Pan Chopin

1. Pan Chopin

2. Chopin urodziłsię w jednej z dworskichoficynKaspraSkarbka, w którejmieszkałarodzinaMikołaja i Justyny. Na chrzcienadanomuimiona Fryderyk Franciszek (na cześćojcachrzestnegoi zapewnedziadka). • Na przełomieczwartego i piątegorokużycia Chopin rozpocząłnaukęgry na fortepianie, początkowo u swejmatki. W 1816 zacząłbraćlekcje u WojciechaŻywnego. Bardzoszybkosięuczył. 27 listopada 1831 Mikołajpisał do Fryderyka: • "TechnikagryzabrałaCibardzoniewieleczasu [...]. Twojepalcemniejsięnatrudziłyniżumysł [...] innitrawilicałedni, przebierającpalcamipoklawiaturze, Ty [...] rzadkospędzałeśprzyniejgodzinę." • Żywny sam nie byłwybitnymmuzykiem, a zdolnego i pojętnegouczniauczyłtechnikipalcowania i tradycyjnegoułożeniaręki. Podczaslekcjikoncentrowałsięgłównie na zaznajamianiuucznia z dziełamimuzykibarokowej i klasycznejorazobjaśnianiubudowyutworówfortepianowych Johanna Sebastiana Bacha, Josepha Haydna, WolfgangaAmadeuszaMozartaoraz (w mniejszymstopniu) Johanna NepomukaHummla. PozostałościąpotejniekonwencjonalnejedukacjibyłozamiłowanieFryderyka do dawnychkompozytorów. • Przedukończeniem7.rokużyciabyłjużautoremkilkudrobnychkompozycji. • WkrótceChopinowiezamieszkali w prawejoficyniepałacu na drugimpiętrze, zasąsiadówmającm.in. Lindego, Brodzińskiego i Kolberga z synami. HrabiaSkarbek, w okresieswojegopobytuw Polsce, stałsięjednym z najaktywniejszychprotektorówChopina. Ale tozaprzyczynąŻywnego, któryspisałwedługwskazówekFryderykakilkaarkuszy z kompozycjamiwariacji i tańców i pokazywał je w innychdomach, Chopin stałsięznany w Warszawie.

3. Do 1818 mały Chopin znanybyłtylko w kręgachakademickich, w którychobracałasięjegorodzina. Pierwszarecenzja, któraukazałasiędrukiem, wzbudziładużezainteresowaniejegoosobą. Marszwojskowy, którytakspodobałsięksięciuKonstantemu, ukazałsiędrukiem, choćbezimiennie. Marszgrywanybył w czasieulubionychprzezksięciaparadwojskowych i kompozycjawykonywanabyłaprzezorkiestrywojskowe. 24 lutego 1818 roku w PałacuRadziwiłłów (obecniePałacPrezydencki) odbyłsiępierwszykoncertpublicznyChopina, zorganizowany na rzeczTowarzystwaDobroczynnościprzygotowanyprzezordynatowąZamoyską. Julian UrsynNiemcewiczfaktwykorzystaniatalentu 8-letniego dzieckadlapotrzebfilantropiiskomentował w komedii, gdziewyśmiałpogońzasensacją i gorliwośćfilantropek, które na fikcyjnymzebraniulicytująsię w odejmowaniulat „Szopenkowi”, a w końcusztukizapadauchwała, żecudownedziecko na scenęwniesieniańka. W latach 1823–1826 Chopin uczyłsię w LiceumWarszawskim, gdziepracowałjegoojciec. W tychlatachzwiedziłznacznączęśćPolski. Słynnajestrównieżanegdotamówiąca, żezostałniegdyś w szkoleprzyłapany na rysowaniunauczyciela