◊ AHMET HAŞİM (1885-1933)

1. ◊AHMET HAŞİM (1885-1933) • Ahmet Haşim’in Hayatı • Ahmet Haşim’in Kişiliği • Ahmet Haşim’in Edebiyat Yaşamı • Ahmet Haşim’in Şiiri ve Şiir Hakkındaki Görüşleri • Ahmet Haşim’in “Merdiven” Şiiri ve Tahlili

2. ◊AHMET HAŞİM’İN HAYATI (1) • 1887: Bağdat’da doğdu. (Babası Bağdat’lı Alüsizadelerden Arif Hikmet Bey, Annesi Kahyazadelerden Sara Hanım) • Düzensiz İlköğretim hayatı görmüştür. • 1895: İstanbul’a gitmiştir. • 1896: Numune-i Terakki Mektebi’nde çok iyi olmayan Türkçesini geliştirdi. • 1897: Galatasaray Lisesi’ne yatılı olarak girdi ve 10 yıl sonra mezun oldu. • Mezuniyet sonrası Reji İdaresi’ne girdi. Aynı zamanda Hukuk Mektebi’ne devam ediyordu.

3. ◊AHMET HAŞİM’İN HAYATI (2) • 1910-1914: İzmir Sultanisi’nde Fransızca ve Edebiyat Öğretmenliğine tayin edildi. • Yedek Subay olarak Birinci Dünya Savaşı’na katıldı. • 1918-1919: İaşe Nezaretinde Memurluk Yaptı. • 1922-1924: Düyun-u Umumiye’de çalıştı. • Güzel Sanatlar Akademisi’nde “Estetik” ve “Mitoloji” dersleri verdi. • 1924: Yaz sezonunu Paris’te geçirdi. • Hayatının geri kalanı Mülkiye Mektebi ve Harp Akademisi’nde Fransızca öğretmenliği yaparak geçirdi. • 1933: Kadıköyde’ki evinde öldü.

4. AHMET HAŞİM’İN KİŞİLİĞİ (1) • “Ürkerim kendi hayalatımdan Sanki kandır şakağımdan akıyor Bir kızıl çehrede ateş gözler Bana güya ki içimden bakıyor” • Haşim’in kişiliği yaşamına, sanatı da kişiliğine bağlıdır. • Çocukluk günlerini hasta bir anneyle sert bir baba arasında geçirir.

5. AHMET HAŞİM’İNKİŞİLİĞİ (2) • 8 yaşındayken annesinin ölümü Haşim’i derinden sarsar. • İstanbul’a gittiğinde girdiği ve kendisini yadırgatan okul çevresi Haşim’i tamamen yabancılık ve yalnızlık duygusuna iter. • Yalnızlığını arttıran ve Haşim’i kıskançlığa, kötümserliğe götüren sebeblerden biri de çirkinliğidir. • Sonuçta, Haşim’in tüm tezat ve komplekslerin toplandığı, hastalıklı ve hiddetli bir kişiliği vardır.

6. AHMET HAŞİM’İN EDEBİYAT YAŞAMI (1) • Haşim’in edebiyat yaşamı 3 evrede gelişme göstermiştir: • 1900-1908: Gençlik Dönemi: • İlk şiiri “Hayal-i Aşkım”ı 1901’de Mecmua-ı Edebiyye’de yayınlandı. • En çok beğendiği şairler: Şeyh Galip, Abdulhak Hamit, Muallim Naci, Tevfik Fikret ve Cenap Şehabettin’dir. • Fransız şiiriyle de temasa geçmiştir. Bu dönem, Servet-i Fünun etkisindedir. • Şiirinin temaları: akşam, güneş, kış ve bahar gibi doğaya ilişkin temaların yanısıra yaşanmamış aşkların ve gerçek olmayan sevgililerin şiirlerini yazar. Dili ağırdır.

