DİYABET ( ŞEKER HASTALIĞI) VE BESLENME

1. DİYABET ( ŞEKER HASTALIĞI) VE BESLENME HAZIRLAYAN DİYETİSYEN Ayşe Gül BAĞCI GÖNEN DEVLET HASTANESİ

2. DİABETES MELLİTUS • Diyabet ; pankreastan salgılanan insülin hormonunun mutlak ya da göreli yetersizliği sonucu gelişen bir hastalıktır. İhtiyaçtan fazla şeker, gerektiğinde kullanılmak üzere karaciğer ve yağ hücrelerinde depolanır.

3. DİABETES MELLİTUS • Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre ; Türkiye’de yaklaşık 2.5 milyon , dünyada 150 milyon diyabetli nüfus bulunduğu , böyle devam ederse 2025 yılında bu rakamların 2 ‘ye katlanacağı tahmin edilmektedir.

4. DİABETES MELLİTUS • Şekerin vücutta enerji olarak kullanılması ve depolanması için insüline gereksinim vardır. • İnsülin şekerin kanda yükselmesini önleyen bir hormondur, midenin arkasında pankreas adlı organın beta hücrelerinde yapılır ve kana salgılanır.

5. DİABETES MELLİTUS • Yemekten sonra kan şekeri yükselince pankreastaki insülin yapan hücreler uyarılır ve kana insülinverilir. • İnsülin kan şekerinin hücre içine girmesini sağlar. • Böylece kan şekeri normal düzeyde tutulur, yükselmez. • Hücrelere giren şeker burada yakılır ve enerji olarak kullanılır.

6. DİABETES MELLİTUS • İnsülin eksikliğinde veya etkisizliğinde şeker hastalığı "diyabet" ortaya çıkar. • Kanda şeker miktarı artar ve böbreklerden idrarla dışarı atılır. • Diyabet: vücudun kan şekerini uygun şekilde kullanamaması ve depolayamamasıdır.

7. DİYABETLİ OLDUĞUNUZU NASIL ANLARSINIZ? • Diyabetli kişilerde sıklıkla aşağıdaki belirtiler görülür;Aşırı susama ve su içmeSık sık idrara çıkmaKilo kaybıAşırı iştah ve çok yemeBulanık görmeCilt enfeksiyonlarıiyileşmeyen yaralarHalsizlik

8. Diyabetli, bu şikayetlerden bir veya bir kaçıyla doktora başvurduğunda ya da genel bir kontrol yaptırdığında ortaya çıkar. • Hastalıkla baş etmek için öncelikle hastalığı iyi tanımak gerekir.

9. Risk faktörleri • Aşırı kilo • Hareketsiz yaşam tarzı • Ailede diyabet hikayesi Obez (aşırı şişman) olanların diyabete yakalanma riski normal kişilere göre 5 kat fazladır.

10. Diyabeti olanlarda kilo fazlalığı varsa diyet, spor ve zayıflama ile diyabet kontrol altına alınabilir !...

11. Diyabetik Diyet diye bir şey yoktur. Diyabetli bir çok kişi yapılan tüm bilimsel açıklamalara rağmen hala mucizevi bir diyet olduğunu düşünmekte ve bu yiyecekleri yediklerinde diyabet sorunlarının ortadan kalkacağına inanmaktadır. Bu yanlış inanç mutlaka değiştirilmeli, düzeltilmelidir. Diyabetli bir bireyin diyeti , gereksinmeler açısından , sağlıklı bir insanın diyetinden farklı değildir. En büyük farklılık ; Besinin yenildiği zaman Besinin miktarı Besinin içeriği

12. Beslenme Tedavisini İyi Bir Şekilde Uygulamak Bize Ne Kazandırır ? • Kan glikozunu normal bir düzeyde tutar • Kan yağlarının düzenlenmesini sağlar • Uygun vücut ağırlığı sağlar • Çocuklarda uygun büyümeyi ve gelişmeyi sağlar • sağlıklı beslenme alışkanlığı yaşam süresi ve kalitesini arttıracaktır. • Diyabetin komplikasyonlarını (böbrek , göz hasarı ve ayak yaraları, kalp damar hastalıkları , nörolojik bozukluklar , hipoglisemi ve hiperglisemi önler) • Yaşam kalitesinin süresini artırır.

13. Diyabet hastalarının beslenme, egzersiz ve ilaç tedavisi konusunda gerekli özeni göstermemeleri halinde uzun vadede karşılaşacakları diğer tıbbi sorunları şu şekilde sıralayabiliriz ; • Kalp krizi • İnme • Körlük • Böbrek yetmezliği • Kalp Damar hastalıkları • Kalp krizi • Beyin kanaması • Kapanmayan yaralar • Hipertansiyon

14. KAN ŞEKERİ NASIL SAĞLIKLI DÜZEYDE TUTULABİLİR? • Her gün aynı miktarda yiyerek • Yemekleri ve ara öğünleri hergün aynı saatte yiyerek • Öğünleri ve ara öğünleri atlamadan • Egzersizi hergün aynı saatte yaparak • İlaçları hergün aynı saatte alarak

15. KAN ŞEKERİNİ YÜKSELTEN FAKTÖRLER NELERDİR ?? • Nişastalı besinlerin ısıtılması Örnek = sıcak patates , soğuk patatese göre kan şekerini daha çok yükseltir. • Yemek yerken su içilmesi hızla mideyi boşalttığı için kan şekerini hızlı yükseltir. • Olgun meyveler olgun olmayan meyvelere göre kan şekerini daha hızlı yükseltirler • Rafine şeker , meyve suları • Kepeği alınmış besinler kepekli besinlere göre kan şekerini hızlı yükseltirler • Kabuksuz yenen sebze ve meyveler kan şekerini hızlı yükseltirler

16. ŞEKER HASTALIĞINDA BESLENME TEDAVİSİ NASIL OLMALIDIR?

