Yaşamboyu Eğitim ve Rehberliğin Temelleri

1. Yaşamboyu Eğitim ve Rehberliğin Temelleri Doç. Dr. Tuncay Ergene

2. Meslek • Meslek, sürekli olarak yapılması öngörülen, öğrenilmesi için belli bir eğitim ve/veya iş tecrübesi gerektiren, insanın hayatını kazanmak için yaptığı, ona manevi doyum da sağlayan ve genel geçer ahlak kuralları ile çelişmeyen bir faaliyettir.

3. Meslek Olma Ölçütleri • Mesleğin mal ve hizmet üreterek topluma bir fayda sağlaması • Resmi bir eğitiminin olması • Bilgi, beceri birikimi ve bununda bir literatürünün olması • Mesleki örgütün olması • Mesleğe giriş, meslekte kalış ve meslekten çıkarılmanın düzenlenmiş olması • Mesleğin etik kurallarının bulunması

4. Kariyer • Kariyer, mesleğimizi yaparken koyduğumuz hedefler doğrultusunda iş deneyimi kazanırken, gerekli eğitimleri alıp, mesleki ve bireysel açıdan kendimizi gerçekleştirme sürecidir. Kariyer birden fazla mesleği içerebilir. • Yukarıdaki tanımı açarsak; • Yaptığımız işte kendimizi mesleki açıdan geliştireceğini • Düşündüğümüz alanları ve konuları tespit edip, • Gerekiyorsa bir uzmandan destek alarak, • İlgi alınımız ve becerilerimiz doğrultusunda ilerleyebileceğimiz • Kendimizi geliştireceğine inandığımız alanlara eğilip, • Kendimizi mesleki, ekonomik, sosyal ve kişisel açılardan tatmin edebilmemizdir.

5. Meslek ve Kariyer • Meslek, özel bir iş yada çalışma aktivitesi • Kariyer, bireyin yaşam boyunca sergilediği çalışma yaşantılarının toplamı dır. • Kariyer eğitimi, bireyin iş ve çalışma dünyasına hazırlanmasını ve kariyer geliştirmesini kolaylaştıran planlı eğitim deneyimleri • Meslek ve kariyer kavramları üzerinde durmak gerekirse meslek; bireyin yaşam rollerinin bir kısmını kapsarken kariyer; meslek öncesi, mesleği sürdürme anı ve meslek sonrası ile ilgili tüm rolleri kapsayan gelişimsel bir süreçtir.

6. Meslek - Kariyer • Meslek – Toplum – Ekonomi • Meslekler Toplum içindir. • Bir ülkenin insan kaynağı ekonomik gücün önemli bir belirleyicisidir.

7. 2020 Yılında Nasıl Bir Demografik Tablo Beklenmektedir? • Türkiye genç bir ülke olma özelliğini kaybedecektir. • Özellikle 65 yaş ve üzerindeki kişilerin sayı ve oran olarak artması sosyal güvenlik sistemi üzerinde baskı yaratacaktır. • Yaşlılara yönelik özel rehabilitasyon ve bakım kurumlarının sayısı aratacaktır. • Yaşlılara yönelik sorunlar aile içinde çözülemeyecek yeni kurumlara ihtiyaç olacaktır. • Eğitim alanında sorun yeni tesis kurulması olmaktan çıkacak, kalitenin artırılması olacaktır.

8. 2020 Yılında Nasıl Bir Demografik Tablo Beklenmektedir? • Geniş aileden çekirdek aileye geçiş sürecini yaşayan Türkiye, bu kez de çekirdek ailenin parçalanışına tanık olacaktır. • Aile tarafından yüklenilen işlevlerin bir kısmı aile dışına çıkacak ve toplumda farklı kurumlar tarafından verilmesi gereken hizmetler olarak karşımıza çıkacaktır. • Yaş grubu 20-54 arası olan üretken nüfus sayı ve oran olarak yükselecektir. Yetişkin nüfus % 60 oranında artarak 35 milyondan 60 milyona çıkacaktır. • İşgücü piyasasında ciddi değişimler olmaktadır.

9. 2020 Yılında Nasıl Bir Demografik Tablo Beklenmektedir? • Ekonomide yeterli büyüme sağlandığında bir güçlükle karşılanmayacak ancak aksi durumda çok ciddi iş gücü kayıpları olacaktır. • Türkiye hep büyüme sorunları ile uğraşmak zorunda kalmıştır. • Büyümenin yarattığı sorunlara kimi zaman resmi kimi zaman resmi olmayan kurum ve mekanizmalar ile çözümler bulmuştur. • Daha önce nicelik ile uğraşan Türkiye nitelik sorunları ile uğraşır durumda olmaktadır (Yaklaşık 1.3 milyon genel lise mezunu örneği).

