Hidrojen siyanür gazının teneffüs yoluyla veya siyanür tuzlarının sindirim yoluyla alınmasıyla ortaya çıkan zehirlenmedir. • Elma, kiraz, şeftali, kayısı ve erik gibi meyvelerin çekirdeklerinde siyanogenetik glikozid bulunmaktadır. Belirtiler; • Hızlı solunum • Düşük tansiyon • Bilinç bulanıklığı • Koma • Hidrojen siyanür,hücre solunumunu engellediğinden ileri derecede toksiktir.

26. PESTİSİDLER • İnsektisitler(böceklere karşı) • Organik fosforlu ve Karbamatlı • Organoklorlu • Biyolojik orijinli • Piretrinler ve piretroidler • Nikotin • Herbisitler(yabancı otlara karşı) • Paraquat • Diquat v.b. • Rodentisitler(kemiricilere karşı) • Warfarin • Racumin v.b.

27. Pestisid insan ve hayvan vücudu ile bitkiler üzerinde veya çevresinde yaşayan, besin kaynaklarının üretim, depolanma ve tüketimi sırasında besin değerini düşüren ya da zarara uğratan böcek, kemirici, yabani ot, mantar gibi canlı formlarının yıkıcı etkilerini azaltmak için kullanılan kimyasal maddelerdir. Organik fosforlu ve Karbamatlı • Asetilkolin ASETİLKOLİN ASETİLKOLİN ↓ ESTERAZ ASETİK ASİT + KOLİN Asetilkolin • Bulantı,kusma,karın ağrısı • Solunumun durması • Kalp atışında bozukluk • Düşük/yüksek tansiyon • Solunum yetmezliği • Kramplara sebep olur. 1-4 gün içinde etkisini gösterir ve yaklaşık 2 hafta boyunca sürer. Organik Klorlu • DDT, Aldrin, Dieldrin, Chlordane • Hekzaklorobenzene (Fungusid) DDT : diklor,difenil,triklor etan (C6H4CI) 2. OH. C, CI3 İNSEKTİSİTLER

28. DDT • Eter,alkol ve suda erir • Böceklere temas yoluyla etki eder İnsanda; • Kasılmalar • Kalp ritminde bozukluk • Baş ağrısı • Baş dönmesi • Bulantıya neden olur. Biyolojik orijinli • Piretrin,Piretroid • Piretrinlerpiretrum çiçeği adlı drogdan hazırlanan bir ekstredir. • Piyasada piperonil butoksid halinde bulunur. • Aktif piretrin bileiklerine yapısal ve insektisid etkileri bakımından benzeyen sentetik maddelere piretroidler denilir. • İkisi de insektlerin kitinden oluşan dış iskeletlerini pasif difüzyonla geçerek onları felç eder,öldürür. • Nikotin • Sigara dumanında nikotin, nem ve karbon monoksid çıktıktan sonra geri kalan maddelerin tümü, dumanın katran fazı olarak tanımlanır. • Toksik etkileri düşüktür • Ancak nikotinin ciddi sinir sistemi ve kardiyovasküler etkileri vardır. • Kalp atışını hızlandırır

29. HERBİSİTLER Paraquat Kullanım Alanları • Turunçgil,fındık ve bağda; Dar ve geniş yapraklı yabancı otlar • Pamukta; Yabani fiğ, Yavşan otu, Yabani yulaf • Yoncada ; Küsküt • Boş alanlarda; Püsküllü çayır, Çatal otu, Duvar arpası, Tavşan bıyığı, Yapışkan otu, Kan damlası, Horoz ibiği, Çoban çantası, Güneş dikeni, Yabani havuç, Dön baba, Yoğurt otu, Düğün çiçeği, Yabani hardal, İmam kavuğu, Demir dikeni, Yemlik, Pıtrak, Arpamsı brom, Ayrık, Tilki kuyruğu, Köpekdişi ayrığı, Kamış, Kanyaş, Havacıva otu, Köygöçüren, Tarla sarmaşığı , Boğa dikeni, Sütleğen, İt sineği, Labada, Köpek üzümü

30. rodentİsİtler Herbisitlerin genel etkileri • Fare ve sıçan gibi kemiricileri etkisiz hale getirmek amaçlı kullanılır. • İnorganik rodentisidler : Talyum sülfat, Sarı (Beyaz) fosfor, Çinko fosfor • Giriş çıkış noktaları her iki taraftan da bakıldığı zaman ışığın görülebileceği şekilde tasarlandığından kemirgenin istasyon içine girerken tedirgin olmaması sağlanmıştır. • Kemirgenin tedirginlik duymadan yem tüketimini sağlar. • Cilt iltihapları • Bulantı,kusma • Baş ağrısı • Böbrek yetmezliği • Aşırı terleme • Kalp hızında artışa sebep olmaktadır.

