KUATERNER’DE TOPRAK ÖZELLİKLERİ

1. KUATERNER’DE TOPRAK ÖZELLİKLERİ

2. TOPRAK NEDİR? • Dünyadaki karasal ortamların yüzeyini ince bir tabaka halinde kaplayan, çeşitli minerallerin çevresel faktörlerin etkisiyle ayrışması sonucu oluşan, içerisinde organik ve inorganik (cansız olan)materyallerle birlikte belirli oranlarda hava ve su bulunduran, bitkilere tutunma yeri ve besin kaynağı olan üç boyutlu doğal bir varlıktır.

3. Toprağın genel yapısını oluşturan ana unsurlar ; Hava %25 Katı Kısım %50 (Mineral madde, Humus, Toprak Canlıları) İnorganik Madde % 45 Gözenek %50 (Sıvı ve Gaz Faz) Su %25 Organik Madde %5

4. Ana Materyal (Kayalar, Mineraller, Org.Mat.) Toprak Oluş Faktörleri İklim (Yağış, Sıcaklık, Rüzgar) Zaman Orman Organizma (Bitkiler, Hayvanlar ve Diğer Canlılar) Topoğrafya (Yükseklik, Eğim, Yöney)

5. Toprak Oluşumu Orman Bitki, Hayvan ve İnsanlar Fiziksel ve Kimyasal Parçalanma 1 cm toprak 200-1000 yıl ( ortalama 500 yıl ) İdeal Tarım Toprağı Humus Oluşumu

6. İKlİMİN ETKİSİ İklim faktörleri, fiziksel ve kimyasal ayrışma olaylarını, toprak horizon gelişmesini, toprakta flora ve fauna yerleşmesini ve faaliyetlerini etkiler. Yağış, ana maddenin ayrışmasını ve toprakta yıkanma koşullarını, sıcaklık, yağışın yeterli olduğu kesimlerde ana materyalin ve organik maddenin ayrışmasını etkilemektedir.

8. ANA KAYANIN ETKİSİ • Ayrışmada ana kayanın direnci önemlidir.Sert kayaçlar zor ayrışırken yumuşak kayaçlar daha kolay ayrışmaktadır.Toprağımeydanagetirenanakaya, parçalanmasürecini, toprağınrengini, organikbakımdanzenginliğinivesugeçirimlilikoranınıetkiler.Başkalaşımtaşlardanoluşantopraklardahasugeçirimliliğifazlaolankumlutopraklarıoluşturur. Kilvekireçoranıyüksekolananakayalar, koyurenkligeçirimlitopraklarımeydanagetirir.

9. ZAMANIN ETKİSİ Topraklarınolgunbirprofilyapısınaulaşmasıiçinanamateryalinçözülmesi, ayrışankatüzerindebitkilerinvediğertoprakcanlılarınınyerleşmesi, topraklarınhorizonlaşmasıiçinyüzlercehattabinlerceyıllıkbirsüreningeçmesigerekmektedir. zamanabağlıolaraktopraklarınoluşumundaşudevrelerayırtedilir;1. BaşlangıçSafhası : Bu safhadaanamateryalhenüzyeterinceayrışmamıştır.2. GençlikSafhası : Ayrışmabaşlamışolmasınarağmenhenüzanamateryaldeayrışmayeterikadarilerlememiştir.3. OlgunlukSafhası : Toprakoluşumuilerlemiş, üstkattayıkamave alt katabirikmeyebağlıolaraktoprakkütlesindehorizonlaşmabaşlamıştır. Bu aradaayrışmadanötürükiloluşmuşve de üsthorizondan alt horizonaönemliölçüdetaşınmıştır.4. İhtiyarlıkSafhası : Ayrışma son safhasınaulaşmış, anamateryaldenkaynaklananmaddelerinçoğutopraktanuzaklaşmış, ancakayrışmayakarıdirençliolankuvarsvesilislimaddelertoprakbünyesindekalmıştır, dolayısıyladatoprakbesinmaddeleriyönündenfakirleşmiştir.

10. Toprak Oluşumu Süresi 1 cm toprak 200-1000 yıl ( ortalama 500 yıl ) 40 cm Toprak = 20.000 Yıl 40 cm

11. EğimFaktörü;Herhangibirsahadaeğiminartmasıileçözülenmalzemeler, yerçekimi, donmaveçözülmeileyüzeyselakımageçensularınetkisiiledevamlısüpürülmeyeuğrarlar. Bu yüzdeneğimlialanlardaancakormanvesıkçayırörtüsüaltındasığtopraklaryeralır. Dolayısıylaburalardaanamateryalinetkiliolduğuintrazonaltopraklaryeralır. Dolayısıylaeğimolgunyani A-B horizonlutopraklarınoluşumunusınırlamaktadır.

