SZTUKA ROMAŃSKA I GOTYCKA

1. SZTUKA ROMAŃSKA I GOTYCKA

2. Romanizm w Europie Romański,styl w sztukach plastycznych rozwijający się w XI-XII w. w Europie (dzięki wyprawom krzyżowym zaznaczył też swą obecność na Bliskim Wschodzie) jako pierwszy powszechny kierunek sztuki średniowiecznej. Miał charakter głównie sakralny, a jego dokonania wiązały się przede wszystkim z działalnością zakonów, zwłaszcza benedyktynów i cystersów. Sztuka romańska nawiązywała do sztuki poźnoantycznej (antyk), zapożyczając od niej poszczególne elementy (np. architektoniczne), lecz jej nie naśladowała. Była odbiciem ścisłej hierarchizacji stosunków społecznych i surowości w ujmowaniu spraw religii. Do jej upowszechnienia przyczynił się Kościół, jednoczący kulturowo narody ówczesnej Europy, i wzrost znaczenia władzy papieskiej.

3. Cechy sztuki romańskiej • Obejmuje następujące dziedziny: architekturę, rzeźbę w kamieniu, drewnie i kości słoniowej • Budowle miały charakter obronny • Kościoły budowano na planie krzyża • Budowano głównie z kamienia ciosanego w kwadratowe bryły • Budowle cechowała prostota • Miały grube mury, małe okna uwieńczone łukiem prostym. • Bogate kolumny i portale ozdobne • Rzeźbiono w kamieniu • Rzeźby umieszczano na fasadach kościołów w niszach • Rzeźby i freski miały pokazać ludziom, którzy nie umieli czytać i pisać, sceny z Biblii.

4. KOLEGIATA W TUMIE POD ŁĘCZYCĄ ( XIIw.) Charakteryzuje się ona prostotą i masywnością. Grube, zbudowane z kamiennych ciosów mury nakryte są ciężkim sklepieniem w kształcie połowy walca (sklepienie kolebkowe). Okna są niewielkie, okrągło łukowe, a bryłę budynku urozmaicają wieże i liczne, zwykle półkoliste przybudówki.

5. STYL ROMAŃSKI W MALARSTWIE Na romańskich obrazach postacie ludzkie są płaskie i odrealnione. Wokół Madonny namalowanej przez włoskiego malarza Duccia (ok. 1260-1318) tłoczą się świeci. Scena ujęta jest bez żadnej perspektywy. Tło obrazu jest złote, co sugeruje idealną bezczasową przestrzeń szczęśliwego bytowania błogosławionych.

6. RZEŹBA ROMAŃSKA • Rzeźba romańska była przede wszystkim rzeźbą architektoniczną, wypełniała portale i tympanony, pokrywała głowice kolumn, trzony filarów oraz węgary. Prezentowała w prostej, ornamentalnej lub znakowej formie logiczne przesłanie dostępne dla ogółu wiernych. Przemawiała do nich wyrazistą, ostro zarysowaną i ekspresyjną formą, która odznaczała się hieratycznością przedstawień i charakterystycznymi, wydłużonymi proporcjami. Tematów dostarczał Stary i Nowy Testament oraz żywoty świętych. W ornamencie dominowała plecionka, częste były również motywy zwierzęce i roślinne symbolizujące m.in. walkę dobra ze złem.

7. RZEŹBA ROMAŃSKA Kapitel (XIIIw.) kaplicy Vera Cruz Drzwi gnieźnieńskie

8. GOTYK Styl w architekturze i sztukach plastycznych panujący w Europie w okresie dojrzałego i późnego średniowiecza. Stanowi szczytowe osiągnięcie kultury rycerskiej, mieszczańskiej a także dworskiej. Rozwijał się w kilku fazach od połowy XII w. i trwał do końca XV w. Sztuka gotycka powstała ok. 1140 we Francji i początkowo rozwijała się w rejonie Ile-de-France, od XIII w. objęła Europę Zachodnią (Francja, pn. Hiszpania), Europę Środkową (Niemcy, Szwajcaria, Czechy, Węgry, Polska), Europę południowo-północną, Włochy, na północy Anglię i południową część Skandynawii. Dzięki wyprawom krzyżowym dotarła na Cypr i na Bliski Wschód.