w czasielekcji. Obrazektakzadziwiłrysowanego, żetengopochwalił. MaurycyKarasowskiwspominarównieżanegdotę z tradycjirodzinnej, w której Chopin pomógłguwernerowiuspokoićhałaśliwychwychowanków. Zaimprowizował im opowieść, a potemuśpiłwszystkichłącznie z guwerneremkołysanką. Gdypokazałuroczywidoksiostrom i matce, obudziłwszystkichprzeraźliwymakordem. Wraz z siostrąEmilią Fryderyk pisałtakżedlazabawywiersze i komedie. Balzac wspominał, że Chopin miałzastraszającoprawdziwy dar naśladowaniakażdego, kogotylkozechciał. Wielubiografów (np. Jeżewska, Iwaszkiewicz, Willemetz) przekonuje, że Chopin byłgeniuszemuniwersalnym, ponieważposiadałrównieżniezwykłytalentliteracki, czegodowodemsąjegosłynnelisty, a takżetalentmalarski i aktorski. W latach 1826–1829 byłstudentemwarszawskiejSzkołyGłównejMuzyki. Zostałzwolniony z przedmiotuinstrumentu, ponieważzauważononieprzeciętnysposób i charaktergryChopina. Tenokres w jegotwórczościcharakteryzujefascynacjamuzykąludową. Powstaływówczas Sonata c-moll op. 4, Wariacje B-dur na temat „Làcidarem la mano” z „Don Juana” W. A. Mozarta op. 2 na fortepian i orkiestrę, Trio g-moll op. 8 i pierwszeMazurki (op. 6, 7) orazoparte na motywachludowych Rondo c-moll op. 1 i Rondo à la Krakowiak F-dur op. 14.

4. Latadojrzałosci W Paryżu Chopin zamieszkałpoczątkowo w małymmieszkaniuprzy Boulevard Poissonnière. 26 lutego 1832 w saloniePleyelprzy 9 rueCadetdałpierwszy z dziewiętnastupublicznychkoncertów w Paryżu (podczas 18 latpobytu w tymmieście). W latach 1835–1846 porzuciłkarieręwirtuoza na rzeczkomponowania. Zacząłżyćżyciempolskiejemigracji, utrzymującścisłekontakty z głównymiintelektualistamipolskimi (Adam Mickiewicz, Julian UrsynNiemcewicz, Cyprian Kamil Norwid). NastępnelatażyciaChopina (1838-1847) ztetreminowałromans z kontrowersyjną George Sand. Tafrancuskapowieściopisarka, dramaturg i eseistka, tojedna z najsłynniejszychkobietepoki. Chopin poznał George Sand jesienią 1836 w salonieMariid'Agoult w Paryżu i chociaż nie wywarła na nimdobregowrażenia(„Twarzjejniesympatyczna,...jest w niejcośodpychającego”- pisał X 1836 do rodziców), stajesięniebawemuczestniczkąwieczorów w jegowłasnymsalonie(„Dziśmamparęosób u siebie, międzyinnymipani Sand- pisał 13 XII 1836). Płomiennyromans z Chopinem(„Mijająjużtrzymiesiąceniezakłóconegoniczymupojenia”) znalazłswojeapogeum w romantycznejpodróży na Majorkę(X 1838- V 1839). Rozpoczęta w obustronnejeuforii(G.0Sand: „Toziemiaobiecana... Jesteśmyzachwyceni...”, 14 XI 1838; Chopin: „Jestembliskotego, conajpiękniejsze...”, 15 XI 1838), wobecwybuchupoważnejchorobyChopina, zakończyłasięniemaltragicznie( wracając, na statku „wyplułmiednicękrwi”- 14 II 1839).

