Rutin laboratuvarda yapılan testler

1. Rutin laboratuvarda yapılan testler

2. Biyokimya testleri: AKŞ PP şekeri 60’, 120’ (tokluk şekeri) OGGT (oral glukoz tolerans testi 2, 3 ve 5 saatlik) Keton Bun Kreatinin Ürik asit Total protein Albümin CPK CKMB

3. Biyokimya testleri: Trigliserit HDL-kol LDL-kol VLDL-kol Sodyum Amonyak (kc ve bazen böbrek hastalarında) Troponin T Amilaz Lipaz ALP AST (SGOT) ALT (SGPT) GGT Total bilirubin Direk bilirubin Laktat Kolesterol

4. Biyokimya testleri: Potasyum Klorür Kalsiyum Fosfor Magnezyum Bakır Çinko HbA1C LDH (laktat dehidrojenaz) Serum demiri Total demir bağlama kpst.(Transferrin) Kreatinin klerens

5. Hematoloji testleri: Tamkan sayımı Periferik yayma Retikülosit sayımı Total eozinofil Kan grubu Direk coombs (duyarlılaşmış eritrositler, anemi için) İndirek coombs (Rh(-) annelerde, yenidoğanın hemolitik anemisi riski için kull.) Glukoz-6-fosfat dehidrojenaz (hemolitik anemi için) HbA2 (talasemi tanısında kull.)

6. Koagulasyon testleri: PT (oral antikoagulan tedavinin izlenmesinde kull.) aPTT (aktive parsiyel tromboplastin zamanı: heparin ilacı verilen hastalarda) Fibrinojen D-Dimer (pıhtı oluşumu, emboli, myokard enfarktüs için) FDP Protein C (eksikliği tromboza neden olur.) Protein S (eksikliği tromboza neden olur.) LA test (=lupus antikoagulan testi: tromboz, tekrarlanan fetal kayıplar, nörolojik bozukluklarla ilgili. Otoimmün bozukluklar da dahildir.) Antitrombin III (tromboembolik ve heparin tedavisinde) Kanama zamanı Pıhtılaşma zamanı

7. Romatizma testleri: ASO (antistreptolizin O: streptolizin O ya karşı kanda dolaşan antikordur. A grubu beta hemolitik streptokok enfeksiyonların tanısıda kull.) CRP (c-reaktif protein: bakteriyel enfeksiyon ve koroner kalp hast.da) RF (romatoid faktör: romatoid artrit ve bazı hast.da) Sedim (1 saat)

8. Hormon testleri: Parathorman Kalsitonin LH FSH PRL HGH T3 T4 FT3 FT4 TSH Anti-Tg (anti tiroglobulin) Anti-TPO ( tiroid peroksidaz antikorları) TSH reseptör antikor

9. Hormon testleri: 17-OH progesteron Aldosteron (adrenal fonksiyonlar için) Renin (hipertansiyonda) Angiotensin(hipertansiyon) Kortizol (hipofiz-hipotalamus- adrenal bez iletiminin değerlendirilmesinde) Ferritin ADH (vazopressin) ACTH E2 (östradiol) Progesteron Testosteron Serbest testosteron BHCG:humankaryonik gonadotropin İnsülin DHEA-SO4 (dehidroepiandrosteron sülfat) (hirşutizm,amenore,adrenal karsinom, adrenal hiperplazi)

10. Tümör markerleri: PSA (=prostat spesifik antijen) Free PSA PAP (=prostatik asit fosfataz) CEA (=karsino-embriyonik antijen) AFP (=alfa-fetoprotein) Ca 15-3 (meme kanseri için) Ca 125 (over kanseri için) Ca 19-9 (gastrointestinal kanseri için)

11. Vitamin testleri: Vitamin-B12(hematopoezis, normal nörolojik fonksiyonlar için.) Folik asit (anemi için) Vit-D3 (kalsiyum ve fosfor metabolizması için) Vitamin A Vitamin E

12. İlaç düzeyleri: Element tayini Kurşun Civa Aluminyum selenyum Digoxin Lityum (lithonate) Difenil hidantoin (eptantoin) Karbamazepin (tegratol) Fenobarbital (luminal-maliasin) Teofilin (aminofilin) Valproik asit (dekapin) Salisilat (aspirin) Parasetamol (asetaminofen)

