ARAŞTIRMA YÖNTEM VE TEKNİKLERİ

1. KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ * 1955 * ARAŞTIRMA YÖNTEM VE TEKNİKLERİ VERİ TOPLAMA YÖNTEMLERİ

2. Günlük hayatımızda karalar alırken veya bir olay, konu hakkında yargıya varırken nelerden yararlanırsınız? • Üniversite sınavı sonrasında tercihlerinizi yapmanızda dikkate aldığınız faktörler nelerdi?

3. VERİ NEDİR? • Veri, gözlem ve kayıtlar sonucu oluşturulan ve istendiğinde yeniden başvurulacak kaynaktır. Amaca ulaşmak için kullanılan nicelikler, sayılar, rakamlar, sözcükler, metinler, resimler, kayıtlar ve olaylar birer veri olabilir. Veriler, kaynaktan toplanma şekline göre ikiye ayrılır. • A. Birincil veri toplama kaynakları • B. İkincil Veri toplama kaynakları,

4. A. Birincil veri toplama kaynakları; • Araştırmacının ihtiyaç duyduğu verileri çeşitli araçlar (gözlem, mülakat, anket vb) kullanarak doğrudan kendisinin toplaması veya kendi denetimi altında başkalarına toplatmasıdır. • B. İkincil Veri toplama kaynakları; • Diğer Araştırmacıların toplamış olduğu verilere dayalı oluşturdukları bilgilerdir. Bu bilgiler araştırmacılara daha çok toplayacağı verilerle ilgili geçmişe dönük bilgiler sunar. Bu nedenle kendi verilerini oluşturmadan önce araştırmacı ikincil verilere mutlaka bakmalıdır. Veri tabanları, indekslerden, tez taramalardan yararlanabilirsiz. www.doaj.org erişime açık dergileri öğrenebilirsiz.

5. VERİ TOPLAMA YÖNTEMLERİ • Genel Tarama • İçerik Çözümlemesi (Meta Analiz) Metodu • Mülakat Metodu • Gözlem Metodu • Anket Metodu • Günlük metodu

6. Günlük Anket Kaynak Derlemesi Yapılandırılmış Görüşme Veri Toplama Yöntemleri Meta Analiz Metodu Gözlem Görüşme Yapılandırılmış Gözlem YarıYapılandırılmış Görüşme Yapılandırılmamış Görüşme Yarı Yapılandırılmış Gözlem

7. Bir çalışmaya başlamadan önce literatür taraması yapmanın gerekçeleri aşağıdaki gibi özetlenebilir. Bunlar; 1.Araştırılan konunun alt yapısını oluşturmak için, 2.Yapılması planlanan çalışmanın daha önceden yapılıp yapılmadığı veya yapılan çalışmanın ne derece de orijinal olup olmadığını çalışmaya başlamadan önce öğrenmek için, 3.Bilimsel otoriteler tarafından onaylanmış çalışmaların hangi özellikleri taşıdıklarını algılamak için, 4.Benzer çalışmalarda hangi tür araştırma yöntem ve teknikleri hangi gerekçelerden dolayı tercih edildiklerini öğrenmek için, 5.Raporun hazırlanmasında zengin bir giriş, yöntem, tartışma ve öneriler yapmak için, vb benzer gerekçelerden dolayı literatür taraması yapılır.

