İnternetin Temelleri

1. İnternetin Temelleri • İnternet Nedir? • Bilgisayar Ağı • Ağ Türleri • İnternet Uygulamaları • İnternet Protokolleri

2. İnternetin Nedir? • Interconnected Networks, kelimelerinin kısaltmasıdır ve kendi aralarında bağlantılı ağlar anlamına gelir. • Dünya üzerindeki birbiriyle bağlantılı milyonlarca bilgisayardan herhangi birisiyle veri, ileti ve dosya alış verişini sağlayan ve sürekli olarak büyüyen bir iletişim aracıdır. • Internetin çatısını üniversiteler, kamu kurumları ve ticari kuruluşların bilgisayarları oluşturmaktadır. Kullanıcılar internete bu kurumlardan aldıkları hizmet aracılığıyla erişirler. Bu kurum ve kuruluşlar, sunucu denilen bilgisayarlarını hiç kapatmazlar.

3. Telefon veya daha gelişmiş ağlar kullanılarak bilgisayarlar arasında iletişim sağlar. • Aynı zamanda, insanların her gün gittikçe artan "üretilen bilgiyi saklama, paylaşma ve ona kolayca ulaşma" isteklerini karşılamaktadır. • Bu teknoloji yardımıyla pek çok alandaki bilgilere insanlar kolay, ucuz, hızlı ve güvenli bir şekilde erişebilmektedir.

4. Genellikle, ofis ve evlerdeki kullanıcı (istemci-client) bilgisayarlarına taktıkları modem ile telefon hatları üzerinden sunuculara ulaşmaktadır.

5. İstemci (client): İnternet’e bağlanmak için kullanılan kişisel bilgisayarlardır. Bilgisayar ağlarında, diğer ağ bileşenlerinin paylaşıma açık kaynaklarını kullanabilen birimdir. • Sunucu (server): İnternet üzerinde bilgi içeren bilgisayarlardır. Sunucu, bilgisayar ağlarında, diğer ağ bileşenlerinin kullanımına (paylaşımına) açık kaynakları bulunduran birimdir. Bir ağda birden fazla sunucu birimi bulunabilir. • Internet servis sağlayıcısı, kişilere ve şirketlere Internet bağlantısı sağlayan kurumdur. Kısaca ISS ya da İngilizce'de ISP (Internet service provider) olarak bilinir.

6. İnternetin Tarihi • 1960'lı yıllarda US Savunma Bakanlığının isteği üzerine olası felaket senaryolarının (doğal afet, nükleer saldırı) ardından dahi işlevselliğini koruyabilecek bir iletişim sistemi yaratmak amacı ile ARPANET (Advanced Research Project Administration – Yüksek Araştırma Proje İdaresi) adı altında başlatılan askeri bir projedir. • 1970'li yılların başında Amerikan üniversitelerinde bu projeden yararlanma imkanı verilmesinin ardından e-posta (SMTP) ve NNTP (Network News Transfer Protocol) uygulamaları yaygınlık kazanmaya başlamıştır. Bunları FTP ve HTTP izlemiştir.

7. Bilgisayar Ağı • Bilgisayar ağı (network), bilgisayarların bilgi ve kaynaklarını paylaşabilmeleri için oluşturulan yapıdır. En az iki bilgisayarı birbirine bağlayarak bir ağ oluşturulur. Bu ağ vasıtası ile bilgisayarlar aralarında birbiri ile haberleşebilirler. • 1980'li yıllarla birlikte, Ethernet ve LAN teknolojisinin gelişmesiyle, kişisel bilgisayarlar ve ofisler bilgisayar ağlarına kavuşmuştur. • En bilinen bilgisayar ağı, İnternettir.

8. Bilgisayar Ağ Türleri • Bilgisayar ağları büyüklüklerine, topolojilerine ve kullandıkları protokollere göre çeşitli türlere ayrılırlar. • LAN (Local Area Network) • MAN (Metropolian Area Network) • WAN (Wide Area Network)

9. LAN (Yerel Alan Ağı) • LAN (yerel alan ağı), küçük bir coğrafyaya dağılmış bilgisayarları birbirine bağlayan bir ağdır. • Ev ağı • Ofis ağı • Laboratuar ağı • İnternet kafeler • Yerel alan ağları, kullanıcıların daha fazla bilgi işlem kaynağına (güç, veri aktarım hızı, depolama alanı v.b.) daha az kaynak kullanarak ulaşmalarını sağlar.