13. Serolojik testler: Toksoplazma IgG, IgM (hamilelikte geçirilen toksoplazma enfeksiyonları fetüste konjenital anomalilere neden olur.) Rubella IgG, IgM (hamilelikte geçirilen rubella enfeksiyonları fetüste ölüme veya konjenital anomalilere neden olur. Katarakt, sağırlık, kardiyak anomali gibi) CMV IgG, IgM (=cytomegalovirus: hamilelerde, kanser h.da, immün sistemi baskılanan hastalarda önemli) HSV tip 1 IgG, IgM (=uçuk yapan virüs, tedavi edilmezse yenidoğan için %70 ölümcüldür.) HSV tip 2 IgG, IgM (=genital herpes virüsu)

14. Serolojik testler: EBV IgG, IgM (=epstein-barr virüsü) Mumps IgG, IgM (=kabakulak hast. için) Rubeolla IgG, IgM (kızamık hast. için) Chlamydia antijen ve antikoru (üretral sendrom için) VDRL (=venereal disease research lab test, sifilis (frengi) tanısı için.) Helicobacter pylori (gastrit, ülser, gastrik kanser için) Grubel-widal (=salmonella antikoru: tifo, paratifo için) Brucella (=malta humması: dalgalı ateş hast.da)

15. Hepatit testleri HBsAg (=hepatit Bs yüzey antijeni: HBV enfeksiyonların tanısında) HBsAb (=hepatit Bs yüzey antikoru) HCV-Ab (=hepatit C antikoru) HBeAg (=hepatit Be antijeni) HBeAb (=hepatit Be antikoru) HIV (=human immunodeficiency virus antikoru) Anti HAV (=hepatit A antikoru) HBc total (=hepatit B virüsü core antikorları) Delta-Ab (=delta-antikor=anti HDV= hepatit D virüsü antikoru)

16. Allerji testleri IgE Besin allerjileri İlaç allerjileri Ot allerjileri Ev tozu allerjileri Ağaç allerjileri Hayvan allerjileri Mantar sporu allerjileri Polen allerjileri

17. Gaita analizleri Direk mikroskobi Gaita kültürü Gizli kan Parazit Rota virus (=yenidoğanlarda ve 6 ay-2 yaş arası çocuklarda ishal etkeni olan nonbakteriyel bir gastroenterittir) Adeno virus Giardia antijeni (bir tür parazit) Amip (=entamoeba histolytica) HPSA tarama (=helikobakter pylori antijeni) Selefon band (enterobius vermicularis yumurtası için)

18. Kültür ve antibiyogram Boğaz Kulak Burun Yara İdrar Gaita Sonda Vajen Akıntı Mantar Mayi Balgam BOS Swap testi (boğazdabeta testi)

19. En çok kullanılan panel testler: Lipit paneli: kolesterol, trigliserit, HDL, LDL, VLDL KCFT paneli: ALP, AST, ALT, GGT, T.bil, D.bil Diyabet paneli 1: AKŞ, PPKŞ, HbA1C, idrar tahlili Diyabet paneli 2: AKŞ, fruktozamin, idrar tahlili

20. En çok kullanılan panel testler: Anemi paneli: Fe, demir bağ. kapasitesi, ferritin, kan sayımı, periferik yayma Renal panel: bun, kreatinin, kan sayımı, idrar tahlili Hepatit paneli: HBsAg, HBsAb, HBeAb, HBeAg, HBcAb (IgM), HBcAb (total) Koagulasyon paneli: PT, aPTT, fibrinojen

21. En çok kullanılan panel testler: Enfeksiyon paneli: kan sayımı, periferik yayma, idrar, boğaz kültürü Tiroid paneli 1: TSH, FT3, FT4, total T3, total T4 Tiroid paneli 2: TSH, FT3, FT4 Gonadpaneli: LH, FSH, prolaktin Taş paneli: ürik asit, kreatinin, oksalat, sitrat, sodyum, Ca

22. Kan şekeri (glukoz) düzeyi Kan şekeri düzeyine glisemi adı verilir. Normal sınırın altındaki glisemiye hipoglisemi adı verilir. Normal sınırın üstündeki glisemiye hiperglisemi adı verilir. Açlık kan şekeri, sağlıklı yetişkin kişilerde 80-120 mg/dL, 60 yaşın üstündeki kişilerde normal sınırın üst değerleri 5-10 mg/dL daha yüksektir.