12. YükseltiFaktörü;Herhangibirsahadayükseltininartmasıilesıcaklıkdüşerve belli biryükseltiyekadaryağışartar. Yükseltininiklimeetkilerinebağlıolarakbirdağyamacıboyuncafarklıtoprakkuşaklarıgörülür. Yüksekleredoğrusıcaklığındüşmesivekısmen de yağışınartmasıiletoprakyüzeyindeorganikmaddeninbiriktiğiveyıkanmanındahafazlaolduğuasitreaksiyonlu, hattapodzolleşmiştopraklargörülür.

13. Bakı Faktörü;Bakıfaktörügüneştengelenradyasyonunalınmasıüzerindeetkiliolduğundan, farklıbakılarasahipyamaçlararasındaısınmadolayısıyladanemlilikşartlarıdeğişikolur. Bu isebitkiörtüsününyerleşme, çözülmevebunabağlıolaraktoprakoluşumunuetkilemektedir. Ülkemizdedağlarınkuzeyvegüneyyamaçlarıarasındatoprakoluşumuyönünden son dereceönemlifarklılıklarbulunmaktadır. Bakınınbirdiğeretkisiyağışüzerindeolup, yağışıngeldiğicephelereaçıkolanyamaçlardahafazlayağışaldığıiçinyıkanmafazlaolmaktadolayısıylaburalardakitopraklarasitreaksiyongöstermektedir. Diğeryamaçlardaiseyağışveyıkanmaazolduğundantopraklaralkalenreaksiyongöstermektedir.

14. .CANLILARIN VE BİTKİ ÖRTÜSÜNÜN ETKİSİ • Topraklarınoluşumuüzerindecanlılarındaetkisivardır. Canlılararasında, toprakoluşumunu en fazlaetkileyen, bitkiörtüsüdür. Yaprak, dal, meyve, tohumvekabukgibiorganlarıntopragakarışmasıiletopragınorganikmaddeyönündenzenginleşmesinisaglarlar. Böylecetopraklarınüstkatmanıbitkibesinmaddesincezengin ye göze­neklibirdokukazanır.. Bitkileringelişenköklerianamateryaliparçalayaraktopragınderinleşmesinevetoprakprofiliningelişmesinekatkıdabulunur. BununörnekleriOrtaAnadolu, GüneydoguAnadolu ye DoguAnadolu’dagörülmektedir. Buralardakitopraklarorganikmaddeyönündengiderekfakirleşmektedir.

15. Hayvanlarındatoprakoluşumunaetkilerivardır. Toprakcanlıbirörtüdür. Topragabucanlılıgıveren, içindekiorganizmalardır. Bakterilerve mantarlartopraküzerindekiveiçerensindekimaddelerinayrışmasındaetkiliolur. çeşitlieklembacaklılar, bitkiartıklarınıyiyerekonlarınparçalanmasınayardımcıolurlar. Solucanlardaorganikmaddelerintopragakarışmasınakatkıdabulunurlar. köstebekvetarlafaresigibihayvanlarisealttakitopragıyüzeyeçıkararaktopragınkarışmasınakatkıdabulunurlar

16. Taşların Çözülmesi • Kimyasal Çözülme: -Taşların erimesi veya çürümesi şeklinde olur. -Su ve sıcaklık etkilidir. -Ekvatoral, Muson, Karadeniz iklimlerinde daha çok görülür. • Fiziksel (Mekanik) Çözülme: -Taşların ufalanması çeklinde olur. -Isınma, donma, sıcaklık farkları, bitki köklerinin kayanın parçalanmasında etkili olur. -Kutuplar, çöller, yüksek dağlarda olur.

17. Oluşumunu tamamlayan bir toprak kesitinde Ana kaya, Ayrışmış kaya,Ham toprak, Olgun toprak, katları bulunmaktadır. Bu katlara horizon adı da verilir. Horizonlar harflerle isimlendirilir.