31. Fungİsİtler • Bitkilerde hastalık yapan mantarların kontrolünde kullanılan kimyasallardır. • Bilinen en eski mantar ilaçlarından biri sönmüş kireç,göz taşı(CuSO4) ve suyun karışımından oluşan bordo bulamacıdır. • Örneğin;bordo bulamacı,asma başta olmak üzere meyve ağaçlarındaki mantar hastalıklarına karşı kullanılır. • Tüm dünyada yıllık ortalama 3 milyonun üzerinde ciddi akut pestisit zehirlenmeleri olduğu açıklanmıştır.(WHO tarafından)

32. Metaller toksİk anyonlar • Pb • Hg • Cr • K • Nitratlar NO3¯ • NitritlerNO2¯ • Florid FO2¯ • Kloratlar ClO3¯

33. KURŞUN • Kanda, 100 ml. de 50 mikrogram ve daha yüksek bulunan değerler kurşun zehirlenmesi olarak kabul edilir • Kurşun zehirlenmesi • Beyin ödemi • Baş ağrısı • Bulantı,kusma • Bilinç kaybı • Kalp ritmi bozukluğuna yol açar. • Kurşun bileşikleri yüzyıllardır insanlar tarafından bilinmekte ve kullanılmakta, günümüz kent yaşamında ise, her alanında kullanımı giderek artmaktadır. • Özellikle kurşunlu benzinle çalışan araçlar, yoğun trafik kentlerimizde kronik bir zehirlenme süreci ortaya çıkarmaktadır. • Kurşun zehirlenmesi (plumbism), özellikle sanayi kuruluşlarında çalışan bireyler olmak üzere, tüm kent yaşamı içerisindeki insanları etkilemektedir. • Plansız kentleşme ve sanayileşmenin sonucu kurşun düzeyi, yalnız yetişkinler için değil, bebek ve çocuklarda da gelişim bozukluklarına yol açmaktadır. • Kurşunun eritildiği, dolayısı ile kurşun zehirlenmesi riskinin yüksek olduğu diğer işler arasında akümülatör yapımı, matbaacılık, boya işleri gelmektedir.

34. CİVA • İnsan faaliyetleri sonucunda cıva atmosfer, göl ve akarsu ekosistemlerinin bazı kısımlarında yoğunlaşmaktadır. • İnsan ve hayvanlar bu ekosistemlerde yaşayan canlılarla beslendikleri takdirde cıva zehirlenmesine maruz kalabilirler. • İnsanlar cıvayı; yiyeceklerden, çevresel ve endüstriyel maruz kalmalardan alırlar. • Bazı mikroorganizmalar cıvayı daha toksik bir form olan metilcıvaya dönüştürür. • 1 gramı bile öldürücüdür. • Elementel cıva, solunum yolu ile absorbe olur. • Civa buharlarının solunması son derece tehlikelidir. • Cıva buharları, monoatomik yapıda (Hg) olduğu ve lipidde çözündüğü için organizmada depolanabilir. • Cıva döküldüğünde çok küçük zerrecikler halinde dağılır. Bunların toplanması ve dökülen zeminin mutlaka temizlenmesi gerekir. Bu amaçla cıvanın dağıldığı zemin, kükürt tozu serpilerek dikkatlice silinmelidir.(HgS,Hg2S)

35. ÇeşİTLİzehİRLER doğalzehİRLER NİTRAT-NİTRİT • Gıdalarla alınan nitrat daha ağız boşluğunda iken ağız florasını oluşturan bakteriler tarafından kısmen nitrite indirgenir. • Oluşan nitrit kandaki hemoglobini methemoglobine (hemiglobine) dönüştürerek O2 transport fonksiyonunu bloke eder. • Solunum yetmezliğine neden olur. • Korozif alkil ve asitler, • Hidrokarbonlar • endüstriyel kimyasallar • Bitkiler • zehirlimantarlar • aflatoksinler • mikotoksinler • Hayvanlar • Yılan • Böcek • Akrep • Balık

36. ADLİ TOKSİKOLOJİ LABORATUARLARINDA KULLANILAN YÖNTEMLER CEDIA (Cloned Enzym Donor Immuno Assay)Kan serumunda ve idrarda, Amfetamin,Esrar, Opiatlar (Morfin, Eroin, 6-MAM), Benzodiyazepin, TCA (Trisiklik Bileşikler), Kokain, Barbitüratlar gibi yoğun olarak kullanılan uyuşturucu ve uyarıcı madde analizlerinde kullanılır. Ölçüm enzimatik yöntemle yapılır.Serum ve idrar cihaza direkt olarak verilebilir. Semi-Kantitatif ölçüm yapılır

37. HS/GC (Head Space/ Gaz Kromatografisi)Kanda uçucu toksik bileşiklerin analizlerinde kullanılır. Kanda Etanol-Metanol seviyelerinin ölçümü yapılır. Ayrıca Tiner ve Bali bağımlılarında etken maddelerin(ksilen,toluen….) aranması, Eter-Kloroform analizi gibi uçucu toksik analizleride bu cihazla yapılır. Ölçüm kromatografik yöntemle yapılır. Taşıyıcı gaz olarak azot kullanılır. FID (Flame Ionization Dedektör) kullanılır. HPLC (High Performance Liquid Chromatography)Yüksek performanslı sıvı Kromatografidir. Kolondan taşıyıcı olarak sıvı fazlar geçirilir. Yüksek basınç altında analizler yapılır. Kütüphanesi olmadığından öncelikle aranacak maddelerin stan-dartlarının metod oluşturularak cihaza yüklenmesi gerekmektedir. Benzodiazepinler ve Trisiklik Bileşikleri ve Amfetamin analizleri için önemli bir cihazdır.

38. CO-OXIMETERKarbonmonoksit (soba, şofben,eksoz gazı….) zehirlenmelerin de ortamda oksijen yokluğunda kanda Karboksihemoglobin (COHb) seviyesini ölçmekte kullanılır. Ölçüm UV-Spektrofotometrik yöntemle yapılır.

39. Teşekkürler.. -SON- PROF.DR.SÜLEYMAN AKMAN DOÇ.DR.MUSTAFA ÖZCAN