23. Kan şekeri düzeyini düzenleyen faktörler Kan glukoz seviyesi, glukoz metabolizması ile ilgili bütün metabolik yolların (glikoliz, glikojenoliz, glikojenez, glukoneogenez, vs.) koordineli çalışması ve kontrolü ile ayarlanır.

24. Glikoliz, glukozun enerji (ATP şeklinde) ve diğer metabolik yolların ara ürünlerini sağlamak için yıkılmasıdır ve tüm dokularda meydana gelir.

25. Glukoneogenez: Beyin, eritrositler, egzersiz halindeki kas gibi bazı dokular, metabolik yakıt olarak sürekli glukoza gerek duyarlar. Diyet ile karbohidrat alımı olmadığı zaman karaciğer glikojeni bu gereksinimi sadece 10-18 saat süre ile karşılayabilir. Uzamış açlıkta, karaciğer glikojen depoları tükenir. Glukoz, laktat, piruvat, gliserol (yağ dokudan elde edilir), α-ketoasitlerden (aminoasit katabolizmasından elde edilir) üretilir. GLUKOZ LAKTAT PİRUVAT GLİSEROL α-KETOASİTLER

26. Glikojenez: Glukoz depolanması demektir. Başlıca glikojen depoları iskelet kasları ve karaciğerde bulunur. Glukoz molekülleri birbiri ardına bağlanarak glikojeni oluştururlar. Glikojenoliz: Glikojen yıkımı demektir. Besinle glukoz alınamadığında, karaciğer glikojen depolarından hızla kana glukoz verilir. Aynı şekilde egzersiz ile kas glikojeni de yıkılır ve kasa glukoz sağlar.

27. Kan glukoz seviyesi, karaciğer ve hormonlar tarafından sağlanır.. Yemeklerden sonra kan şekeri yükseldiğinde fazla glukoz, insülin hormonunun etkisiyle karaciğerde glikojen tarzında depo edilir (glikojenez).

28. Kısa süreli açlıklarda, karaciğerdeki glikojenden glikojenoliz sonucu kana glukoz verilir. Uzun süreli açlıklarda, yine karaciğer tarafından glukoneogenezle kana glukoz verilir.

29. Kan glukoz seviyesini düzenleyen hormonlardan bazısı kan şekerini düşürme yönünde bazısı ise kan şekerini yükseltme yönünde etkili olmaktadır. • Kan şekerini • - İnsülin - Glukagon • Somatomedinler - Epinefrin (Adrenalin) • Somatostatin - Büyüme hormonu ve ACTH • - Glukokortikoidler • - Tiroid hormonları • - Human plasental laktojen

30. Kan şekerini düşüren hormonlar: -İnsülin: Pankreas beta hücreleri tarafından salgılanır. Glukozun karaciğer, kas ve yağ dokusu hücrelerine girişini sağlar. Glikoliz ve glikojenezi hızlandırır. -Somatomedinler: Karaciğerde sentezlenen bir grup küçük polipeptittir. Büyüme hormonunun büyüme üzerindeki etkilerine aracılık ederler. Ayrıca insülin benzeri aktiviteye sahiptirler. -Somatostatin: Hipotalamus ve pankreas D hücrelerinden salınır. Glukagon ve insülin salınımını inhibe eder. Böylece, bu iki hormonun etkileri arasındaki ters ilişkiyi düzenler.

31. Kan şekerini arttıran hormonlar: -Glukagon: insüline zıt etki ile kan glukoz düzeyini artırır. Pankreasın alfa hücrelerinden salınır. Karaciğerde glikojenoliz ve glukoneogenezi hızlandırır. -Epinefrin (adrenalin): Adrenal medulladan salınarak, glikojenolizi hızlandırır. -Büyüme hormonu ve ACTH: İnsüline zıt etki gösterirler, kan şekerini yükseltirler.