18. A, toprağın işlendiği kısım, yani tarım yapıldığı yerdir. Bu bölümü karaların üstünü örten ince bir deri tabakasına benzetebiliriz. A katmanı aynı zamanda toprağın en verimli kısmıdır. Bütün canlıları ve değişimle ortaya çıkan maddeleri kapsar. A katmanındaki tuz, kireç, kil gibi sularda çözünen maddeler, yağmur sularıyla toprağın alt kısımlarına taşınır. Bu nedenle A katmanının altındaki B katmanı, birikme bölümü, yani tarımın yapılmadığı yerdir. Bir toprağın katmanları bitki kökü ve canlı yoktur. A katmanının erozyonla yitirildiği yerlerde B katmanı ortaya çıkar. A ve B katmanı binlerce yılda ortaya çıkan esas toprağı oluşturur. henüz tam ayrışmamış ana malzeme bulunur. Bu katmanda kayaca ait iri parçalar bulunur. Ama canlı yoktur. Bu tabaka zamanla ayrışarak B katmanına karışır.

19. Türkiye’de toprak araştırmalarına temel teşkil eden ilk önemli çalışmaları 1930’larda Giesecke ortaya koymuştur. Her ne kadar ülke bütününü ele almamış olsa da oldukça geniş bir sahayı dönemine göre kapsamlı bir şekilde incelenmesi sonucunda ortaya konan bu harita aynı zamanda modern anlamda Türkiye’nin ilk toprak haritası olma özelliğinin yanı sıra toprak coğrafyasının da temellerinin atılmasında bir basamak niteliğine de sahiptir.

20. 1930’lu yıllardan beri dünya ölçüsünde topraklar, farklı sınıflandırma esaslarına tabi tutulmuştur: 1939 Eski Toprak Sınıflandırma Sistemi 1975 Toprak Taksonomisi FAO / UNESCO Toprak Sınıflandırma Sistemi

21. TÜRKİYE’DEKİ TOPRAKLARIN SINIFLANDIRILMASI Topraklar, belli iklim altında oluşma ve horizonlaşma özellikleri ile fiziksel, kimyasal ve besin maddelerine göre sınıflandırılır. Çünkü böyle bir sınıflandırma, toprakların iklim, topoğrafya, ana materyal ve zamanla olan oluşum süreçlerini ve oluşmada etkili olan faktörleri ortaya koymaktadır.

22. 1939 Toprak Sınıflandırması Zonal Topraklar • Kırmızı Renkli Akdeniz Toprağı (Terra-Rossa) • Kahverengi Orman Toprağı • Podzol Topraklar • Siorezemler • Kahverengi Bozkır Toprakları • Kestane ve Kırmızımsı Kestane Renkli Topraklar • Kireçsiz Kahverengi Topraklar • Kırmızımsı Kahverengi Topraklar • Çernozyomlar

23. İnrazonal Topraklar 1. Kalsimorfik Topraklar • Vertisoller • Rendzinalar 2. Halomorfik Topraklar • Tuzlu Topraklar ( Solonçaklar) • Alkali Topraklar • Tuzlu-Alkali ( Çorak) Topraklar 3. Hidromorfik ve Organik Topraklar • Yüksek Dağ-Çayır Topraklar • Turba ve Organik Topraklar

24. Azonal Topraklar Alüvyal Topraklar Kolüvyal Topraklar Regosol’ler Litosol’ler (Taşlı Topraklar)

25. 1975 Toprak Taksonomisi Vertisol’ler Spodosol’ler Histosol’ler Ultisol’ler Andosol’ler Entisol’ler İnceptisol’ler Mollisol’ler Aridisol’ler Alfisol’ler

26. TÜRKİYE TOPARAKLARININ OLUŞUMU: Ülkemiz toprak çeşitleri yönünden dünyanın en zengin ülkeleri arasındadır.Türkiye topraklarının oluşumunu etkileyen faktörler çok çeşitlidir. Bunlar iklim, bitki örtüsü, ana materyal, yükselti, bakı eğim, drenaj, zaman, yeryüzüşekilleridir. Türkiye de görülen iklim çeşitlerine bağlı olarak çok çeşitli toprak türleri oluşmuştur.Eğimli arazilerdeki aşınma ve taşınma da delta ovalarında ve yamaçlarda alüvyal ovaların oluşmasını sağlamıştır. Türkiye de çöl, laterit ve tundra toprakları dışında hemen bütün toprak çeşitleri bulunur.