10. MAN (Büyük Alan Ağı) • LAN ağlarından daha büyük bir ağ yapısıdır. Kampüs ağları adıyla da anılan bu ağlar, üniversite kampüslerinde ve büyük işyerlerinde kullanılır. • MAN bir kaç lokal ağın birleşiminden oluşur. • Özellik olarak WAN ile aynıdır ancak hız bakımından LAN hızındadır.

11. WAN (Geniş Alan Ağı) • WAN (Geniş Alan Ağı - Wide Area Network) birden fazla cihazın birbiri ile iletişim kurmasını sağlayan fiziksel veya mantıksal büyük ağlarıdır. Yerel alan ağlarının birbirine bağlanmasını sağlayan çok geniş ağlardır. En meşhur geniş alan ağı İnternettir.

12. İnternet Uygulamaları • World Wide Web (www) • e-posta (e-mail) • Tartışma Listeleri • Forum • Peer to peer • Sohbet • Sesli ve Videolu Konferans • FTP (File Transfer Protocol) • Gerçek zamanlı uygulamalar

13. World Wide Web (www) • Dünya çapında ağ (World Wide Web - www – web –w3), örümcek ağları gibi birbiriyle bağlantılı sayfalardan, İnternet üzerinde çalışan ve "www" ile başlayan adreslerdeki sayfaların görüntülenmesini sağlayan servistir. • İnternet ve web terimleri aynı olguyu tanımlamaz. Zira web sadece internet üzerinde çalışan bir servistir. Web kavramı, CERN'de bir bilgisayar programcısı olan Tim Berners-Lee'nin HTML adlı bilgisayar dilini bulup geliştirmesiyle oluşmuştur.

14. Web’de bilgi, web sayfaları üzerinde bulunur. • Bu Web sayfalarına erişmek için web tarayıcıları (Web Browser) kullanılır. • İnternet Explorer • Firefox • Mozilla • Opera • Netscape • Lynx gibi.

15. Web Adresleri (URL - Uniform Resource Locator): URL Web nesnesini bulmak için Web istemcisinin ihtiyacı olan erişim yöntemini, konumunu, ve sunucu ismini belirtir. • hatasız ve eksiksiz yazılması gerekir. • Türkçe karakter kullanılmaz (ç,Ç,ğ,Ğ, ı,İ,ö,Ö,ş,Ş,ü,Ü) • Web Sitesi: Web sayfalarının bir araya konması ile oluşur. • Ana Sayfa (home page): Bir dizi Web sayfasının ilk sayfasıdır. • Bağlantılar (hyperlinks): Bir Web sayfadan başka sayfaya/siteye geçmemize olanak tanır.

16. Firefox 16

17. Internet Explorer 17

18. Opera 18

19. Opera 19

20. Web Adresi Uzantıları • edu: educational (eğitim kuruluşları-üniversiteler) • com: commercial (ticari kuruluşlar) • gov: governmental (kamu kuruluşları) • org: nonprofit organizations (kâr amacı gütmeyen vakıflar, dernekler, sivil toplum örgütleri vb.) • mil: military (askeri kuruluşlar) • k12: Kindergarten-12th Grade (İlköğretim okulları ve liseler) • Adres satırında yer alan son kısaltmalar (.tr, .uk, .de gibi) ise, ülke kodlarını gösterir.

21. http://www.inonu.edu.tr • http://www.milliyet.com.tr • http://www.meb.gov.tr • http://www.greenpeace.org/ • http://tsk.mil.tr • http://www.mfl.k12.tr/

22. e-posta (e-mail) • Elektronik posta (e-posta - e-mail), kullanıcıların bilgisayar ortamda yazdıkları ve birbirlerine gönderdikleri iletilere verilen addır. Elektronik posta, bugün dünya üzerinde milyonlarca insanın hızlı ve etkin bir biçimde iletişim kurmasını sağlamaktadır. • Web sayfasıyla ve özel e-posta programları (Outlook, Eudora, Thunderbird, vs.) ile çeşitli prokollerle (POP3, IMAP, vs.) postaya ulaşılır.