6. Po tygodniachrekonwalescencji w Barcelonie i Marsylii, najbliższesiedemlatwspólnegożyciatoczyłosięregularniemiędzyParyżem a dziedziczny, dworempisarki w Nohant(dep. Berry), gdziecoroczniespędzanolata i jesienie(1839 oraz 1841-1846). George Sand przyjęła na siebiefunkcjęopiekunki, a niekiedypielęgniarkiChopina; namiętnośćprzeobraziłasię w przyjaźń, bliskość i przywiązanie. Narastające z czasemnieporozumienia i konfliktyrodzinnemiędzy George Sand i jejsynemMaurycym a jejcórką Solange i Chopinem, a takżejegonasilającesięuczuciezazdrości, nietolerowaneprzezpisarkę(jejzdaniemhańbiące, poniżającetego, ktojąposiada”), doprowadziły do jednostronnegozerwaniazwiązku. Latemroku 1847 nastąpiławymianaseriipożegnalnychlistów(Chopin pisał: „Będęczekazawszeten sam.”- 24 VII; George Sand: „ Żegnaj, MójPrzyjacielu”- 28 VII), poprzedzonaopublikowaniempowieści Lucrezia Floriani, w którejpisarka, podpostaciąks. Karola, w sposóbkarykaturalnysportretowałabyłegokochanka, cospotkałosię z powszechnympotępieniemśrodowiska(H.Heine: „ TaemancypantkaobelżywieobeszłasięzeswoimprzyjacielemChopinem w obrzydliwejpowieści, boskonapisanej”). 4 marca 1848 spotkająsięporazostatni, przypadkowo. Jeżeliktokolwiekmawątpliwości, czy George Sand i FryderykaChopinałączyłaprawdziwamiłość, to ich słynnypobyt na śródziemnomorskiejwyspieMajorcepozwolimu je rozwiaćcałkowicie. Jedyne, comożezadziwiać- tofakt, iżpotychprzeżyciachpotrafilijeszczezesobąrozmawiać. Czasamiodnosisięwrażenie, jakbyspędzili na niejwielelat, ale w istocieprzebywalitamtylkotrzymiesiące. Przyjechali w listopadzie 1838 roku, w dwalataodchwilipoznaniasię w Paryżu na przyjęciuzorganizowanymprze Sand w domuFranciszkaLiszta. Tegopamiętnegolistopadowegowieczoru 1836 roku Chopin dałsięnamówić do gry i zasiadł do fortepianu. Onasiedziałaprzykominku z głowąowiniętąszkarłatnąchustą i słuchała z napiętąuwagą, paląccygarozacygarem. Zamiastspódnicymiała na sobieszarawary z czerwonegoaksamitu, takżewyglądemprzypominałaTurczynkę. Chopin nie znosiłdymucygar- jegoatakowanegruźlicąpłucaźle na niąreagowały- a zrównoważonego z naturykonserwatystęraziłjejwyzywającystrój. Miałalattrzydzieścidwa i byłaniekonwencjonalnazarówno w swoichpowieściach, jak i stylubycia. On miałlattrzydzieścisześć i byłtrochęmniejznany, chociażcieszyłsięopiniąlwasalonowego. W liście do rodzinypisał, żespotkał „ważną i sławnąosobistość Madame Dudevant , znanąpodnazwiskiem George Sand”, dodając, że nie przypadłamuspecjalnie do gustu i żejegozdaniemjestraczejmałoatrakcyjna. Byćmożetajegopowściągliwośćpodsyciłaciekawość George Sand i podrażniłajejambicję, ponieważ na następneprzyjęcie, na które w grudniuobojezostalizaproszeni, pojawiłasię w biało-czerwonymstroju, narodowychbarwachukochanejPolskiChopina. Wkrótcepotemzaprosiłago do swejwiejskiejposiadłości, ale Fryderyk nie skorzystał z zaproszenia.

