Koncepcje wynagradzania pracowników sądów de lege lata i de lege ferenda dr Artur Rycak

2. § • Koncepcje wynagradzania pracowników sądów de lege lata i de lege ferenda • dr Artur Rycak • Uczelnia Łazarskiego

3. Podstawy prawne wynagradzania pracowników sądów • Obecnie wynagradzanie pracowników sądów uregulowane jest w kilku aktach prawnych, w tym: • 1) Prawie o ustroju sądów powszechnych – zasady wynagradzania sędziów, referendarzy sądowych, a od 1 stycznia 2013 r. także dyrektorów sądów, • 2) ustawie z dnia 18 grudnia 1998 r. o pracownikach sądów i prokuratury – zasady wynagradzania urzędników sądowych i pracowników pomocniczych i obsługi, • 3) rozporządzeniu MS z dnia 30 marca 2010r. w sprawie stanowisk i szczegółowych zasad wynagradzania urzędników i innych pracowników sądów i prokuratury oraz odbywania stażu urzędniczego – zasady wynagradzania urzędników sądowych i pracowników pomocniczych i obsługi,

4. Podstawy prawne wynagradzania pracowników sądów • 4) rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 11 kwietnia 2012 r. w sprawie wynagrodzenia zasadniczego asystentów sędziów, • 5) ustawie z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych oraz rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie wynagrodzeń kuratorów zawodowych i aplikantów kuratorskich – zasady wynagradzania zawodowych kuratorów sądowych oraz aplikantów kuratorskich.

5. Metody kształtowania wynagrodzeń • W prawie pracy wyróżnia się dwie główne metody kształtowania wynagrodzeń: • układową (dialogu społecznego), • administracyjną (zakładająca brak dialogu na poziomie pracodawcy). • Metoda układowa jest metoda preferowaną przez przepisy kodeksu pracy i dotyczy zarówno sektora publicznego, jak i prywatnego. Polega na regulowaniu zasad wynagradzania pracowników w układach zbiorowych pracy i innych porozumieniach o charakterze zbiorowym. • Metoda administracyjna polega na regulowaniu zasad wynagradzania pracowników w ustawach i rozporządzeniach. dr Krzysztof Walczak

6. Metody kształtowania wynagrodzeń • W odniesieniu do pracowników sądów stosuje się głównie metodę administracyjną – regulowania zasad wynagradzania w ustawach i rozporządzeniach. • Metodę dialogu społecznego stosuje się tylko w przypadku premiowania. • Taki stan rzeczy jest nieprawidłowy. Jego skutkiem jest brak elementów dialogu społecznego w sądach i marginalizowanie związków zawodowych. • Polska nie przestrzega zatem art. 7 Konwencji MOP nr 151 dotyczącej ochrony prawa organizowania się i procedury określania warunków zatrudnienia w służbie publicznej. dr Krzysztof Walczak

7. Metody kształtowania wynagrodzeń • Zgodnie z art. 7 Konwencji MOP nr 151, kraje ratyfikujące zobowiązane są podejmować odpowiednie kroki odpowiadające warunkom krajowym zmierzające do udzielenia poparcia i pomocy w jak najszerszym rozwijaniu i stosowaniu mechanizmu rokowań między zainteresowanymi władzami publicznymi i organizacjami pracowników publicznych co do warunków zatrudnienia lub każdej innej metody pozwalającej na uczestniczenie przedstawicieli pracowników publicznych w ustalaniu tych warunków. dr Krzysztof Walczak

8. Ocena regulacji wynagradzania pracowników sądów • Regulacja wynagrodzeń pracowników sądów jest rozproszona, przy czym wobec niektórych grup zawodowych można uznać ją za właściwą, np. wobec referendarzy sądowych • Regulacja wynagrodzeń asystentów powinna być umiejscowiona w ustawie o pracownikach sądów (obecnie wynika z przepisów Prawa o ustroju sądów powszechnych). • W ustawie o pracownikach sądów i prokuratury brak jest zasad określających reguły ustalania wynagrodzenia za pracę, które można by uznać jako spełniające wymogi wynikające z zasady równego traktowania pracowników.