9. Cechy sztuki gotyckiej • Obejmuje dziedziny: architekturę, rzeźbę kamienną, malarstwo ścienne, ilustracje w księgach, malarstwo tablicowe, drewniane ołtarze i witraże • Budowle bogate, strzeliste • Oprócz kościołów powstawały: hale targowe, domy mieszkalne, zamki warowne • Kościoły mają sklepienie falarowo-żebrowe • Budowane z kamienia i cegły • Duże okna zakończone łukami ostrymi • W oknach kościołów mamy witraże • Obrazy malowane na desce • Światłocień

10. RZEŹBA GOTYCKA Rzeźba gotycka miała charakter religijny o skomplikowanym programie ikonograficznym w układach typologicznych ze Starego i Nowego Testamentu. Jej ewolucja przebiegała od idealizmu poprzez realizm do dużej ekspresji. Początkowo była silnie związana z architekturą i skoncentrowana na portalach-głowicach, stopniowo nabierała samodzielności. Wprowadzono postać ludzką wielkości naturalnej przy filarach oraz do rzeźby nagrobnej. Najpopularniejsze tematy realizowane były zarówno w kamieniu, jak i polichromowanym drewnie. Stanowiły je: Pieta, krucyfiks, Madonna z Dzieciątkiem na ręku, Chrystus Bolesny.

11. Rzeźba gotycka Płaskorzeźba katedry w Orvieto. Ołtarz W.Stwosza w kościele Mariackim.

12. MALARSTWO W GOTYKU W okresie gotyku rozkwitało malarstwo miniaturowe (miniatura), które zerwało z płaską linearną (linearyzm) stylizacją na rzecz ujęć przestrzennych. Z czasem miniatury książkowe ewoluowały w kierunku realizmu, zapowiadając rozwój realistycznego malarstwa sztalugowego. Malarstwo tablicowe rozkwitło w XIII w. we Włoszech (retabula), wyrażało się zwłaszcza w kompozycjach wieloskrzydłowych. Największe znaczenie miało jednak malarstwo flamandzkie torujące drogę ku nowożytnemu realizmowi, stanowiące połączenie świata biblijnego z realiami współczesnymi o głębokich treściach religijnych i symbolicznych (M. Broederlam, R. Campin, H. van Eyck, J. van Eyck, H. van der Goes, H. Memling). W XV w. swą kulminację przeżyło malarstwo niemieckie z realizmem K. Witza i H. Pleydenwurfa, liryzmem S. Lochnera, ekspresjonizmem M. Grünewalda i wizjonerstwem wielkiej sztuki A. Dürera. Kwitło też witrażownictwo.

13. MALARSTWO W GOTYKU Cechą charakterystyczną malarstwa gotyckiego, jest pokazywanie człowieka takim, jaki jest naprawdę: w wyglądzie, w odczuciach, a także w otoczeniu. To dążenie do realizmu przejawiło się w: ukazywaniu indywidualnych cech postaci, przeżyć człowieka (wyraz twarzy, gest), a także w ukazaniu człowieka w naturalnym otoczeniu - krajobrazie lub wnętrzu. Z tym wszystkim wiązała się konieczność wydobycia efektu plastyczności i głębi przez zastosowanie światłocienia i perspektywy. Rzeź niewiniątekmalowidło z ołtarza zwanego Jerozolimskim, Gdańsk.

14. BIBLIOGRAFIA • Podręcznik j. polskiego ,,Przeszłość to dziś’’ K. Mrocewicz. • www.edu.oeiizk.waw.pl

15. Wykonała: Karolina Karamuz kl. 1F