8. GENEL TARAMAYA ÖRNEK; • Kavram yanılgılarının nedenleri, farklı kaynaklara dayanmaktadır. İlgili literatürde kavram yanılgılarının; öğrencilerin duyu organlarıyla algıladığı günlük deneyimlerinden ve günlük dilimizden (Milburn, 1972; Platten, 1995a; Çakıroğlu, 2000; Yazıcı ve Samancı, 2003; Başıbüyük ve diğ., 2004), öğretim programı etkisinden (Akbaş, 2002; Saka, 2007; Tekkaya ve diğ., 2000), kavramların özeliklerinden (soyut, karmaşık olması vb) (Sheridan, 1968; Kaminske, 1997; Akbaş, 2002; Başıbüyük ve diğ., 2004), kavram yanılgıları olan yetişkinlerin öğrencilere yaptıkları açıklamalardan (Beydoğan, 1998; Çakıroğlu, 2000), öğretmenlerden ve ders kitaplarından (Çakıroğlu, 2000; Yazıcı ve Samancı, 2003; Saka, 2007), sahip olunan bilişsel ve dil gelişim düzeyinden (Milburn, 1972; Akbaş, 2002; Saka, 2007), öğrencilerin içinde bulunan sosyal çevreden elde edilen yanlış bilgi ve inançlardan (Beydoğan, 1998; Çakıroğlu 2000), medyada verilen yanlış fikir ve bilgilerden (Beydoğan, 1998) kaynaklanabileceği belirtilmektir. • Kavram yanılgılarının kendilerine ait özellikleri vardır. Bu özelliklerin, kavram yanılgılarının düzeltilmesine yönelik çalışmalarda dikkate alınması gerekir.

9. META ANALİZİ Meta-analizi, belirli bir konuda yapılmış, birbirinden bağımsız, birden çok çalışmanın sonuçlarını birleştirme ve elde edilen araştırma bulgularının istatistiksel analizini yapma yöntemidir. Bu yöntem, deneysel çalışma yapan araştırmacılara çeşitli çalışmaların sonuçlarını özetleyen nicel yöntemler sunar ve sonuçların birleştirilmesi ile ortak yargıya ulaşmalarını sağlar.

10. Literatür Taraması • İlgi duyduğunuz konuyu araştırmaya başlamanızla birlikte, ilk aklınıza gelen soru, “Araştırdığım konu hakkında daha önce kim, ne yapmış?”. Bunun için ilgili konu hakkında yazılmış yazılar, belgeler, haritalar, resimler, fotoğraflar, vb. görsel ve işitsel eserlerin toplanıp incelenmesi gerekir. • İşte, bu belgeleri belirli bir sistematiğe göre, toplayıp inceleme olayına literatür taraması denir. Etkili literatür taraması yapmanın yolu, güvenilir ve yeterli sayıda kaynağa ulaşmakla olasıdır. Bunun içinde aklımıza gelen ilk yer kütüphanelerdir. • Literatür taramasında iki genel sorun mevcuttur. Birincisi ilgi duyduğunuz alanda hiç veya çok az kaynak bulmak, ikincisi ise haddinden fazla kaynak bulmaktır. Fazla kaynakları okuyup, bir düzene koymak oldukça zor bir iştir.

11. Meta-Analiz Metodu • Meta-analiz, bilimsel araştırmalarda kullanılan bir çeşit literatür tarama tekniğidir. Literatür taramasından en önemli farkı, incelenen araştırmaların sonuçlarının istatistiksel yöntemler yardımıyla karşılaştırılıp özetlenmesine imkan sağlar. • Meta-analizin bir çok amaçla kullanılması mümkündür. Öncelikle çok sayıdaki araştırmanın önemli yönleri belirlenerek, araştırmaların sonuçları arasındaki ilişki tespit edilebilir. Meta-analiz aynı alanda yapılabilecek diğer çalışmalara ışık tutar. Meta-analiz verileri ile herhangi bir konudaki herhangi bir değişkenin, bir sonraki çalışma için kayda değer olup olmadığı belirlenebilir (Başol & Göçmen, 2004).

12. Meta-analiz ile çok önceden yapılmış ve eski olarak tasvir edilen bir çok araştırma yeniden incelenerek buradaki bilgilerin tekrar değerlendirmeye alınması sağlanmaktadır. • Meta-analiz yardımıyla, bir çok kaynaktaki bilgiler, kategoriler şekline dönüştürülüp, özetlenerek bir araya getirilirler. Ayrıca, bir alanda yapılmış çalışmaların yıllara göre nasıl bir değişim izlediği de bu çalışmalardan takip edilebilir (Köymen & Şahin, 2004).