9. Metody kształtowania wynagrodzeń • Zgodnie z art. 7 Konwencji MOP nr 151, kraje ratyfikujące zobowiązane są podejmować odpowiednie kroki odpowiadające warunkom krajowym zmierzające do udzielenia poparcia i pomocy w jak najszerszym rozwijaniu i stosowaniu mechanizmu rokowań między zainteresowanymi władzami publicznymi i organizacjami pracowników publicznych co do warunków zatrudnienia lub każdej innej metody pozwalającej na uczestniczenie przedstawicieli pracowników publicznych w ustalaniu tych warunków. dr Krzysztof Walczak

10. Ocena regulacji wynagradzania pracowników sądów • Ustawa o pracownikach sądów i prokuratury oraz rozporządzenie MS z 30 marca 2010 r. w sprawie stanowisk i szczegółowych zasad wynagradzania (…) • przepisy przewidują taryfowy system wynagradzania oparty o: • - tabele stanowisk z określonymi formalnie kwalifikacjami koniecznymi do zajmowania stanowiska, • - tabelę stawek wynagrodzenia zasadniczego, • - tabelę mnożników służących do ustalenia wysokości dodatku funkcyjnego • brak mechanizmów dialogu społecznego • brak wartościowania stanowisk pracy • zbyt szerokie widełki płacowe • zbyt sztywne wymagania kwalifikacyjne

11. Ocena regulacji wynagradzania pracowników sądów • Referendarze sądowi • Struktura wynagrodzenia: • Wynagrodzenie zasadnicze – wynosi 75 % wynagrodzenia zasadniczego w stawce pierwszej sędziego sądu rejonowego, powiększonego o należną składkę z tytułu ubezpieczenia społecznego. • - po 7 latach pracy na stanowisku referendarza sądowego wynagrodzenie zasadnicze podwyższa się do wysokości 75 % wynagrodzenia zasadniczego sędziego sądu rejonowego w stawce drugiej, powiększonego o należną składkę z tytułu ubezpieczenia społecznego, • - po dalszych 7 latach pracy - do wysokości 75 % wynagrodzenia zasadniczego sędziego sądu rejonowego w stawce trzeciej, powiększonego o należną składkę z tytułu ubezpieczenia społecznego.

12. Ocena regulacji wynagradzania pracowników sądów • Referendarze sądowi • Struktura wynagrodzenia: • Wynagrodzenie zasadnicze starszego referendarza sądowego wynosi: • 85 % wynagrodzenia zasadniczego sędziego sądu rejonowego w stawce drugiej, powiększonego o należną składkę z tytułu ubezpieczenia społecznego, • po 7 latach pracy na stanowisku starszego referendarza sądowego wynagrodzenie zasadnicze podwyższa się do wysokości 85 % wynagrodzenia zasadniczego sędziego sądu rejonowego w stawce trzeciej, powiększonego o należną składkę z tytułu ubezpieczenia społecznego. • Dodatek za wieloletnią pracę – od 5 do 20% wynagrodzenia zasadniczego pocąwszy od 6. roku pracy • Dodatkowe wynagrodzenie roczne • Nagroda jubileuszowa

13. Ocena regulacji wynagradzania pracowników sądów • Kuratorzy sądowi • Struktura wynagrodzenia: • Wynagrodzenie zasadnicze – odnosi się do kwoty bazowej ustalanej przez państwo, corocznie waloryzowanej • Dodatki funkcyjne – kuratorzy okręgowii ich zastępcy oraz kierownicy zespołu kuratorskiej służby sądowej • Dodatek za wieloletnią pracę – wynoszący począwszy od szóstego roku pracy 5% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego. Dodatek ten wzrasta o 1% za każdy dalszy rok pracy, aż do osiągnięcia 20% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego. • Dodatek specjalny – przyznawany na czas określony, do wysokości 40% wynagrodzenia zasadniczego powiększonego o kwotę przyznanego dodatku funkcyjnego • Dodatek za pracę terenową - w wysokości 50% kwoty bazowej • Dodatek patronacki za sprawowanie opieki nad aplikantem • Dodatkowe wynagrodzenie roczne • Nagrody za szczególne osiągnięcia w pracy –wysokość nielimitowana • Nagrody jubileuszowe

14. Ocena regulacji wynagradzania pracowników sądów • Tabela mnożników kwoty bazowej dla stopni służbowych • Kwota bazowa w 2012 r.: 1 873,84 zł.