32. -Glukokortikoitler (kortizol, kortizon, kortikosteron): Adrenal korteksten salınır. Glukoneogenezi hızlandırırlar. -Tiroit hormonları (T3 ve T4): Glikojenolizi hızlandırırlar ve bağırsaktan glukoz emilimini arttırırlar. Normal düzeyde tiroid hormonları insülin etkisini güçlendirirler. Patolojik durumda ise (hipertiroidi) glukagonun etkisini güçlendirirler. -Human plasental laktojen: Plasentadan salıverilir. İnsülin etkisine zıt etki gösterir.

33. Kan şekerinde fizyolojik artış ve azalış nedenleri Fizyolojik artış Ani artışlar (dolaşımdaki adrenalin artışına bağlı) Devamlı egzersiz Heyecan, korku, stres Fizyolojik azalış Normal gebelikte hafif düşme Doğumdan hemen sonra hafif düşük olur 2-5 gün sonra normale döner

34. Kan şekerinde patolojik artış (hiperglisemi) nedenleri -Diabetes mellitus: İnsülin-bağımlı veya insülin-bağımsız olarak, glukozun vücutta yetersiz kullanımı sonucu kan şekerinin artması durumudur. Hiperglisemidir. -Cushing sendromu: (hiperaldosteronizm) -Gigantizm (devlik) ve akromegali (kemiklerde ve vücudun sivri kısımlarında meydana gelen kalınlaşma ve büyüme)

35. Kan şekerinde patolojik artış (hiperglisemi) nedenleri • -Akut pankreatit • Bazen nefrit ve üremilerde • -Şok atağında dolaşımda adrenalin artışı ile.

36. Kan şekerinde patolojik azalış (hipoglisemi) nedenleri -İnsülin artışı: Aşırı insülin verilmesi, pankreas beta hücrelerinin hiperplazisi (anormal hücre çoğalması), kanseri - Addison hastalığı (hipoaldostrenozim: adrenal kortekste yapılan kortizon ve aldosteron hormonlarının yeteriz salınımı) -Glikojen yıkılamaması: Glikojen depo hastalıkları -Karaciğer hastalıkları: akut enfeksiyonlar, zehirlenmeler, siroz -İmmatürler (gelişmemiş olanlar) : Prematüreler, ikiz doğanlar, düşük ağırlıkta doğanlar

37. Fruktozamin: Glikozillenmiş protein demektir. Fruktozaminler; glukoz moleküllerinin başta albümin olmak üzere, kan proteinlerine bağlanmasıyla oluşurlar. Glukoz moleküllerinin karbonil grupları, protein moleküllerinin serbest amino gruplarına non-enzimatik olarak bağlanırlar. Hiperglisemide artar. Son 2-3 hafta içindeki ortalama glukoz konsantrasyonunu gösterir.

38. HbA1C: Hemoglobin= hem + globin Hemoglobin= oksijen taşıyan proteindir. Eritrositlerde bulunur. Eritrositlerin ömrü 120 gündür. Dolaşımda sürekli glukozla beraber bulunur. Bu yüzden, hemoglobin üzerindeki bazı aminoasitlere glukoz bağlanır ve glukozillenmiş hemoglobin meydana gelir.

39. Kanda glukoz miktarı ne kadar yüksekse, bu yükseklik ne kadar uzun sürerse HbA1C o kadar yüksek olacaktır. 120 günde bir çalışılır, ve hastanın gerekli hassasiyeti gösterip göstermediği, doktorun tavsiyelerine ve diyete uyup uymadığı bu test ile kontrol edilmiş olur. Şeker hastalarının takip testidir. Normal değeri: 4.3 – 5.8 arasıdır.

40. Glukoz tolerans testi (GTT) • GTT, şüpheli vakaların diabetik olup olmadığının teşhisi için yapılır. Şüpheli diabetiklerde, açlık glisemisi genelde normal sınırların biraz üstündedir. Bu tip diyete, yani AKŞ tayini ile teşhis edilemeyen diyabete gizli diyabet denir. • Test yapılmadan önce, 3 gün süreyle hastanın bir diyete tabii tutulması gerekmektedir. ÇÜNKÜ GTT’ye verilen cevap kişinin diyeti ile değişmektedir. • Bu 3 günlük süre içerisinde hastanın günlük ortalama 250-300 g’lık karbohidratlı diyete tabii tutulur.