10. Ülkedeki Mevcut Politika İşleyişine İlişkin Gözlemler • İstisnalar politikası izlenmektedir • Meslek alanı içinde kişisel çekişmeler ve anlaşmazlıklar problemlerin uygun bir biçimde ortaya konmasını engellemektedir • Bakanlıklarda uygulamaların temel engelleyicisi yine bakanlıklardır. • Mesleğin Meslek olarak yerleşmesi mesleğin iç mekanizmasını kurmasına bağlıdır.

11. Kariyer Danışmanlığı • Tarım Ekonomisi – Sanayi Devrimi – Bilgi Toplumu • Ülke içinde her birini de yaşamak olanaklı mı?

12. Avrupa Konseyi Lizbon Stratejisi ve Kariyer Danışmanlığı • Avrupa Birliği Dünya’da sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçişi hedeflemektedir. • Bunun için hedef olarak 2010 yılı belirlenmiştir. • Yaşam Boyu Öğrenme (Life Long Learning) bu hedefe ulaşmanın en önemli aracı olarak düşünülmektedir. • Yaşam Boyu Öğrenmenin temel unsuru Kariyer rehberliği danışmanlığıdır.

13. Çalışma Yaşamında Değişimler • Öğrencilerin yöneltildikleri mesleklerin bir kısmı; • Ömrünü tamamlıyor • (Sümerbank, EBK) • Şekil değiştiriyor • (PTT, TRT) • İş yerleri kapanıyor • (Sönmez Flament) • Şirketler el değiştiriyor şekil değiştiriyor • (Grundig, Godiva) • Çalışan hareketliliği artıyor

14. Mesleki Rehberlik Her yaştan bireylere hayatlarının herhangi bir evresinde eğitsel ve mesleki tercihlerini yapmalarına ve kariyerlerini idare etmelerine (mesleklerini geliştirebilmeleri, idare etmeleri ve değiştirmeleri) yönelik hizmet ve faaliyetlerdir. 14

15. Hayat Boyu Öğrenme • Kişisel, yurttaşlığa ilişkin, sosyal ve/veya istihdam ile ilişkili bir perspektifle bilgi, beceri ve yetkinliklerin geliştirilmesi amacıyla hayat boyu gerçekleştirilen tüm öğrenme faaliyetleridir. • Hayat boyu öğrenme tüm bireylerin dinamik işgücü piyasasının sunduğu fırsatlara daha esnek biçimde karşılık vermesine imkan tanımaktadır. • Önemli ilkeler: 1. Öğrencinin merkeziliği, 2. Fırsat eşitliği, 3. Öğrenim kalitesinin yüksek ve uygun olması, 15

16. EuroGuidance (Avrupa Rehberlik Merkezi) • EuroGuidance • http://euroguidance.ua.gov.tr/ • Plotous (Portal on Learning Opportunities throughout the European Space) (Avrupa Çapında Öğrenme Fırsatları Portalı) • http://ec.europa.eu/ploteus

17. PLOTEUS • PLOTEUS öğrencilere, iş arayanlara, çalışanlara, ailelere, psikolojik danışmanlara ve eğitimcilere Avrupa’daki eğitim ve öğretim konularında bilgi edinmek için yardım etmeyi amaçlamaktadır.

18. Hizmete Erişim Günümüzde üretim ve mekanizma / dinamiklerinin iş, iletişim ve hizmet koşullarında gerekli kıldığı değişimler nedeniyle hizmet alanın ve verenin bir araya gelmesini zorunlu kılan “yüz yüze hizmet” ve “psikometrik test etme” türü uygulamalar yerine “self-servis hizmet” ve “kendini değerlendirme” uygulamaları gelişmektedir. Kariyer rehberliği hizmetlerinde BİT’in kullanımı Personel planlaması, Hizmet alan birimlere göre tanımlanmış roller,

19. Mesleki Bilgi Sunumu Standart meslek tanımları, İş piyasası verilerinin hizmetlerde kullanımı, Veri tabanlarının oluşturulması, Bilgi İletişim Teknolojileri, Ortak bilgi ağı, Self-servis hizmet, Ölçme-değerlendirmede kurumsallaşma, Güncelleme mekanizmaları,

20. İzleme ve Değerlendirme Sistematik izleme ve değerlendirme, Kurumsal performans değerlendirmesi, Finans kaynakları geliştirme ve sürdürülebilir mekanizmalar oluşturma, Personel geliştirme ve hizmet içi eğitimler, Yerel ekonomik gelişme programlarına duyarlı hizmet geliştirme,

21. Mesleki Rehberlik ve Danışmanlık Hizmetlerinin Neresindeyiz? • Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı arasında 17.9.1992 tarihinde imzalanan “Meslek Danışmanlığı Hizmetlerinde İşbirliği Protokolü” • 1992-2004 yıllları arasında meslek danışmanlığı alanında sağlanan hedef kitlelerin ihtiyaçları, hedef kitleye hizmet sunumu, meslekler, mesleki eğitim yerleri ve çalışma hayatına ilişkin bilgi kaynaklarının hazırlanması ve geliştirilmesi ile ilgili MEB, TİSK ve TÜRK- İŞ, KOSGEB, YÖK, TOBB, TÜİK; ve diğer ilgili kurum ve kuruluşlar arasında protokol revize edilerek yeniden düzenlenmiştir. • 26 Ekim 2004 tarihinde “Mesleki Bilgi Rehberlik ve Danışmanlık Hizmetleri İşbirliği Protokolü “ imzalanmıştır.