13. Meta-Analizin Literatür Taramasından Farkı • Meta-analiz ve literatür taraması birbirinden farklı iki yöntemdir. Meta-analiz, incelenen araştırmaların birleştirici, sistematik ve objektif bir özetini sunmaktadır (Ma& Kishor, 1997). • Literatür taramasının temeli ise incelenen araştırmaların sonuçlarının verilmesine dayanır. • Literatür taramalarında genelde makale ve kitaplar ön planda tutulmaktadır. Dergilerde basılan makalelerin daha çok istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar sunan çalışmalardan oluştuğu, bunun da literatür taramalarında yanlılığa neden olduğu düşünülmektedir (Başol & Göçmen, 2004). • Bu açıdan meta-analiz daha geniş bir yelpazeden olayları ele almaktadır. Dergiler, kitaplar, veri tabanları, yayınlanmamış yüksek lisans tezleri meta-analiz çalışmaları için kaynak olabilir. Meta-analizde temel amaç farklı araştırmaları ortak bir metriğe dayanarak birleştirmek olduğundan, mümkün olduğunca çok araştırmaya ulaşılmaya çalışılır. • Literatür taramasının araştırmacının taraflılığından etkilenebilme olasılığının yüksek olması, literatür taraması ile meta-analiz arasındaki diğer bir farklılık olarak belirtilebilir.

14. Meta analiz için işlem basamakları; • Öncelikle amaç belirlenir, araştırmalar ayrıntılı bir şekilde incelenir, çalışmaya katılacak araştıralar titizlikle seçilir. Yeterli veri sunmayan araştırmaların önceden belirlenip araştırmaya katılmaması önem arz eder.

15. Meta-analizin yürütülebilmesi için araştırmanın başında bağımlı ve bağımsız değişkenlerin belirlenmesi şarttır. Eğitim araştırmalarında ilgi, tutum, başarı, kaygı gibi unsurlar bağımlı değişkenler olarak alınabilir. • Bunun yanında yayın kaynağı, yayın yılı, öğrencilerin sınıf düzeyi, öğretmenlerin deneyim süresi, öğrencilerin sosyoekonomik durumu, deneysel çalışmanın süresi, örneklem sayısı, örnekleme metodu, kullanılan ölçme aracının niteliği gibi etkenler bağımsız değişkenler olarak irdelenebilir (Hembree & Dessart, 1986; Bayraktar, 2000; Başol &Göçmen, 2004).

16. Bir sonraki aşamada verilerin sayısal verilere dönüştüğü kodlama işlemine geçilir. Etki derecesi belirlenmeye çalışılır. Nitel verilerin araştırmanın dışında tutması; araştırmaların doğru şekilde yürütüldüğünü varsayması; sebep sonuç ilişkisini yorumlamada yetersiz kaldığının belirtilmesi, zayıf yanlarının ortaya koymaktadır.

17. Mülakat Metodu • Mülakat, insanların bir konu hakkında neyi ve neden düşündüklerini anlamak için onlarla sözlü iletişime girmektir. • Mülakat daha çok, önceden belirlenmiş ve ciddi bir amaç için yapılan soru sorma ve yanıtlama tarzına dayalı karşılıklı etkileşimli bir eğitim süreci olarak tanımlanmaktadır. • Mülakatın asıl amacı, iletişim kurulan bireyin araştırılan konu hakkında duygu, düşünce ve inançlarının neler olduğunu ortaya çıkarmaktır.

18. Mülakat Metodunun Türleri Balcı (1997) mülakat türlerini; • Katılanların sayısına göre;bireysel ve grupça olmak üzere ikiye ayrılır. Bireysel mülakatlarda araştırmacı ve örneklem dışında o ortamda kimse bulunmaz. Temel amaç, kişiye özel bilgilerin elde edilmesidir. Grupça mülakat; belirli bir amaç doğrultusunda bir araya gelmiş bireylere araştırmacı tarafından sorular sorulması ve grup elemanlarının bir biriyle etkileşimleri sonucu sorulan sorulara cevap vermeleridir. 2. Mülakat yapılmak istenen kişiye göre; bunlar; önderlerle mülakatlar, uzmanlarla mülakatlar ve halk ile mülakatlar olmak üzere üç grupta toplanmaktadır. 3.Uygulama kurallarının katılığına göre; yapılandırılmış mülakatlar, yarı yapılandırılmış mülakatlar ve yapılandırılmamış mülakatlar olmak üzere üçe ayrılmaktadır.