8. TwórczośćChopina z lat ich bliskościosiągnęłafazęszczytową. Na Majorce i poddachemchateau de Nohantpowstałaabsolutnawiększośćchopinowskicharcydzieł, m.in. Sonaty b-moll, h-moll i g-moll, Ballady F-dur, As- dur i f-moll, Scherzacis-moll i E-dur, Fantazja f-moll, Berceuse, Barkarola, trzywielkie, ostatniepolonezy, ponadtomazurki, preludia, nokturny, impromptus, całatwórczośćzawartamiędzy op.35-65. Wielewskazuje na to, żezwiązekmiędzyChopinem i George Sand twórczośćjegouskrzydlił i pogłębił, a jejpisarstwooderwałodwyłącznegozainteresowaniabezpośredniąautoekspresją. • Przezcałąliteraturęchopinowskąprzewijasięzadziwienienadfaktem, iżosobowościtakdiametralnieodmiennepotrafiłyzestroićsweegzystencje, wpisującsię w dziejekultury, jako „najsłynniejszyromans XIX wieku”. Zapróbęłatwejodpowiedzimożnabyuznaćprzekonaniesamej George Sand, wyrażone w powieściMont-Reveche, iż „ podobieństwauciekająodsiebie, a przeciwieństwasięszukają”(1853). W gruncierzeczymusiałoistniećparęmomentówdecydujących o głębszej, wewnętrznejbliskościpisarki i kompozytora: dlaobojgamuzykastanowiła „wyrazuczuć” a nie „sztukędlasztuki”, obojecenilisobieniezależność. Nie bezznaczeniamusiałbyćtakżenieustającypodziw George Sand dlamuzykiswegotowarzyszażycia, przewijającysię w spontanicznychwypowiedziach w rodzaju: „Chopin skomponowałdwaprzepięknemazurki, któresąwięcej warte, niżczterdzieściromansów i wyrażająwięcejniżcałaliteraturawieku”. • Po rozstaniu z George Sand Chopin popadł w głębokieprzygnębienie, które z pewnościąprzyspieszyłojegośmierć. Po opuszczeniuNohant nie skomponowałjużżadnegoznaczącegoutworu, jedyniekilkaminiatur. Po wybuchurewolucji w Paryżu w 1848 r. Chopin wyjechał do Anglii i Szkocji na bardzowyczerpującąjegosiłypodróż. Organizatorką i sponsorkąpobytubyłajegouczennica, Szkotka Jane Stirling, zwana „wdowąpoChopinie”. Kobietaobdarzyłakompozytoramiłością, zaproponowałamunawetmałżeństwo. Tenjednakczułsięzbytchory, ponadto nie odwzajemniałjejuczucia. Z listówChopinawiemy, żeczułość i opiekuńczość Jane działałymu na nerwy.

10. Po powrociezeZjednoczonegoKrólestwaWielkiejBrytanii i Irlandii do ParyżastanzdrowiaFryderyka nie polepszyłsię. 3 września 1848 rokuzmarłhomeopata Jean-Jacques Molin (1797–1848), jeden z niewielulekarzy, którzypotrafilipomócartyście. Doktorzy, którzypojawilisiępoMoliniebylizgodnico do „dobregoklimatu, spokoju, odpoczynku”, jednak Fryderyk stwierdził, iżodpoczynekznajdzie „pewnegodnia i bez ich pomocy”. Zaleconadieta, którazabraniałam.in. pićkawęzamieniającją na kakaodenerwowałaFryderyka, któryczułsięprzeztośpiącyoraz „corazbardziejtępy”. Sam Chopin wierzył w poprawęswojegozdrowiapisząc do Solange Clésinger: „[...] mamnadzieję, żesłońcewiosennebędziemoimnajlepszymlekarzem. Trzebadodać: wiosenne, bo w operzeprzygotowująsłońce do Proroka, którejaksięzdaje, będziepiękniejszeniżwszystkiesłońcatropikalne. Słońcetotylkowschodzi i świecikrótko, alejesttaksilne, żepogrąża w cieniuwszystko z wyjątkiemmuzyki. Składająsię na nie snopyświatłaelektrycznego. Byłemzbytchory, abyudaćsię na próbęprzedwczoraj, leczliczę na premierę, któramasięodbyć w przyszłyponiedziałek.“ Sytuacja w Paryżubyławówczasniespokojna. KrótkiczaspowyjeździeFryderyka na WyspyBrytyjskiemiałomiejscepowstanierobotnikówparyskichbędąceczęściąrewolucjilutowej. Artystawrócił do stolicyFrancjikrótkoprzedwyboremLudwikaNapoleona Bonaparte na prezydenta II RepublikiFrancuskiej. Chopin napisał: „SpokójParyża nie został w tychdniachani na chwilęzakłócony, mimożespodziewanosiępewnychrozruchów z powodugwardiiruchomej, którąreglamentowano, lub z powoduprojektuministerstwa o rozwiązaniuklubów. Wczoraj, w poniedziałek, pełnobyłowszędzieżołnierzy i armat, i tamocnapostawazaimponowałatym, którzybylibychcieliwywołaćnieporządki.“ Fryderyk corazrzadziejudzielałlekcji. Niektórzy z jegouczniówwyjechali, a on sam zewzględówzdrowotnychpostanowiłograniczyćlekcjetylko do uczniówbardziejzaawansowanych. Z początkiemwiosny Chopin zacząłwybieraćsię na przejażdżkikabrioletem, w którychtowarzyszyłmu Delacroix. Rozmawialiwtedygłównie o muzyce. Chopin przedstawiłmalarzowiwłasnąkoncepcjęlogiki w dzielemuzycznym, wyjaśniającrównieżdlaczegojegozdaniem Mozart górujetechnicznienadBeethovenem. Z tegookresupochodząmazurki: nr 2 z op. 67 i nr 4 z op. 68.