22. MBRD Uygulama Alanları Okullar Yüksek Öğretim ve meslek yüksek okulları Kamu istihdam hizmetleri İşverene dayalı hizmetler Özel ve gönüllü sektörler 22

23. 2020, yılı itibariyle Mesleki Eğitim sistemleri 2010 yılına kıyasla daha çekici, geçerli, kariyer oryantasyona sahip, yenilikçi, ulaşılabilir ve esnek olacaktır. Ayrıca adil ve kaliteli bir yaşam boyu eğitime katkıda bulunmalıdır. (Bruge Deklerasyonu, 2010) Avrupa Birliği 2011-2020 Planı Avrupa’da Öğrenmenin Stratejik Belirleyicileri

24. Avrupa’da Öğrenmenin Stratejik Belirleyicileri • Dikkat çekici ve katılımcı Mesleki Eğitim; • Yüksek Kaliteli Erken Mesleki Eğitim (I-VET): temel yeterlilikler ve özel mesleki yeterlikler; • Kolay ulaşılabilir se sürekli Mesleki Eğitim (C-VET);

25. Avrupa’da Öğrenmenin Stratejik Belirleyicileri • Daha esnek mesleki eğitim, öğrenme çıktıları üzerine inşa edilmiş, esnek öğrenme süreçlerini destekleyen, farklı eğitim alt sistemleri arasında (okul eğitimi, mesleki eğitim, yüksek öğretim, halk eğitim) geçişlere imkan sağlayan, iş ortamında ihtiyaç duyulan yeterlikleri içeren resmi olmayan ve informal eğitimi kabul eden bir uygulamayı gerekli kılmaktadır.

26. Avrupa’da Öğrenmenin Stratejik Belirleyicileri • Avrupa eğitim alanı, … oluşmuş öğrenme çıktılarının ve aynı zamanda da tanımlanmış yeterliklerin birikimi ve transferine imkan sağlamayı hedefler, …; • Kolaylıkla ulaşılabilir ve yüksek kaliteli yaşam boyu bilgi, rehberlik ve danışmanlık hizmetlerini gerekli kılar…

27. Bruge Deklerasyonu’nun Getirdikleri • Mesleki eğitimi daha çekici ve etkili kılmak; • Yaşamboyu eğitimi ve hareketliliği gerçekleştirmek; • Yaratıcılık, girişimcilik ve yenilikçiliği desteklemek; • Eşitlik, sosyal bütünleşme ve etkin vatandaşlığı desteklemek; • Genel hedefler oluşturmak

28. Bruge Deklerasyonu’nun Getirdikleri • Stratejik Hedef 3: Yeterlikler ve eğitime esnek bir şekilde ulaşımı sağlamak • Sürekli eğitim(Amaç (e) & (f)) • Cürekli melskei eğitim ve Başlangıç düzeyi mesleki eğitim(Amaç (a) & (c))

29. Bruge Deklerasyonu’nun Getirdikleri • Stratejik Hedef 4: Uluslararasıaştırmayı desteklemek of I-VET and C-VET and promoting international mobility • (c) Katılımcı ülkeler sistematik bir şekilde EQF, ECVET gibi etkinlikler ve Europass ile Avrupa içerisinde hareketliliği artıracaklardır;

30. Ulusal Düzeyde Etkinlikler • Bruge deklerasyonuna göre, 2011 – 2014 arasında stratejik hedefler olan 3 ve 4 (9, 10, 11) için kısa döenm hedeflerini güçlendirmelidirler.

31. Yaşamboyu Öğrenme ve Mesleki Eğitim • Dahası, yaşamboyu eğitim tüm çerçeve çalışmaların temel ilkesi olarak formal veya informal her düzeyde eğitim: anaokulundan üniversite düzeyine kadar kabul edilmelidir. Avrupa Birliği, 2009

32. Temel yeterlikler • Ana dilde iletişim • En az bir yabancı dilde iletişim • Matematik okur yazarlığı ve fen bilimlerinde yetkinlik • Dijital yeterlik • Öğrenmeyi öğrenme • Kişilerarası İletişim becerileri • Girişimcilik • Kültürel ifade

33. AB SORUMLULUK REDDİ Bu yayınAvrupaBirliği’nindesteğiylehazırlanmıştır. Bu yayınıniçeriğisadece Cambridge Education liderliğindeki WYG Türkiye, LSN, WYG International ve Project Group konsorsiyumununsorumluluğundadırvehiçbirşekildeAvrupaBirliği’ningörüşleriniyansıtmamaktadır. Bu ProjeninSözleşmeMakamıMerkeziFinansveİhaleBirimi’dir.