4.1 De instrumenten

1. 4.1 De instrumenten Tiltenberg 4 april 2009

2. Opbouw van de middag • InstrumentenVespers • Pedagogiek van God • Doelgroepen

3. Tussen atelier en workshop • De lerende staat centraal: zhij moet het kunstwerk scheppen • Gereedschap is nodig én dienstbaar • Inspiratie en visie zijn belangrijk,maar geen toverformules • Ambachtelijke worsteling: workshop

4. Didactische methodes • Criteria om te kiezen • Didactische weg • Didactieken • Technieken Koppeling aan model van explicatieve hypothese

5. Functioneel gebruik van methodes en technieken • Stimuleert eigen leerproces leerling • Brengt inhoud / thema correct en op niveau over • Past bij ontwikkeling van leerling • Daagt al aanwezige denkschema’s uit en geeft terugblik op leerweg • Bevordert de religieuze ontwikkeling.

6. Criteria voor gebruik vanmethoden en technieken 5. Worden afwisselend en creatief toegepast 6. Worden goed uitgelegd. Afspraken met leerlingen 7. Waarborgen de veiligheid individu: geen gedwongen ontboezemingen 8. Stimuleren zelfwerkzaamheid 9. Worden geëvalueerd. 10. Zijn efficiënt.

7. Didactische weg Weg tussen beginsituatie en einddoel Voordelen: Leerling weet wat er verwacht wordt. Vormer weet wat er verwacht wordt. Gevaar: Te weinig vanuit de leerling, Te veel vanuit de vormer.

8. Obstakels overwinnen – de manier waarop Niet alleen het einddoel is belangrijk, ook de manier waarop je het bereikt (procesdoelen). De obstakels worden bezien in het licht van het einddoel: te overwinnen Didactiek biedt leerstrategieën die helpen probleemsituaties op te lossen

9. Schema Didactisch model

10. Voorbeeld: Verrijzenis bij adolescenten Doel: inzien Verrijzenis kernboodschap Beginsituatie: veel leerlingen geloven niet in verrijzenis of hebben twijfels Hun voorstellingen kritisch bevragen Verbanden leggen met eigen leven Transfer: kunnen toepassen in andere levenssituaties

11. Basis schema van didactische analyse Doelstelling: Wat wil ik bereiken? Wat moet de leerling na afloop kunnen? Inhoud: wat ga ik aanreiken? Beginsituatie: Wat weten ze? Hobbels? Onderwijs proces: Hoe ga ik te werk? Evaluatie:Doelgehaald?Watkan beter?

12. Diverse didactieken • Beelddidactiek • Bijbeldidactiek • Systematische leer en didactiek • Symboolcatechese • Mystagogie • Bibliodrama. 7. Dilemma (Oser).

13. 1 Beelddidactiek A Beelddidactiek is meer dan illustratie Beelddidactiek is het uitbouwen van een les(moment) met beelden De beelden moeten inhoudelijk en formeel interessant zijn: ze moeten symbolische en oproepende kracht hebben. Kunst is vaak geschikt. Film.

14. Beelddidactiek B Drie didactische stappen: • Spontane waarneming en reactie • Analyse formele structuur • Analyse inhoudelijke structuur Voorbeeld: Caravaggio bekering Paulus

15. Bekering Paulus - Caravaggio

16. Praktische stappen door de leerlingen • Stil worden • Kijken (in stilte) • Zeggen wat er te zien is • Zeggen wat het betekent • Persoonlijk: betekenis voor mij • Eventueel: toevoegen van informatie • Zelf verbeelden

17. Voorbeeld: Kruisweg schilderen en vieren Vier avonden • Kijken naar kunst – keuze staties • Schilderen – eerste reacties • Diepe betekenis – elementen viering • Meditatieve viering – Evaluatie Belangrijk is luisteren naar de ander

18. 2. Bijbeldidactiek Vijf verschillende doelen: • Informatie over Bijbel • Leren lezen / verstaan van Bijbel • Centrale boodschap in Bijbel tonen • Brug slaan ts Bijbel en eigen leven • Leren zelfstanding omgaan m Bijbel

19. Catéchèse biblique symbolique Kerkvaders: catechese berust op de symboliek van riten en de Schriften Bijbel lezer bevrijden van de letter: binnenbrengen in wereld van geest Westen sinds Karel de Grote: inbreng van Germaanse realistische opvatting Cat. symbolique: terug naar Kerkvaders

20. Vier kleuren: vier niveaus en relaties tot de tekst • Blauw: beschrijvend, ‘anecdotisch’ • Groen: toenadering tot de tekst (een geschiedenis als de mijne?) • Rood: twijfel over de betekenis en eigen identiteit • Geel: overgang van letterlijke naar diepere betekenis (voor mij).

21. Van ding naar betekenis: twee operatoren

22. Systematische geloofsleer en didactiek • Opdracht om de leer systematisch te ontvouwen • Moet op didactisch verantwoord manier gebeuren – niet over hoofden • Leerling toegankelijk maken voor de geloofstaal – aansluiten bij zinvraag • Onderscheid hoofd- en bijzaken • Geloofsinhoud verbinden met concrete leefwereld • Gods eigen pedagogiek

23. 4. Symboolcatechese A Taal van godsdienst is die van symbolen Het symbool geeft te denken (Ricoeur) Symbool overstijgt materialiteit Brengt in contact met een diepere realiteit: reëel maar onzichtbaar Symbool opent weg naar religieuze taal

24. Symboolcatechese B • Voorfase: wat is een symbool? Lied, gedicht, symbolische beeld, muziek, voorwerp, ritueel … • Verdiept: meerzinnigheid ontdekken en betekenis in traditie opsporen: oproepen en verkennen • Zelf symbolen scheppen (icoon)

25. 5 Mystagogie Mystagogie leidt de mensen binnen in het geheim dat hun leven altijd al is, namelijk: Gods liefdesverhaal met de mensen. Begin 20ste eeuw: Herontdekking van vroegchristelijke liturgie: God spreekt mens als geheel aan

26. Mystagogie B Drie vormen van mystagogie • Als verwondering // filosofie • Als bevorderen religieuze ervaring • Als sacramenten catechese voor gevorderden (Klassiek) Annemieke de Jong-van Campen, Mystagogie in werking. Boekencentrum 2009.

27. 6 Bibliodrama7. Werken met dilemma’s • Bibliodrama is geen psychotherapie • Vereist gedegen training van leider • Bestaat in diverse typen en scholen • Werken met dilemma’s (Fritz Oser) leidt tot dieper inzicht • Vereist gedegen didactische opzet.

28. Technieken • Doceren • Leergesprek • Groepswerk • Starttechnieken • Verwerkingstechnieken

29. Starttechnieken(ook tussentijds) Start leerproces, peilt beginsituatie • Associatie oefening • Brainstorming • Vragenlijst • Stil schrijfronde (opdrachten) • Foto’s kiezen • Zinnen afmaken: Mijn beeld van God is … • Teksten kiezen

30. Verwerkingstechnieken(helaas vaak verwaarloosd) • Collage maken • Interview maken over thema • Uitbeelden: rollenspel, bibliodrama • Luisteren naar pers. Getuigenis • Video of PPP bespreken • Gebed maken over thema. Lied zingen • Vissenkom: binnenkring en buitenkring • Met kinderen: knip en plakwerk, kleuren, rebus

31. Toetsvragen • Wat is de didactische weg en hoe kun je hem omschrijven? • Wat is het verschil tussen einddoel en procesdoel? • Waarom zijn procesdoelen belangrijk?