23. e-posta Bileşenleri • Gönderen ya da Kimden (From): İletiyi gönderenin adresi ve adı. Burada otomatik olarak kişinin adı olarak gözükse de başka kişinin ismi ile de gönderim yapmak mümkündür. • Alıcı ya da Kime (To): İletiyi alanın adresi ve adı. İletinin kime yolladığını gösterir. E-posta adreslerinin arasına "," virgül koyarak birden fazla kişiye yollamak mümkündür. Eğer adresiniz gözükmüyorsa, BCC ile gizlenmiş olabilir. • Konu (Subject): İletiyi özetleyen başlık, genelde daha sonradan hatırlamakta ve e-postaları ayırmakta yardımcı olur. Etik olarak yazılması tavsiye edilir.

24. Tarih (Date): İleti gönderildiğindeki yerel tarih ve saat. Genelde yollayan sunucu veya e-posta programı bu saati otomatik olarak ekler. Bazen saat ve gün ayarı bozuk olarak yeni bir e-posta, eskiymiş gibi gözükebilir. • E-posta bedeni (Body): Burada iletinin kendisi ve genel olarak kullanıcı imzası yer alır. • Karbon Kopya "KK" (CC, Carbon Copy): Aslen gönderilen kişiye ek olarak iletinin başka alıcılara gönderilmesini sağlar. İleti buraya yazılan kişilere doğrudan hitap etmemektedir, ileti bu kişilere bilgilendirme amacı ile yollanmıştır.

25. Gizli Karbon Kopya "GKK" (BCC, Blind Carbon Copy): Kapalı Karbon Kopya olarak da bilinir. Buraya yazılan adresler iletide gözükmez. Etik olarak birçok kişiye gönderilen gayrı resmi iletiler için bu alanın kullanılması uygun düşer. Bu tür adres gizleme yığın iletiye karşı da koruma sağlar. • Cevaplama (Reply): Belli bir adresten gelen e-postayı cevaplamak için kullanılır. Alıcı kısmına otomatik olarak e-postayı yollayanın adresi alınır. En çok kullanılan fonksiyonlardan biridir.

26. Herkesi cevapla (Reply All): Cevaplanan iletiyi, gelen e-postanın To: ve CC: kısmında yazılmış olan tüm adreslere yollamak için kullanılır. En çok suistimal edilen fonksiyonlardan biridir. Genelde tüm adresler açık olarak ve gereksiz adreslere gider. Bilgisayara giren virüslerin kullandığı mekanizmalardandır. • Yönlendirme (Forward, Fwd): Gelen bir e-postanın bir başka adrese yönlendirilmesini sağlar. • Ek (Attachment): Yazıya ek olarak yollanan dosyalardır. Ses, resim, video, yazı başta olmak üzere birçok değişik formatta dosya eklenebilir. Virüslerin başlıca yayılma yollarından biridir.

27. Tartışma Listeleri • Bireylerin devamlı olarak katkıda bulundukları elektronik tartışmaları içeren konu temelli tartışma listeleridir. • İnsanların kendi istekleriyle üye oldukları, grup haberleşme mekanizmalarından biridir. Bu mekanizmaları gerçekleştiren programlar çoğunlukla listproc, list-management yazılımı adlarıyla bilinirler. Listelerden yararlanmak için listelere üye olmak gerekir. Bir üyenin gönderdiği ileti listenin tüm üyelerine dağıtılır ve bu şekilde ileti akışı sağlanır. • Türkiye’deki bazı listeler; • INET-TR Türkiye Internet Tartişma Listesi metu.edu.tr • Linux Linux işletim sistemi bilkent.edu.tr • turkmath Türkiye Matematikçiler Listesi bilkent.edu.tr