19. 1. Yapılandırılmış Mülakat • Ne tür soruların ne şekilde sorulup, hangi verilerin toplanacağını en ayrıntılı biçimde saptayan ve bu amaç için yapılmış olan bir mülakat planını süreç içerisinde her hangi bir değişime uğratmadan aynen uygulamaktır. • Yapılandırılmış mülakatta sorulacak sorular ve cevapları önceden belirlenir ve mülakatı yürüten birey tarafından mülakata katılan bireylere tek tek okunur ve alınan cevaplar kağıda işlenir. Örneğin: 1. Bulunduğunuz şartlar öğrenciyi kopya çekmeye yöneltir mi? 2. Kopya çeken öğretmen adayı öğretmen olduğu zaman ideal bir öğretmen olabilir mi? Bu tür mülakatlarda sayılar (frekanslar) önem kazanır. Burada, örneklemin vermiş olduğu cevaplara dayalı anlamlar oluşturma veya derinlemesine bilgi edinmek gibi bir amaç yoktur.

20. 2. Yapılandırılmamış Mülakat • Açık uçlu soruların sorulduğu, tartışma ve keşfe yönelik bir mülakat türüdür. Mülakatçı pasif, örneklem ise ise aktiftir. Bu mülakat türünde en yaygın olarak kullanılanı “sohbet olarak görüşme” olup görüşmenin karşılıklı bir diyalog içerisinde amaçlı sohbetler olarak düşünülmesidir. Bir konu ortaya atılır ve araştırmacı karşısındakinin sözünü kesmeden söylenenleri olduğu gibi aktarabilmek için notlarını alır. Örneğin, günümüzde sosyal bilgiler öğretmeni olmak mı daha avantajlıdır, yoksa tarih öğretmeni olmak mı? Sosyal bilimlerde bir dersin sunumu ile fen bilimlerinde bir dersin sunumu arasında farklılıklar var mıdır? Gibi sorular tartışma ortamında her hangi bir sınırlama getirmeksizin irdelenir. Bu yolla, geniş veri elde edilebilir.

21. Eğitim araştırmalarında mülakatlar nasıl kullanılmalı hususu; • Bell (1989) tarafından şöyle ifade edilmektedir; Bell 1989’da formal (yapılandırılmış) mülakatı ve informal (yapılandırılmamamış) mülakatı aşırı uçlara kaymak olarak tanımlar. Onun iddiasına göre, formal mülakatlarda mülakatı yürüten birey bir makine gibi hareket etmektedir. Bundan dolayı, iletişime herhangi bir katkısı bulunmamaktadır. Formal mülakat genellikle örneklem sayısının çok geniş olduğu durumlarda kullanılır. Bu örneklem sayesinde hipotezler test edilir ve sonuçlar nicel (Quantitative) olarak ortaya koyulur. • İnformal mülakatta ise mülakatçı pasif ve mülakatı yapılan birey ise tamamen aktif olmaktadır ve bu çeşit mülakatlar da çok az konu tartışılabilir. Bir konu ortaya atılır ve mülakat boyunca araştırmacı karşısındaki insanın sözünü kesmeden ve söylenenlere kendi fikrini katmadan notunu tutar. Fakat, tartışma ortamına yön vermek için gerektiğinde sorular sorabilir. İnformal mülakatta en büyük iki problem; bilgiyi toplayan bireyin uzman olması ve verileri belirli düzene koymanın uzun zaman almasıdır.