7. AHMET HAŞİM’İN EDEBİYAT YAŞAMI (2) • 25 yaşından sonra başlayan evre: • Fransız şiirinin tesiri altındadır. • Mallarme, Henri de Regnier, Baudelaire, Verlaine ve Rimbaud Haşimin en çok beğendiği şairlerdir. • “Göl Saatleri” adlı şiir kitabı bu evrenin ürünüdür. • Haşim bu dönemde bir ressam ruhu taşır, şiirlerinde çizgiden çok renk hakimdir. • Dili gençlik şiirlerine oranla sadedir. • Bu dönemdeki şiirleri Fecr-i Atici olarak yazmıştır. Fakat, Servet-i Fünun nazım tekniğini uygulamıştır. • Şiirinin başlıca temaları: gerçeğin dışına çıkma arzusu, varlığın dışında ideal, ulvi ve hayali bir aleme karşı duyulan özlem.

8. AHMET HAŞİM’İN EDEBİYAT YAŞAMI (3) • Olgunluk Çağı: • 27 şiirinin toplandığı “Piyale” adlı şiir kitabı bu evrenin ürünüdür. • Şiirlerinin hemen hepsi lirik, sembolik ve daha çok empresyonist (izlenimci) dir. • Saf, öz şiire yönelmiştir. • Dili önceki şiirlerine göre oldukça sadedir. • Haşim, artık sanatının hakiki edasına, Haşimane edasına kavuşmuştur...

9. AHMET HAŞİM’İN ŞİİRİ VE ŞİİR HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİ • “Seyreyledim eşkal-i hayatı Ben havz-ı hayalin sularında Bir aks-i mülevvendir onun’çün Arzın bana ahcâr ü nebâtı” • Haşim, şiirinin ana özelliklerini “Şiirde Mana” adlı makalesinde şöyle açıklar: • Şiir duyulmak içindir. • Şiirin dili, musiki ile söz arasında ve sözden ziyade musikiye yakındır. • Şiir dili, açıklama vasıtası olmaktan çok, bir telkin vasıtasıdır. • Şiirde musiki anlamdan önce gelir. • Şiirin anlam bakımından açık olması zaruri değildir. • Şiir terennümdür. • Şiirin doğduğu yer bilinç altıdır, konu ise sadece terennüm için bir vesiledir.

10. AHMET HAŞİM’İN ŞİİRİ VE ŞİİR HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİ • Haşim’in şiir anlayışıyla sembolizmin şiir anlayışı arasında yakınlıklar vardır; ancak sembolist şiirin esas unsuru olan sembol Haşim’in şiirinde yoktur. • Haşim’in şiirine en uygun anlayış tarzı empresyonizm (izlenimcilik) dir. • Haşim’e göre, şiir ne kadar ölçülemeze, belli ölçülere girmeyene yaklaşırsa o kadar şiir olur. • Şiirine Hakim Olan Temalar: • Çocukluk anıları, aşk ve tabiattır. • Gerçekten uzak, hayali bir aleme sığınma isteği bir çok şiirinde vardır. • Akşam, gece saatlerindeki izleniler, göller, ağaçlar, ırmaklar ve kuşlar Haşim’in şiirinde yaşatılmak istenen başlıca öğelerdir. • “Melali anlamayan nesle aşina değiliz” diyen Ahmet Haşim, tam bir hüzün şairidir. • Haşim’in Şiirinin Kelime Kadrosu: • Akşam, gül, su, ağaç, güneş, ateş, gam, alev, yakut, kızıl, sözcükleri şiirinde hemen seçilir. Haşim kelime kadrosunu melal atmosferi yaratabilecek tarzda seçmiştir.

11. Ahmet Haşim’in “Merdiven” Şiiri ve Tahlili (1) • MERDİVEN • Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden, Eteklerinde güneş rengi bir yığın yaprak, Ve bir zaman bakacaksın semâya ağlayarak... • Sular sarardı... yüzün perde perde solmakta, Kızıl havâları seyret ki akşam olmakta... • Eğilmiş arza, kanar, muttasıl kanar güller; Durur alev gibi dallarda kanlı bülbüller, Sular mı yandı? Neden tunca benziyor mermer? • Bu bir lisân-ı hafîdir ki ruha dolmakta, Kızıl havâları seyret ki akşam olmakta... Kelimeler: Sema: Gökyüzü Arz: Yer, Toprak Muttasıl: Aralıksız, Sürekli Lisan: Dil. Hafi: Gizli