28. Forum • Forum Elektronik ortamda yaratılmış bir tartışma platformu ve paylaşım sistemidir.Forumların atası ziyaretçi defterleridir.Daha sonra mesaj panoları ortaya çıkmış ve en son olarak günümüzdeki Forum halini almıştır. Forum alanına girildikten sonra ilgili kategori seçilir ve bu kategori bağlı olarak; • Yeni bir konu başlığı yaratılır. Yaratılan konu başlığına diğer kullanıcılar yorumlarını (cevaplarını) yazarak fikirlerini beyan ederler. • Hali hazırda bulunan bir konu başlığı veya tartışma konusu üzerinde fikirler yada o konu hakkındaki düşüncelersunulabilinir. • Forum kodlamasının gelişmesiyle birçok yeni özellik eklenmiştir. Üyelik Sistemleri, Moderator Sistemi,Private Messenger, Chat, Signature, Avatar, Rep puanları bunlara örnek verilebilir

29. Haber Grupları (News Groups) • Internet kullanıcılarının değişik konulardaki düşüncelerini paylaşmak için oluşturulmuş haber gruplarıdır. Haber grupları, bir konuyla özel olarak ilgilenenler arasında yada bir topluluk için oluşturulabilir.

30. Sohbet (Chat) • Bazı programlar arayıcılığıyla diğer kullanıcılarla sohbet eş zamanlı sohbet edebilmek amacıyla kullanılır. Sohbet ortamlarında kullanıcılar kendilerine takma isim (nick name) seçerler. Herhangi bir sohbet grubuna katılmanın yanısıra, istenilen bir konuda kanal açılıp sohbet edilebilir.

31. Sesli ve Videolu Konferans • Sesli konferans bilgisayara bağlı bir mikrofon ve hoparlör arayıcılığıyla başka bir Internet kullanıcısı ile konuşmaktır.Video konferans ise, bir kamera ve mikrofon arayıcıyla başka bir Internet kullanıcısına ses ve görüntü ulaşması ve başka bir kullanıcıdan gelen ses ve görüntülerin alınmasıdır.

32. FTP • Dosya Transfer Protokolü (File Transfer Protocol; FTP), bir veri yığınının bir uç aygıttan diğerine iletimi için kullanılmaktadır. • Bir dosyayı FTP kullanarak başka bir TCP/IP ağı üzerindeki kullanıcıya yollamak için o ağdaki bilgisayarda geçerli bir kullanıcı ismi ve şifresi gerekmektedir. Bir çok FTP sunucusu, kullanıcı ismi ve parola olmadan erişim için "anonim FTP" (anonymous FTP) desteği verir. Bu kullanım için kullanıcı adı olarak anonymous parola olarak ise bir e-mail adresi girilmesi yada parola yeri boş bırakılması gerekmektedir.

33. Telnet • Telnet, Internet ağı üzerindeki çok kullanıcılı bir makineye uzaktaki başka bir makineden bağlanmak için geliştirilen bir TCP/IP protokolü ve bu işi yapan programlara verilen genel isimdir. Bağlanılan makineye girebilmek (login) için orada bir kullanıcı isminizin (username) ve bağlantının gerçekleşebilmesi için bir telnet erişim programınızın olması gereklidir.

34. SSH • SSH (Secure Shell), ağ üzerindeki başka bir sunucuya uzakta bulunan bir başka makineden bağlantı sağlayan bir protokoldür. Telnet kullanıcı şifreleri dahil tüm iletişim açık yani şifrelenmeden gerçekleştirilirken, SSH güvensiz makineler arasındaki iletişimi güçlü bir kriptografik yöntemiyle şifreler.

35. Peer to Peer (p2p) • Peer-to-peer ya da P2p olarak tanımlanır. 2 veya daha fazla PC arasında veri paylaşımı yapmak için kullanılan network program protokolüdür. • Bittorrent: İndirim halindeki bir dosyanın aynı zamanda paylaşımını sağlayan en az sorun çıkaran P2p programı. • Gnutella: Sadece arama sırasında açık durumda olan PC'lerde dosya arama ve paylaşma yapmayı sağlayan programdır. • eDonkey & emule: Paylaşıma açık dosyaları gösteren ve paylaşımını sağlayan programdır. • DC++ : Direk olarak dosya paylaşıma açık bilgisayar ulaşarak dosya aktarımını sağlayan programdır.