27. İklim değişmelerinin nedenleri Milankowitch döngüleri (Eksen eğikliği, yörüngesel değişim) Volkanizma Kıtaların yer değiştirmesi Orojenez Göktaşları Sera Gazları

28. İklim Değişmelerinin Toprak Üzerindeki Etkileri Kuvaterner’de meydana gelen iklim değişikliklerinin ülkemizdeki topraklar üzerinde yer yer etkileri olmuştur. Günümüzden daha sıcak ve nemli olan iklim şartları altında Türkiye’nin büyük bölümünde Akdeniz İklimi etkili olmuştur. Bu dönemde; toprağın alt katlarında demir ve alüminyumlu bileşiklerin biriktiği ve kızıllaşmanın olduğu toprak oluşum süreci ön plana çıkar. (Lateritleşme)

29. Günümüzden 23.000- 17000 yıl önce İç Anadolu'da bugünkünden daha kurak soğuk şartlar egemendir • 10000-8500 yıl önce günümüzde kurak olan iç kısımlarda ormanlar oluşmuştur. • 6500 yıl önce büyük kurak dönem olarak bilinir. • Günümüzden 4000-2000 yıl önce günümüzden daha az kurak ve sıcak iklim şartları egemen olmuş. • Kısacası İç Anadolu'da 4000 yıldan günümüze kadar olan dönem zarfında uzun bir dönem kurak ve sıcak, nemli sıcak ve günümüzde doğu en kurak ve sıcak dönemler birbirini izlemiştir.

30. Yarı kurak ve kurak karakterde olan İç ve GdAnadoluda ki iklim değişmeleri İran-Turan ve Akdeniz bitkilerinin yer değiştirmesine neden olmuştur. • Yarı nemli ve nemli kıyı bölgelerimizde meydana gelen iklim değişmeleri ise Akdeniz ve Avrupa Sibirya kökenli bitkilerin yer değiştirmesine neden olmuştur. Bu değişmelere bağlı olarak iç bölgelerimizde kurak ve sıcak iklim şartları altında aridosolordosuna ait kırmızı topraklar oluşmuş, yarı kurak iklim şartları altında mollisoller oluşmuştur.

31. Güneydoğu Anadoluda ve İç Anadolunun bazı kısımlarında görüldüğü gibi kurak ve sıcak dönemlerde aşırı kireç birikimine sahne olan kızıllaşmanın etkili olduğu kızıl renkli topraklar oluşmuştur. Bu dönem zarfında Harran ovası Birecik ve Diyarbakır dolaylarında görüldüğü gibi kısa süreli ani ve şiddetli sağanak yağışlarla dağların eteklerinden ova tabanlarına doğru olan sel ve çamur akıntılarının oluşmuştur. • Yine bu dönem zarfında güneyde uzanan çöl bölgeleri sınırları genişleterek kuzeye doğru ilerlemiş. Bu çöllerden rüzgarlarla taşınan kireçli malzemeler toprak yüzeyinde birikmiştir.

32. Tropikal, yarı tropikal iklim şartları etkisi altında kıyı bölgelerimizde 1000 m ye kadar ki alanda kırmızı kireçsiz topraklar oluşmuştur. Bu topraklar doğu Karadenize kadar olan bir sahada gelişebilmiştir. • Yarıkurak- yarı nemli ve soğuk iklim şartlarının olduğu dönemde özellikle Torosların yüksek kesimlerinde ve kuzey bölgelerimizde podzolleşme süreci etkili olmuştur.

33. Karadeniz bölgesindeki Batı Karadeniz kesiminde Kefken dolaylarında üstteki podzolümsü toprakların altında kızıl renkli topraklar bulunur. • Doğu Karadenizde Rize dolaylarında 600 m ye kadar çıkan bir alanda kırmızımsı topraklar yer alır. Uygun alanlarda bu toprakların üzerinde solgun kahverengi ve boz topraklar yer alır. Bu durum bölgede meydana gelen iklim değişmelerinin bir sonucudur.

34. Doğu karadeniz kıyı kuşağında Neojen çökeli üzerinde gelişmiş olan kırmızımsı renkli toprak.Burada ki kırmızımsı renk ve içerisindeki kaolinitik kil, deponun nemli ve sıcak koşullar altında oluştuğunu gösterir. Killi bünyede ve asit reaksiyon gösteren bu toprak paleosol olarak adlandırılır.