41. testten önce hastada aşırı heyecan,korku,egzersiz, aşırı sigara ve alkol glukoza toleransı azaltır. • Hastada test zamanı herhangi bir rahatsızlık (ilaçlı tedavi) bulunmamalıdır. GGT İKİ ŞEKİLDE UYGULANIR; • Oral • intravenöz

42. Oral glukoz tolerans testi (OGTT) Test günü 12 saat açlıktan sonra hastadan açlık kanı alınır. AKŞ bakılır. Şayet AKŞ 140 mg üstünde ise bu şahsa OGGT bakılmaz. AKŞ 140mg altında ise test yapılır. • Büyüklerde ve 12 yaşından büyük çocuklarda kilo başına 1 gr, • 12 yaşından küçük çocuklarda kilo başına 2 gr, • Bebeklerin ise kilo başına 3 gr, • Gebe kadınlar ise kilo başına 1,5 gr glukoz verilmelidir.

43. Bu miktarlar 400-500 ml suda eritilerek 5 dk içersinde hastaya içirilir Hastaya glukoz verildikten sonra 30, 60, 90,120, 150 ve 180. ( 3 saatlik) dakikalarda kan alınarak, glukoz tayinleri yapılır. Hastaların aynı sürelerde idrar numuneleri de alınır. Bir grafik kağıdı üzerinde zamana karşı glukoz miktarları çizilir.

44. Sonuçların yorumlanması • Normal kişideglukoz verildikten sonra kan glukozu 30-60 dk içinde % 130-140 mg’lık zirve yapar. Fakat hiçbir zaman böbrek eşiğini aşmaz (idrara glukoz geçmez). • Yüklemeden sonra kan şekeri 120.dk da açlık şekeri düzeyine, 150. dk.da açlık şekerinin altına, 180. dk da ise normal sınırlara döner.. Böbrek eşiği orta yaşlarda 150-165 mg/dl, Yaşlılarda ise 170-200 mg/dl

45. Hafif diabetlilerde AKŞ genelde normalin üst sınırına yakın veya biraz üstündedir. Yüklemeden sonra en yüksek zirveye yaklaşık 60 dakikada çıkar ve ancak 150.dk dan sonra düşmeye başlar. ANCAK; Açlık seviyesinin altına düşmez. 60. veya 90. dakikalarda idrara da şeker geçer. Daha ağır diabetlilerde ise yükleme yapıldıktan sonra kan glukozu 300 mg/dl üstüne çıkar. İdrara da devamlı şeker geçer. Orta yaşlı şişman şahıslarda da GTT eğrisi, diabetlilerinkine benzer. Ancak şahıs kilo kaybederse eğri normale döner. özetle; Diabetli hastalarda glukoza tolerans azalmıştır, yani kan glukozu yüksektir.

46. İntravenöz glukoz tolerans testi • Glukozun barsaklardan emiliminde problem olan kişilere uygulanır. Glukoz çözeltisi damardan verilir. • Hastaya verilecek glukoz (kg başına 0,5 gr.) % 50 g’lık bir glukoz çözeltisi şeklinde 3-4 dk içinde damardan verilir.0,5-1-2 ve 3 saat sonunda kan alınır. • Sağlıklı şahıslarda, kan şekeri 35 dakikada en yüksek seviyeye ulaşır, 60-90 dk içinde açlık seviyesine döner. • Açlık seviyesine inmek için 120 dk.dan daha uzun bir gecikme diabetidüşündürür.

47. BÖBREK FONKSİYON TESTLERİ Böbrekler retroperitoneal (karınzarı arkası) aralıkta bir çift organdır. Yetişkin böbreği yaklaşık 12 cm uzunluğunda ve bayanlarda 135, erkeklerde 150 g ağırlığındadır.

48. Böbreklerin endokrin işlevleri 1) Eritropoietin ile eritropoezin uyarılması. 2) 1,25-dihidroksikolekalsiferol (aktif vitamin D3) oluşumu 3) Renin-anjiotensin-aldosteron sistemi ile kan basıncını yükseltici etki. 4) PGA2 , PGE2 , PGF2 oluşumu ile vazodilatasyon ve kan basıncını düşürücü etki. 5) İnsülin, glukagon ve aldosteronun yıkılımı. 48

49. 49

50. Renin-Anjiotensin-Aldosteron sistemi • Hiponatremi • Hipovolemi • Hiperkalemi Olaylarında bu sistem stimule olmaktadır.