22. 3. Yarı Yapılandırılmış Mülakat • Bu metotta araştırmacı mülakat sorularını mülakata başlamadan önce hazırlar. Fakat bireyler ve koşullara bakarak mülakat süresince bir çok hususta esnek olabilir. Örneğin, önceden hazırlamış olduğu soruları yeniden düzenleyebilir veya sorular hakkında geniş tartışmalara izin verebilir. Kısaca, soruların sırasını değiştirebilme ve soruları daha ayrıntılı olarak açıklayabilme olanağı vardır. • Yarı yapılandırılmış mülakat türünde mülakatçı iletişime konu ile ilgisi olan bir soru ile başlayabilir. Araştırmacının asıl görevi tartışmada sorulan soruların dışına çıkıldığında mülakata katılan bireyleri gerektiğinde yönlendirip, tartışma konusu üzerinde odaklanmalarını sağlamaktır. Özel bir konuda derinlemesine soru sorma, cevap eksik veya açık değilse tekrar soru sorarak durumu daha açık hale getirip cevapları tamamlama fırsatı sunma bu teknik yardımıyla gerçekleşir.

23. Mülakatlarda sakın yapma • Mülakatlarda yönlendirici sorular yöneltme . Ör: Dersler somut olsa daha iyi olur. Değil mi? Öğretmenler sınıfta daha fazla araç gereç kullansa daha kolay öğrenirsin değil mi? Ne imtihan edici ne de sorgulayıcı biçimde sormayın. Sorgulama yapmayın.

24. A: Paralel denince aklına ne geliyor? • Ö: Dünya da enine doğru geçen çizgiler • A: Dünya şekli üzerinde çizerek gösterir misin? • Ö: (Dünya şekli üzerinde paraleller çizer) • A: Peki bunlar neye göre çizilmiştir? • Ö: Bunlar belirli bir ........ yaa...... belirli bir şekle göre çizilmişlerdir. • A: Nasıl bir şekle göre? • Ö: Enlem şekline göre • A: Bunların geçtiği yerler rast gele mi belirlenmiştir. Yoksa belli bir düzene göre mi? • Ö: Derecelere göre • A: Dereceler nasıl belirlenmiş? • Ö: Bilmiyorum. (Öğrenci, Ayşe)

25. A: (Dünya siyasi haritası gösterilir) Bana bu haritaya bakarak Türkiye’nin özel konumunu nasıl açıklarsın? • Ö: İstanbul ve Çanakkale boğazları vardır. (boğazları gösterir.) Türkiye’nin etrafında Asya, Avrupa, Afrika kıtaları vardır.(kıtaları gösterir.) Türkiye’nin üç tarafı denizlerle çevrilidir. • A: Hangi denizler harita üzerinde gösterir misin? • Ö: Akdeniz, Karadeniz, Ege (denizleri gösterir.) • A: Peki (dünya siyasi haritası üzerinde Afrika kıtasının orta kısımlarında yer alan bir yer gösterilir) Türkiye burada yer alsa idi özel konumunda ne gibi • değişiklikler olurdu? • Ö:Özel konumunda çok değişiklik olurdu. • A: Neden? • Ö:Çünkü Türkiye’yi buraya koysaydık çevresinde denizler olmazdı. Kıtaların arasında olmazdı. (Öğrenci, Hatice)

26. Mülakatların Kullanım Amaçları Mülakat metodu genel olarak üç amaç için kullanılır. Bunlar; • Çalışmanın hedefleri ile ilgili olan temel bilgileri bir araya getirmek için insanların iç dünyasına girmeyi ve böylelikle insanların ne bildiklerini (bilgi ve haberdarlık), neyi sevip sevmediklerini (tavır ve inanç) ortaya koymak, • Verilen hipotezleri test etmek, yeni hipotezler önermek ve çalışmadaki değişkenler ile bu değişkenler arasındaki ilişkileri ortaya koymada açıklayıcı araç olarak kullanmak, • Diğer metotların güvenirliğini ölçmede veya test etmede mülakattan alınan verileri diğer metotlardan alınan verilerle karşılaştırmak.

27. Etkili Mülakatçıların Özellikleri Etkili bir mülakatçının en az üç özelliğe sahip olması gerekir. Bunlar; Güvenirlilik, meraklılık ve tabiiliktir. • Güvenilir Olmak: Mülakat yapan ile mülakatı yapılan birey arasında samimi bir ilişkinin kurulmasıdır. Bu süreçte üzerinde durulması gereken konu yapılan işin her iki taraf için önemli olduğunun kavranmasıdır. • Meraklı Olmak: Bir araştırmacının, araştırılan olaylar hakkında bireylerin algı ve görüşlerinin neler olduğunu bilmeyi arzulamasıdır. Meraklılığın çalışmanın verimini artırmada büyük etkisi vardır. • Tabii Olmak: Burada mülakatı yapan kişinin kendi düşünceleri önemli değildir. Önemli olan mülakata katılan bireyin ne düşündüğünün açıkça ortaya konulmasıdır. Yani, mülakatı yürüten birey gerçekleri olduğu gibi aktarmalıdır.