35. Ege bölgesinde kireç taşlarının olduğu sahalarda çatlaklar boyunca derine doğru gelişmiş olan kızılımsı topraklar , Torbalının kuzeyinde eteklerinde genişçe yayılan kızıl topraklar uzun zaman içinde bölgede yıkanma olduğunu gösterir. Bu durum toprağın günümüzden nispeten sıcak ve nemli bir zamanda oluştuğunu gösterir • Akdeniz kıyı kuşağında Anamur kıyı ovası boyunca kızılımsı renkli killi ve yuvarlak çakıllı depolar yüzeyinde uzanan glasilerin varlığı günümüzden önce sıcak ve çok nemli iklim şartları altında Toroslardan gelen malzemenin sellerle yayıldığını gösterir

36. Burdur dolaylarındaki kuvaterner depolarında kırmızı ve boz renki seviyelerin münaveli şekilde uzanması kuvaternerdeki iklim değişmelerini yansıtır. Boz renk gölün seviyesinin yükseldiği yerlerde birikmeyi kızıl renkli depolar ise sıcak devrenin mevcudiyetini gösterir.

37. Sonuç olarak nemli sıcak olan oligo- miyosen döneminde oksidasyona bağlı olarak kırmızı renkli topraklar oluşmuştur. Göllerdeki karbonat, klorür, sülfatlar suyun buharlaşması sonucu çökelmiş ve lateritleşmenin ön planda olduğu topraklar oluşmuştur. • Pliyosende genellikle nemli ılıman iklim vardı Anadolunun iç kısımlarında göl ortamında killi kireçli maddeler çökelmiştir. Bu dönemde günümüze göre sarımsı kızılımsı topraklar oluşmuştur.

38. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde Birecik’in batısı ve Diyarbakır’ın güneyindeki ovalık alanlarda; üstte kızılımsı kahverengi toprak görülür. Kızılımsı kahverengi topraklar, yarı nemli şartların etkisi altında gelişmiştir. Ancak günümüzden birkaç bin yıl önce tufan karakterindeki ani ve büyük sellerin getirdiği kaba malzeme ile çamur akıntıları ova yüzeyine kadar yayılmış ve toprakların üst kısmını kaplamıştır. Günümüzde hüküm süren yarı kurak ve sıcak iklim koşulları altında en üstte kızılımsı kahverengi topraklar oluşmuştur.

39. Kuvaterner’de meydana gelen iklim değişmelerini, Son Buzul Çağı ve Holosen olmak üzere iki döneme ayırmak mümkündür.

40. Son Buzul Çağı Son Buzul Çağı’nda toprak oluşumu önemli ölçüde durmuştur. Bunun esas nedeni, Anadolu’nun iç kesimlerinde soğuk ve nemli iklim koşullarının hüküm sürmesidir. Bu döneme ait eoliyan malzemelerin toprak ve depolarda bulunması bu durumu doğrulamaktadır. Toprak oluşum süreci, kıyı bölgelerinde kısmen nemli iklim koşullarında devam etmiştir. Azalan buharlaşma şartlarına bağlı olarak kapalı havzalardaki göllerin seviyeleri yükselmiş,bazı göller dış drenaja bağlanmıştır. Konya-Ereğli Havzası gibi yerler gölle kaplanmıştır. Gölde oluşan kuvvetli dalgaların derin kıyılara çarpması ile falezler oluşmuş, sığ yerlerde kıyı kumulları meydana gelmiştir.

41. Son Buzul Çağı’nın önemli etkilerinden biri, donma-çözülme olaylarına bağlı olarak yamaç eteklerinde görülen kolüvyal depolar ile yer yer ova yüzeylerine kadar ilerleyen çamur akıntılarıdır. Çamur akıntıları; Toros dağlarının İç Anadolu’ya bakan yamaçlarında, Harran Ovası’nı çevreleyen dağların eteklerinde, Toros dağlarının Akdeniz’e bakan yamaçları boyunca,Tektonik olukların kenarları ile Bornova Ovası’nın doğu eteklerinde görülmektedir.

42. Bornovanın doğusunda çamur akıntısı üzerinde gelişmiş kırmızı akdeniz toprağı, kırmızı renkli malzemeden oluşan bu çamur akıntısı nemli ve sıcak dönemde olan ayrışmayı, toprak donma çözülme olayının aktif olduğu ve bitki örtüsünün seyrekleştiği buzul dönemlerinde yamaçtan akarak bornova ovasının doğusundaaki düzlüklerde biriktmiştir.