15. Ocena regulacji wynagradzania pracowników sądów • Dyrektorzy sądów - obecnie • Struktura wynagrodzenia: • Wynagrodzenie zasadnicze – • Dodatek za wieloletnią pracę – wynoszący począwszy od szóstego roku pracy 5% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego. Dodatek ten wzrasta o 1% za każdy dalszy rok pracy, aż do osiągnięcia 20% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego. • Dodatek specjalny – przyznawany na czas określony, do wysokości 40% wynagrodzenia zasadniczego powiększonego o kwotę przyznanego dodatku funkcyjnego • Dodatkowe wynagrodzenie roczne • Nagrody za szczególne osiągnięcia w pracy • Nagrody jubileuszowe

16. Ocena regulacji wynagradzania pracowników sądów • Dyrektorzy sądów – od 1 stycznia 2013 r. • Struktura wynagrodzenia: • Wynagrodzenie zasadnicze – stawki wg widełek z rozporządzenia • Dodatek specjalny – przyznawany na czas określony, do wysokości 40% wynagrodzenia zasadniczego powiększonego o kwotę przyznanego dodatku funkcyjnego • w wysokości do 40% wynagrodzenia zasadniczego) plus nieograniczone co do wysokości nagrody za szczególne osiągnięcia w pracy • Dodatkowe wynagrodzenie roczne • Nagrody za szczególne osiągnięcia w pracy –wysokość nielimitowana

17. Ocena regulacji wynagradzania pracowników sądów • Dyrektorzy sądów – od 1 stycznia 2013 r. • Wynagrodzenie zasadnicze – stawki projektowane: • Dla dyrektorów sądów rejonowych i okręgowych: • 4 500 – 8 000 w sądach o limicie do 20 etatów sędziowskich • 5 000 – 9 000 w sądach o limicie od 21 do 50 etatów sędziowskich • 6 000 – 10 000 w sądach o limicie powyżej 50 etatów sędziowskich • Dla dyrektorów sądów apelacyjnych: • 8 000 – 13 000

18. Ocena regulacji wynagradzania pracowników sądów • Urzędnicy i pracownicy sądów • Struktura wynagrodzenia: • Wynagrodzenie zasadnicze – wg stawek z załącznika do rozporządzenia • Dodatek za wieloletnią pracę – wynoszący począwszy od szóstego roku pracy 5% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego. Dodatek ten wzrasta o 1% za każdy dalszy rok pracy, aż do osiągnięcia 20% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego. • Dodatek specjalny – przyznawany na czas określony, do wysokości 40% wynagrodzenia zasadniczego powiększonego o kwotę przyznanego dodatku funkcyjnego • Premie • Dodatkowe wynagrodzenie roczne • Nagrody za szczególne osiągnięcia w pracy – wysokość nielimitowana • Nagrody jubileuszowe

19. Ocena regulacji wynagradzania pracowników sądów • Wynagrodzenie zasadnicze urzędników i pracowników sądów

20. Ocena regulacji wynagradzania pracowników sądów • TABELA MNOŻNIKÓW SŁUŻĄCYCH DO USTALENIA WYSOKOŚCI DODATKU Z TYTUŁU ZAJMOWANEGO STANOWISKA LUB PEŁNIONEJ FUNKCJI PRZYSŁUGUJĄCEGO URZĘDNIKOM I INNYM PRACOWNIKOM SĄDÓW I PROKURATURY

21. Ocena regulacji wynagradzania pracowników sądów • Urzędnicy i pracownicy sądów • Struktura stanowisk. • Urzędnicy: • stanowiska samodzielne (dyrektor, główny księgowy, radca prawny, audytor) • stanowiska wspomagające pion orzeczniczy (np. inspektor ds. biurowości, sekretarz sądowy, migrator, protokolant) • pozostałe stanowiska wspomagające (np. inspektor, księgowy, kasjer, główny specjalista, informatyk) • Pracownicy: • stanowiska pomocnicze (np. sekretarz, woźny) • stanowiska obsługi technicznej i gospodarczej (np. kierowca, portier, sprzątaczka)