28. Mülakatların Kaydı Mülakat verileri üç şekilde kayıt edilebilir. Bunlar; • Teyp ile kayıt yapmak, • Mülakat boyunca önemli noktaları not tutmak, • Mülakat bittikten sonra hatırlanan en önemli noktaları yazmak. • Birinci durumda, Bir çok araştırmacı, mülakatın orijinalliğini ve gidişatını bozmaması için mülakat boyunca genellikle teyp kullanırlar. • İkinci durumda, mülakatı yürüten bireyin not tutma sürecinde bir çok önemli konuyu kaçırma riski vardır. • Üçüncü durum, genelde çok az kullanılan ve önerilmeyen bir yaklaşımdır. Üçüncü tür yaklaşımda genelde mülakatçı söylenenleri değil de, kendi istediklerini yazmakta ve daha çok kendi ön yargılarını ortaya koymaktadır.

29. Mülakatların Analizi • Mülakattan elde edilen verileri analiz etmek için öncelikle bireylerin fikir birliğine vardığı veya varmadığı noktalar tespit edilmelidir. • Bu ortak ve farklı noktalar kategoriler haline dönüştürülmeli ve bu kategoriler frekanslanmalıdır. Ayrıca, mülakattan direkt cümleler alınarak bireyin ifadelerini olduğu gibi yansıtmanın da çok yararlı olacağına inanılır. • Farklı analiz çeşitleri vardır. Betimsel analiz bunlardan biridir. Buna göre; 1- toplanan verileri alt başlıklar halinde toplanır; 2- Kategoriler, kodlamalar, temalar belirlenir ve netleştirilir, bunara uygun olacak direkt altılar yapılır, istenirse kategoriler frekanslanır; 3-Düzenlenmiş, tanımlanmış kategoriler incelenerek veya ilişkilendirilerek yorumlar yapılır.

31. TABLO 3:Özel okullardaki öğrencilerin bilgisayar destekli eğitim ile ilgili görüşleri.

32. AVATAJLARI • Derinlemesine bilgi elde etme, • istenilen bilginin eksiksiz olarak elde edilmesi, • sözel olmayan davranışlar ve anlık tepkilerinde anlam taşıdığı durumları kayıt etme ve gözlemleme olanağına sahip olunması, • elde edilen cevapların yüksek olma olasılığı ve gerekirse sorulan soruların sayılarını veya sırasını değiştirme olanağının olması • gibi hususlarından dolayı diğer metotlara oranla büyük avantajlar taşımaktadır.

33. Dezavantajları: Çok zaman alır,bundan dolayı da pahalıdır. Mülakatların başarısı büyük ölçüde araştırmacının insani ilişkiler kurma becerisine bağlıdır. Mülakat yapılan kişilerin yerinden, makamından dolayı pratik değildir.Gizliliğin ortadan kalması, Birey bulma zorluğu, Mülakat esnasında herhangi bir dokümandan yararlanılamaması.

34. ACABA NEDİR NEDİR???? Bir öğretmenle yaptığınız mülakatta size demokratik bir sınıf ortamı oluşturmanın önemli olduğunu söylüyor. Ancak Başka bir soruda ise öğrencilere fazla söz hakkı verirsen başına çıkılar şeklinde bir açıklama yapıyor. • Bu öğretmenin bu konu hakkındaki gerçek fikir ve duygularını belirlemede hangi veri toplama aracı kullanırdınız? Neden?

35. Gözlem Metodu • Gözlem; Bir olayı, bir gerçeği, bir nesneyi anlamak için söz konusu olay, gerçek ve nesnenin türlü belirti ve koşullarını izleme ve inceleme işidir.