43. Holosen Dönemi Holosen başlarından itibaren sıcaklık ve yağış artarak günümüz iklim koşulları belirmeye başlamıştır. Holosen başlarında yüksek dağlarımızı kaplayan kar ve buzulların erimesi, karstik alanlarda karstlaşmayı artırmıştır. Bu durum, soğuk suyun bünyesinde, sıcak suya nazaran bol miktarda karbondioksit içermesi ve oluşan karbonik asitin kireçtaşlarını daha fazla aşındırmasıyla ilgilidir. Yüksek dağlardaki kar ve buzulların erimesi, kadostrofik taşkınlara neden olmuştur. Fırat ve Dicle nehrinin oluşturduğu taşkınlar, Güneydoğu Anadolu’da geniş alanlara yayılmıştır. Akarsuların taşıdığı büyük bloklar bugünkü Fırat ve Dicle’nin kıyı kesimlerindeki düzlüklerde birikmiştir. Antalya Körfezi’nin doğusundaki düzlük alanlar, Toroslardan gelen kireçli sular tarafından kaplanmıştır. Sellerin getirdiği malzemelerin biriktiği yerlerde toprakların üst kesimi örtülmesiyle “gömülü paleosollar” oluşmuştur

44. Torosların yüksek kesimlerinden kaynaklanan kalsiyum bikarbonat yönünden zengin suların, yayıldığı kesimlerde buharlaşması ile eski toprak ve yüzeyleri örten traverten ve kireçli kabuklar oluşmuştur. Bu oluşumlara Antalya civarında ve Antalya ile Serik arasındaki düzlüklerde; Çukurova’nın kuzey kesiminde rastlanılmaktadır. Antalya’nın doğusunda kireçli kabuklar üzerinde günümüzde rendzina denilen koyu renkli, kireçli topraklar oluşmaktadır.

45. Antalya'nın doğusunda Serik dolaylarında bir paleosol örneği. Alttaki kırmızı toprak günümüz iklim koşullarında oluşmuştur . bunun üzerine gelen traverten ise soğuk iklim dönemlerden gelen kireçli suların buharlaşmasıyla oluşmuştur. Travertenin üzerinde ki rendzina ise yeni oluşmakta olan topraktır.

46. Günümüz iklim koşullarının başlamasıyla toprak oluşum süreçleri iklim bölgelerine göre değişmeye başlamıştır. 1. Yağışların fazla olduğu ve sıcaklık koşullarının orta derecede olduğu Karadeniz kıyı kuşağında, asitleşmenin ön planda olduğu toprak oluşum süreci görülmektedir. 2.Akdeniz ikliminin etkili olduğu Ege ve Akdeniz bölgelerinin büyük bölümünde toprakların kırmızı renk almasında etkili olan lateritleşme süreci ön plana çıkmıştır. 3.İç bölgelerimizdeki karasal ve yarı nemli, yarı kurak iklim koşullarında ise toprağın alt katında kirecin biriktiği kalsifikasyon veya kireçlenme süreci başlamıştır.

47. Paleosol Paleosoller, jeolojik dönemlerin herhangi bir zamanında binlerce veya milyonlarca yılda oluşmuş topraklardır. Kuvaterner yaşlı paleosoller dünyanın pek çok yerinde lös çökelleri ile ardalı, alüvyal yelpaze veya akarsu taşkın düzlüklerinde veya depolanmanın olmadığı ortamlarda gelişirler. Maher(1998) paleosolleri “paleoklimatolojik bilgiler için doğal kayıtlar” olarak tanımlamıştır. Paleosoller; gömülü topraklar, kalıntı topraklar, üzeri aşınmış topraklar olmak üzere üçe ayrılır.

48. Adıyaman Tut yolu sapağında üstte günümüz iklim koşullarında oluşmuş kireçli toprak bulunur altta ise günümüze göre biraz daha nemli iklim koşullarında oluşmuş paleosol

49. Diyarbakır'ın 10 km kadar güneyinde Dicle kıyısında üstte çakıllı malzeme üzerinde gelişmekte olan toprak. çakıllı tabakanın altında oluşmuş eski bir toprak üst topraktan gelen kireçli maddeler alt toprağın A horizonunda birikmektedir.

50. Gömülü Topraklar Eski dönemlerde oluşmuş olan ve üzeri daha sonradan lös, till veya alüvyon gibi genç çökellerle örtülerek gömülü hale gelmişlerdir. Bu toprakların kalınlıkları 50 cm veya daha büyük kalınlığa sahiptir. Kuvaterner devri için büyük önem arz eden topraklar olup, ılıman buzul arası dönemlerle ilişkilendirilmiştir.