22. Ocena regulacji wynagradzania pracowników sądów • Asystenci sędziów • Struktura wynagrodzenia: • Wynagrodzenie zasadnicze – wg stawek z rozporządzenia od 2.675 zł do 3.824 zł. • Dodatek za wieloletnią pracę – wynoszący począwszy od szóstego roku pracy 5% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego. Dodatek ten wzrasta o 1% za każdy dalszy rok pracy, aż do osiągnięcia 20% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego. • Dodatek specjalny – przyznawany na czas określony, do wysokości 40% wynagrodzenia zasadniczego powiększonego o kwotę przyznanego dodatku funkcyjnego • Premie • Dodatkowe wynagrodzenie roczne • Nagrody za szczególne osiągnięcia w pracy – wysokość nielimitowana • Nagrody jubileuszowe

23. Ocena regulacji wynagradzania pracowników sądów • Mechanizm waloryzacji wynagrodzeń • Art. 14a ustawy o pracownikach sądów i prokuratury • Podwyższenie wynagrodzeń urzędników i innych pracowników sądów i prokuratury następuje w terminach i na zasadach określonych dla pracowników państwowej sfery budżetowej nieobjętych mnożnikowymi systemami wynagrodzeń.

24. Praktyka wynagradzania w sądach • Premiowanie i nagradzanie • Art. 14 ust. 2 ustawy Minister Sprawiedliwości może określić, w drodze rozporządzenia: • 1) regulamin premiowania urzędników i innych pracowników zatrudnionych przy ściąganiu należności sądowych oraz w wydziałach ksiąg wieczystych, • 2) regulamin przyznawania urzędnikom i innym pracownikom sądów i prokuratury nagród za szczególne osiągnięcia w pracy • - uwzględniając charakter i rodzaj czynności wykonywanych przez urzędników i innych pracowników oraz zajmowane stanowisko, a także rzetelność, inicjatywę, sumienność i zaangażowanie przy wykonywaniu obowiązków i poleceń służbowych.

25. Praktyka wynagradzania w sądach • Premiowanie i nagradzanie • §7 rozporządzenia płacowego • 1. Urzędnikom i innym pracownikom sądów i prokuratury mogą być przyznawane premie z funduszu premiowego. • 2. Prezes sądu albo właściwy prokurator tworzy fundusz premiowy w ramach posiadanych środków na wynagrodzenia, określając jego wysokość oraz regulamin premiowania. • Ministerstwo Sprawiedliwości nie mogło jak widać zdecydować się komu przyznać kompetencje regulowania premii dla urzędników i pracowników sądów.

26. Praktyka wynagradzania w sądach • Praktyka • Regulaminy wynagradzania: w niektórych sądach wprowadzono regulaminy wynagradzania, które co do zasady powtarzają regulacje ustawy i rozporządzenia płacowego. W przypadku zmian normatywnych, które znoszą lub modyfikują elementy wynagrodzenia pracownika zatrudnionego na podstawie umowy o pracę, dla skuteczności tych zmian konieczne są wypowiedzenia zmieniające warunki płacy • Regulaminy nagród: badanie regulaminów nagród obowiązujących w sądach powszechnych wskazuje, że nie wnoszą one zazwyczaj nowej jakości do zasad nagradzania i są formułowane szablonowo.

27. § Praktyka wynagradzania w sądach • Regulaminy premiowania: praktyka pokazuje, że regulaminy premiowania obowiązujące w sądach są formułowane zbyt ogólnikowo, w szczególności brak jest precyzyjnie określonych, sprawdzalnych zasad premiowania, co prowadzi do dużych problemów w zakresie kwalifikacji tych regulaminów, które często można uznać za regulaminy nagród, wbrew ich tytułom. • Problem braku prac legislacyjnych o charakterze holistycznym

28. Praktyka wynagradzania w sądach • Inicjatywa zawarcia ponadzakładowego układu zbiorowego pracy – jesienią 2012 r. Międzyregionalna Sekcja „Solidarność” NSZZ Pracowników Sądownictwa wystąpiła do Ministra Sprawiedliwości z inicjatywą zawarcia ponadzakładowego układu zbiorowego pracy. • Obecnie trwają prace wstępne mające na celu przygotowanie się stron do fazy negocjacji.