36. Gözlem Metodu (Observation) • İnsanların ne düşündüğünü ve niçin öyle düşündüğünü araştırma imkanı vardır. Fakat, bu metotla gerçekte olayların nasıl vuku bulduğu hususunda fazla bilgi edinilemez. • Araştırılan birey veya bireyler eğer araştırılan konu hakkında sözlü olarak bilgi vermek istemiyorlarsa ve böyle durumlarda bilgi toplamak için en iyi seçenek gözlem metodudur. • Basit bir gözlem üç öğeden oluşur. Bunlar; Ne yapıyor, ne diyor, anlamaya yönelik sorulardır. • Öte yandan araştırılan durumu direkt olarak gözlemek verilerin güvenirliğini arttırıcı bir faktördür. • Gözlem türleri en genel anlamda iki grupta incelenmektedir-katılımcı ve katılımsız gözlem

37. Katılımcı gözlem; Araştırma ortamına girilerek birinci elden veri toplanması ve veri kaynaklarına katkı sağlanmasıdır. Araştırmacı hem ortamdaki davranışları kayıt altına alır hem de gerçek yaşamı anlamaya çalışır. Veri toplama sürecinin bir parçasıdır. Gözlemlediği davranışları anlamak için sorular sorabilir. Ancak yönlendirme yapmamalı!!!!! • Katılımsız Gözlem; Kimliğin, araştırmanın konu ve süresinin açıkça belliği olduğu gözlem türüdür. Standartlaşmış veya yapılandırılmış gözlem çizelgeleri kullanılır.

38. Gözlem türleri iki grupta incelenmektedir (Bailey, 1982). • Alan çalışması (yapılandırılmamış veya yapılandırılmış) • Laboratuar çalışmaları (yapılandırılmamış veya yapılandırılmış)

39. Yapılandırılmamış alan çalışmasında, gözlemler doğal ortamlarda yapılır ve bir çok durumda araştırmacının ortama katıldığı katılımcı gözlemlerle veriler elde edilir. Yapılandırılmış alan çalışmasında ise; amaç doğal ortamlardan elde edilen verilerin test edilmesini sağlamaktır. Araştırmacı bu süreçte yapılandırılmış gözlem çizelgeleri kullanmaktadır. • Yapılandırılmamış laboratuar çalışmalarında, gözlemler yapay veya laboratuar gibi bir ortamda gerçekleştirilir. Bu yapay ortamda denekler doğal hallerine bırakılır ve araştırmacı gözlemlerinde her hangi bir standartlaşmış gözlem formu kullanmadan bu denekleri gözler. Yapılandırılmış laboratuar gözleminde ise; kontrollü laboratuar ortamları düzenlenir. Araştırmacı bu ortamlarda önceden hazırlanmış sistematik gözlem çizelgesi kullanır.

40. Bir araştırmacının gözleme başlamadan ne gözleyeceğine karar vermesi gerekmektedir. Gözlemlerinin amacını belirledikten sonra, verileri toplarken hangi çeşit gözlem metodunu kullanacağına karar vermeli ve bu gözlem metodunun amacıyla uygunluğunu araştırmalıdır.

41. Gözlem Çeşitleri Gözlem çeşitleri üçe ayrılır. • Yapılandırılmış Gözlem Çizelgeleri, • Yarı Yapılandırılmış Gözlem Çizelgeleri, • Yapılandırılmamış Gözlemler Yapılandırılmış Gözlem Çizelgeleri • Bu alanda ilk yapılandırılmış gözlem Çizelgesi Flanders tarafından geliştirilip uygulanmıştır. • Flanders’in gözlem çizelgesi öğretmen ile öğrenci arasındaki diyalogu kapsamaktadır. Bu sistem 10 kategoriden oluşur. • Gözlem süreci boyunca 30 saniyede bir hangi davranış daha çok vuku bulursa o davranış numarası ile kodlanır.