36. İnternet Protokolleri • DNS • HTTP • IP • TCP/IP

37. DNS (Domain Name Server) • DNS (İnternet Alan Adı Sistemi - Domain Name System): İnternet uzayını bölümlemeye ve bölümleri adlandırmaya yarayan bir sistemdir. İnternet ağını oluşturan her birim sadece kendine ait bir IP adresine sahiptir. Bu IP adresleri kullanıcıların kullanımı için www.site_adı.com gibi kolay hatırlanır adreslere karşılık düşürülür. DNS sunucuları, internet adreslerinin IP adresi karşılığını kayıtlı tutmaktadır.

38. HTTP • HTTP (Hyper Text Transfer Protocol - Hiper Metin Transferi Protokolü) kelimelerinin baş harflerinden oluşan bir kısaltmadır. İnternette sunucular ve son kullanıcılar arasında bilgilerin nasıl aktarılacağına dair kurallar ve yöntemleri düzenleyen protokoldür.

39. HTML • HTML (Hyper Text Markup Language), ana hatları SGML (Standard Generalized Markup Language) ile belirlenmiş bir döküman formatlama dilidir. Bu dil, daha çok, yazılı bir dokümanı formatlamak ve bir objeden başka bir objeye linkler sağlamak ile ilgili komutları içerir. HTML, HTTP ve ilgili diğer protokolleri kullanabilmek için renkli ve güzel kullanıcı arayüzleri hazırlamamızı olanaklı kılar.

40. IP (Internet Protocol) • IP (Internet Protocol) adresi: Belli bir ağa bağlı cihazların ağ üzerinden birbirlerine veri yollamak için kullandıkları adrestir. • İnternet'e bağlanan her bilgisayara bir IP adresi atanır. Diğer bilgisayarlar bu bilgisayara bu atanılan adres ile ulaşırlar. Yani iki farklı cihaz aynı yerel ağda olmasa dahi, IP adresi birbirleri ile iletişim imkânı sağlar. • IP adresleri şu anda yaygın kullanımda olan IPv4 için 32 bit boyunda olup, noktalarla ayrılmış 4 adet 8 bitlik sayıyla gösterilirler. Örneğin: 10.33.116.220

41. Telefon ile (adsl veya çevirmeli bağdaştırıcı) internete bağlanan kullanıcının IP adresi çoğu zaman dinamiktir. Bu tür IP’ler dinamik IP denir. Yani servis sağlayıcıda o an boş bulunan bir IP adresi atanır. Bu yüzden her bağlantıda IP adresinin belli kısımları değişebilir. • Zaman içinde (yani, bağlantı koparılıp tekrar bağlanılsa bile) değişmeyen ve hep aynı kalan IP’lere Statik IP denir. Bu tür IP genelde sunucular tarafından kullanılır.

42. IP Adresi : 192.168.10.1 • Binary Açılımı : 11000000.1010100.00001010.00000001 • IP adresleri 32 bit’liktir ve 4 adet 8 bitlik parçanın birleşmesinden oluşmuştur. Bu parçaların her birine oktet denir. • Her bir oktet 0’dan 255’e kadar değerler alabilir. Ancak 0 ve 255 sayılarının kullanımı ile ilgili sınırlamalar vardır. • 32-bit Internet adresleri, Ağ Bilgi Merkezi (NIC) Internet Kayıt Kabul tarafından yönetilmektedir.

43. 192.168.10.1 192.168.10.2 192.168.10.3 IP Adresi Kavramı • Eğer küçük ve özel bir network kuruyorsanız ve Internet’i kullanmayacaksanız, herhangi bir IP adresini kullanabilirsiniz. • Eğer bir şirketin network’üne bağlanacak ve Internet’i de kullanacaksanız, sistem yöneticisinden size bir ip adresi atamasını istemelisiniz. • Eğer Internet’e bağlanacaksanız, Internet Servis Sağlayıcının vereceği IP’yi kullanırsınız.