12. Ahmet Haşim’in “Merdiven” Şiiri ve Tahlili (2) • Şiirde yaşamının büyük bir bölümünü tüketen veya sevgi, aşk gibi duyguları peşinden koşan bir kişinin güzel anlarını geride bıraktığı, adım adım ölüme yaklaştığı yada mutsuzluğa gark olduğu anlatılmaktadır. • Şiirde çizilen bir tablo vardır ve bu tablo içerisinde sözcüklerinin her birinin temsil ettiği bir anlam vardır. • Merdiven, yaşamı; Sema, ölümü yada öteki dünyayı; Yaprak yığınları, anıları; akşam, hayatın son demlerini ifade ediyor olabilir ya da sema özlemi çekilen hayali bir beldeye, merdiven oraya giden yola, ağlama oraya ulaşılamamasına karşılık geliyor olabilir. • Bir akşam üstü, güneş bütün bir şiir boyunca batmaktadır. Şiire hakim olan renkler sarı ve kırmızıdır.

13. Ahmet Haşim’in “Merdiven” Şiiri ve Tahlili (3) • Güzel günlerin geride kalmasıyla umutları tükenen, moral gücü kaybolan, yavaş yavaş sona yaklaştığını hisseden bir kişinin hüznü şiire hakimdir. • Şiirde doğa ile kişi arasında bir iletişim söz konusudur. Haşim, doğa ile insan ruhun birleştirerek kendi iç dünyasını görünür hale getirmekte, acı çeken, kanayan benliğine uygun bir dünya kurmaktadır. • Yeryüzüne eğilmiş, sürekli kanayan güller, acıların, hüznün, mutsuzlukların, geröek dünyadan kaynaklandığını ifade ediyor. Şiirde çizilen tablo, insanın ruhuna dolan gizli bir dildir ki, kişinin iç dünyasını ifade eder. • Akşam vakti güneş batımında doğaya bir hüzün hakimdir. Doğanın bu hüzünlü hali hayatının son demlerinde olan bir kişinin ruh haliyle örtüşmektedir.

14. Ahmet Haşim’in “Merdiven” Şiiri ve Tahlili (4) • Şekil Özellikleri: • Merdiven şiiri üç dizelik 2 bölüm ve 2 beyitlik 2 bölüm olmak üzere dört bölümden oluşmuştur. • Ahenk Unsurları: • Şiir aruz vezninin “mefailün feilatün mefailün fa’lün (feilün)” kalıbıyla yazılmıştır. Kafiye düzeni: • Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden, } a Eteklerinde güneş rengi bir yığın yaprak,} b Ve bir zaman bakacaksın semâya ağlayarak... } b • Sular sarardı... yüzün perde perde solmakta, } c Kızıl havâları seyret ki akşam olmakta...} c • Eğilmiş arza, kanar, muttasıl kanar güller;} d Durur alev gibi dallarda kanlı bülbüller,} d Sular mı yandı? Neden tunca benziyor mermer? } e • Bu bir lisân-ı hafîdir ki ruha dolmakta, } c Kızıl havâları seyret ki akşam olmakta...} c ¦>Zengin Kafiye ¦>Zengin Kafiye ¦>Tam Kafiye ¦>Zengin Kafiye

15. Ahmet Haşim’in “Merdiven” Şiiri ve Tahlili (5) • Dil ve Üslup • Haşim’in üslubu doğanın, eşyanın dışına çıkma isteğini yansıtmaktadır. Bu yüzden, duygu ve düşüncelerini sembollerle ifade eder. • Haşim, merdiven adlı şiirde de akşam vaktini anlatmış, ve onu anlatmak için bazı renklerden, sembollerden yararlanmıştır. • Merdiven şiirii Haşim’in olgunluk çağında sembolist anlayış ile yazmış olduğu bir şiirdir. “Piyale” adlı eserin içerisinde yer alır.

16. AHMET HAŞİM’İN ESERLERİ • “Göl Saatleri” Şiirler, 1921. • “Piyale” Şiirler, 1926. • “Gureba-hane-i Laklakan” Nesirler, 1928. • “Bize Göre” Nesirler, 1928. • “Frankfurt Seyahatnamesi” Gezi Notları, 1933.