42. Dolaylı etk1er; 1-Duyguları kabul etmek, 2- desteklemek, 3- öğrencilerin fikirlerini kabul etme kullanma, 4-soru sorma, Doğrudan etkiler; 5- düz anlatım, 6- yönlendirme yapma 7- yetkilileri kritik etme veya destekleme, Öğrencinin konuşması; 8- öğrencinin isteklerine karşılık vermesi, 9- öğrencinin konuşmaya başlaması, 10- sessizlik veya karşılık

43. ÖĞRENCİ GÖZLEM FORMU Açıklama: Bu form, etkinlik süresince öğrencilerin, yapılan çalışmalara katılma düzeylerini gözlemeniz amacıyla hazırlanmıştır. Ünite Adı: Adı – Soyadı: Öğrenci no: Sınıfı :

44. Yarı Yapılandırılmış Gözlem Çizelgesi • Bu tür gözlem çizelgeleri iki bölümden oluşur. Bir tarafı sistematik gözlem çizelgesine benzerken diğer tarafı yapılandırılmamış bir durumdadır. • Bu tür gözlem çizelgelerini geliştirirken ve uygularken yapılandırılmış gözlem çizelgelerindeki adımlar takip edilir. • Bu tür gözlem çizelgelerinden toplanan veriler özel durum çalışmalarının doğasına uygunluk gösterir. Çünkü hem nitel ve hem de nicel veriler bu gözlem çizelgeleri yardımıyla toplanabilir. • Bir araştırmacının çizelgenin iki bölümünü aynı anda kullanması zor olduğundan, gözlem süresince dersleri teybe kaydetme yoluna da başvurula bilinir. • Çalışmalarında yarı yapılandırılmış gözlem çizelgesi kullanmak isteyen araştırmacılar için geliştirilen örneklerden biri aşağıda verilmiştir.

48. Yapılandırılmamış Gözlemler • Bu tür gözlemler, gözlemcinin dersleri izlerken düz yazıyla yazması şeklinde gerçekleştirilir. Ders boyunca vuku bulan bütün davranışları ve vuku bulma şekli gözlemci tarafından ayrıntılı olarak yazılmaya çalışılır. Bazen gözlemci bir derste 7-8 sayfa yazı yazabilir. • Bu yöntemin en zayıf yönü, gözlemcinin yazarken bilgi atlaması yapabilmesidir. Bu zayıflıktan kurtarmak için gözlem süresince teyp kullanılması, toplanan verilerin geçerliğini ve güvenirliğini artırır. Örnek: Öğretmen sınıfa girdi ve ilk üç dakikasını sınıfta öğrencilerin nasıl davranmaları gerektiğine ayırdı ve bu sürede, yaramaz bildiği bazı öğrencileri sözlü olarak uyardı. Uyarı olarak, “bir daha yaramazlık yapanın kafasını kırarım” veya “yaramazlık yapan öğrenciyi müdüre bildireceğim” gibi ibareler kullandı. Görüldüğü gibi yapılandırılmamış gözlem çizelgelerinde, gözlemci hem “Ne oluyor?” hem de “Nasıl oluyor?” sorularına geniş şekilde cevap vermeye uğraş verir.

49. Avantajları; 1- Ekonomiklik 2- Kullanım alanının, mekanının yaygın olması 3-Doğal koşullar altında izleme ve inceleme 4- Sözel olmayan davranışları doğrudan gözleme 5-Hem grup hem de birey için uygulama 6- Uygulanması kolaydır. Dezavatajları; 1- Tutum ve önyargı öne çıkabilir.Nesnellik kaygısı fazla, 2-Kontrolün olmaması 3- Örneklemin küçüklüğü 4- Sayılaştırma zorluğu 5- Çalışma alanına giriş zorluğu 6- Katılımcı gözlemde gizliliğin ortadan kalkması

50. Anket yöntemi: Anket birincil kaynaklardan veri toplamak için hazırlanan sistematik bir soru formudur. Amacı araştırmanın problemini çözecek ve ele alınan hipotezleri test edecek bilgileri sistematik bir biçimde toplamak ve değerlendirmektir. Anket yönteminde, bir evren veya örneklemi oluşturan gruplardan sistematik biçimde bilgi toplamak için, yazılı veya sözlü sorular sorarak bunların cevaplarına ulaşılmaya çalışılır.