44. Network ortamında olsun olmasın her bilgisayarın kendine ait bir IP numarası vardır. Bu IP numaraları manuel olarak ayarlanacağı gibi otomatik olarak bilgisayar tarafından da atanabilir. • Ağ ortamında bulunan bir bilgisayarın ağda bulunan diğer bilgisayarları görmesi için IP adreslerinin Network ID kısımlarının aynı olması gerekir. • Network ortamında bilgisayarların IP numaralarını atayan DHCP (Dynamic Host Control Protocol) denilen yapı sayesinde bilgisayarlara birbirleriyle anlaşabilecekleri uygun IP numaraları otomatik olarak verilir.

45. Her cihaz kendi IP adresi ile beraber, bulunduğu ağ üzerindeki IP adreslerini de bilmelidir. Bu amaçla IP adreslerinin ne kadarının ortak olduğunu belirten yapılar kullanılır. Bunlara Alt ağ maskeleri yada IP maskeleri denilmektedir. • Örneğin IP maskesi 255.255.255.0 ise, ilk üç basamağı (yani ilk 24 bit'i) aynı olan iki makine aynı ağda demektir. Bu durumda, IP numarası 192.168.0.1 ile 192.168.0.2 aynı ağda, 192.168.1.1 ise başka bir ağdadır.

46. Ağ geçidi, TCP/IP'de iki değişik ağ arasında geçişi sağlayan bir cihaza denir. Bu cihaz, bir bridge, switch, router (yönlendirici) veya NAT (Network Address Translator) olabilir. IP ……………………………….: 10.33.116.220 Alt Ağ Maskesi ……..………….: 255.255.0.0 Varsayılan Ağ Geçidi ………….: 10.33.255.254

47. IP Adresi Sınıfları • A Sınıfı IP Adresleri 10.0.0.0 / 255.0.0.0 • B Sınıfı IP Adresleri 72.16.0.0 / 255.240.0.0 • C Sınıfı IP Adresleri 192.168.0.0 - 19X.XXX.XXX.XXX aralığındadır. Subnet Mask olarak 255.255.255.0 kullanılır.

48. TCP/IP • TCP/IP, TCP (Transmission Control Protocol) ve IP (Internet Protocol) kelimelerin kısaltmalarıdır. İnternet protokol takımı, Internet'in çalışmasını sağlayan bir iletişim protokolleri bütünüdür. Bazen TCP/IP protokol takımı olarak da adlandırılır. • TCP/IP'de, yollanan veriler katmanlara göre paketlenerek yollanır ve alıcı tarafından bu paketler teker teker açılarak verilerin alıcıya ulaşması sağlanır. Bu yöntem, yollanan veri, yollama şekli ve yollama yolunu birbirinden ayırarak birlikte çalışmayı kolaylaştırır. Örneğin bir bilgisayarda bağlantı olarak Ethernet yerine Wi-fi olması, üzerinde başka bir web tarayıcı kullanılmasını gerektirmez.

49. TCP/IP Protokolleri • Donanım Katmanındaki Protokoller: • ARP (Address Resolution Protocol): IP adreslerinin donanım adreslerine çevrimini sağlar. • RARP (Reverse ARP, yani Ters ARP) protokolü ARP'ın ters işlemi yapar. Yani hangi MAC adresinin hangi IP adresini kullandığını bulur. Bir TCP/IP ağında RARP'ın çalışacağı garanti değildir, zira RARP bir RARP sunucusuna ihtiyaç duyar.

50. IP Katmanındaki Protokoller: • ICMP (Internet Control Message Protocol - Internet Yönetim Mesajlaşması Protokolü): Hata ve türlü bilgi mesajlarını ileten protokoldür. Örneğin, ping programı ICMP'yi kullanır. • RIP (Router Information Protocol - Router Bilgi Protokolü): Router'ların yönlendirme tablolarını otomatik olarak üretebilmesini sağlayan protokoldür. • OSPF (Open Shortest Path First - İlk Açık Yöne Öncelik): Aynı RIP gibi router'ların yönlendirme tablolarını otomatik olarak üretebilmesine sağlar. OSPF, RIP'ten daha gelişmiş bir protokoldür.