11. Stan zdrowiaartystypogarszałsię. Viardotzauważyła, iżpodlegał on ogromnymwahaniom: „[...] bywajądniznośne, gdymożewyjeżdżaćpowozem, oraz inne, kiedyplujekrwią i manapadykaszlu, którygodusi.“ Lekarze, którzyzajmowalisięChopinem, stwierdzili, żepowinien on opuścićParyż na okreslata, w którymupał i kurz utrudniałybymuoddychanie. InnymiargumentamizawyjazdemzestolicyFrancjibyłaszerzącasięepidemiacholeryorazzbliżającesięwybory, któremogływywołaćzamieszki. Przyjacieleznaleźlidlaartystymieszkanie w Chaillot, gdziewprowadziłsię na początkuczerwca (obecnieznajdujesiętam, położonynadSekwaną na wzgórzuTrocaderonaprzeciwkoWieżyEiffla, pałacChaillot). Mieszkaniebyłodrogie, dlatego w tajemnicyprzedChopinempołowęczynszuopłacałaObrieskow. Pięćokienjakieznajdowałysię w apartamenciedawałowidokobejmującyTuileries, IzbęDeputowanych, wieżękościoła St-Germain l’Auxerrois, Notre-Dame, Panteon, St-Sulpice orazkopułękościołaInwalidów. Chopin czułsiętakdobrze, żeprzestałnawetbraćlekarstwa. Strachprzedchorobąspowodował, iżwiększośćznajomychChopinaopuściłaParyż. Przyartyściepozostałam.in. Stirling. JejczęsteodwiedzinydenerwowałyChopina („Onemniezadusząnudami”[13]). W obawieprzedpozostawieniemChopinasamego w nocy, rodzinaCzartoryskichprzysłałamuzykowijednązeswoichnianiek. W połowieczerwcaFryderykaodwiedziła Lind, którazatrzymałasię w Paryżu na kilkadni. Podczaswieczoru w mieszkaniuChopinaśpiewałaonawraz z DelfinąPotocką. W ostatnimtygodniuczerwcaChopinowizaczęłypuchnąćnogi, miał on równieżkilkapoważnychkrwotoków. Zaniepokojonaniańkapoinformowała o tymksiężnąSapieżynę, którapostanowiławezwaćJeanaCruveilhiera. Lekarzrozpoznałostatniestadiumchoroby. Z lekówjakieprzepisałChopinowiartystazrozumiał, żeumiera. Spowodowałotostarania o przyjazd do ParyżajegosiostryLudwiki: „Moje Życie. Jeżelimożecie, toprzyjedźcie. Słabyjestem i żadnedoktory mi tak, jakWy, nie pomogą.“ Chopin zmarł w otoczeniukilkorgabliskichmuosóbokoło 2 w nocy 17 października 1849, a na świadectwiezgonujakoprzyczynęlekarzwpisałgruźlicę.