17. Besin çeşitliliği sağlanmalıdır TAHILLAR SEBZELER MEYVELER SÜT ET

18. Besin piramidinde önerildiği gibi vücudun ihtiyacı olan besin öğelerini ( CHO, Protein , yağ , vitamin ve mineral) dengeli bir şekilde almak için çeşitli besinler yenmelidir.

19. 2. Günde en az altı öğün beslenilmelidir.

20. - Yemeklerin miktarı ve cinsinden daha da önemli olan tüketildiği zamandır. -Özellikle 3 ana, 3 de ara öğün düzeninde beslenen diyabetlinin yiyecek miktarlarının da doğru alması ani bir şekilde şeker düşmesi( hipoglisemi) ve şeker yükselmesini (hiperglisemi) önler. - Ara öğünlerde mutlaka karbonhidratlı bir besin ile birlikte proteinli bir gıda tüketilmeldir. (meyve ve süt, ekmek ve peynir gibi) - Ama unutulmamalıdır ki bu besinlerden ne kadar tüketilmesi gerektiği bir diyetisyen tarafından ayarlanmalıdır. Uzun aralıklarla düzensiz veya fazla yemek yemek, uzun süre aç kalmak, oruç tutmak oldukça tehlikelidir.

21. 3. İdeal vücut ağırlığı ve kas gücü korunmalıdır.

22. şişman kişilerde aşırı kiloya bağlı olarak insülinin etkisi azalmakta ve bu olay kilo artışı ile daha belirgin hale gelmektedir. • Yeterli ve dengeli beslenme programıyla ideal ağırlığa ulaşıldığında insülin yeterli hale gelecek ve kan şekerinin normal düzeyde kalmasına yardımcı olacaktır.

23. 4. Besinler doğru hazırlanmalı, doğru pişirilmeli ve doğru saklanmalıdır.

24. 6. Ekmek ve diğer tahıllar yeterli miktarda tüketilmelidir.

25. 7. Posa tüketimi arttırılmalıdır.

26. POSA, • Kan şekerini yavaş yükseltir • Bağırsak çalışmasını düzenleyerek kabızlığı önler, • Tokluk hissi verir ve böylece kilo kontrolünü sağlar, • Kanda yağların yükselmesini ve kanser yapıcı maddelerin atılmasına yardımcı olur

27. Diyette POSA Nasıl Daha Fazla Tüketilebilir

28. Beyaz ekmek yerine tam buğday, tam tahıllı, kepekli gibi posalı ekmekler tüketerek

29. Pirinç yerine bulgur,makarna tüketerek

30. Meyve suyu yerine taze meyve, bol salata ve sebze tüketerek,Kabuklu yenebilen meyveleri kabuklarıyla tüketerek

31. Bol posalı kuru baklagiller tüketerek diyette posa miktarını arttırabilirsiniz.(haftada 2-3 kez)

32. 8. Şeker tüketimi azaltılmalıdır.

33. Şeker, bal, pekmez, reçel, çikolata, şekerleme, meşrubat, kola, hazır meyve suları gibi basit karbonhidratlar kan şekerini hızlı yükselttiği için tüketilmemeli.

34. 9. Tuz ve sodyum tüketimi azaltılmalıdır.

35. 10. Doymuş yağ tüketimi azaltılmalıdır.

36. Besinlerle alınan fazla yağ ve kolesterol şişmanlığa ve kalp-damar hastalığına neden olabileceğinden sınırlanmalıdır. Bunun için ne yapabiliriz? • Etli, tavuklu yemeklere ayrıca pişirirken yağ eklenmemeli. Kendi yağıyla pişirilmelidir. • kırmızı et yerine tavuk, balık, hindi eti daha çok tercih edilmelidir. • Haftada 1–2 porsiyon balık tüketilmeli • Sakatatlar, salam, sosis, sucuk gibi yağlı besinler yenmemeli • Yemekleri pişirirken kızartma yerine ızgara veya fırında pişirme, buğulama tercih edilmelidir. Özellikle diyabetle birlikte kişilerde obezite (şişmanlık) ve yüksek kolesterol görülme sıklığı fazla olduğu için hamur işi, kızartmalar, yağlı besinlerde diyetten çıkarılmalıdır. • İçeriği bilinmeyen hazır gıdalar tüketilmemelidir.

37. 11. Su ve diğer sıvılar yeterli miktarda tüketilmelidir. ( 2-3 lt)

38. 13. Alkol ve sigara içilmemelidir. • Alkolün kan şekerinde düzensizliklere neden olduğu unutulmamalıdır.

39. 14.Düzenli fiziksel aktivite yapılmalıdır.

40. Her gün mutlaka 30-60 dakika yürüyüş yapılmalıdır. Diyabetli bireyler için en doğru yürüyüş zamanı yemekten 1 saat sonrasıdır.

41. YANLIŞ BİLİNENLER !!! • Bitkisel ürünler kullanabilir miyim ? CEVAP : kulaktan duyduğunuz her bitkisel ürün hastalığınızı tedavi etmeyebilir. Bazı bitkilerin yan etkileri olabilir. Kullanılan doz tedavide çok önemlidir. Fazla dozlar , size zarar verebilir. Bu nedenle uzmanına danışmadan herhangi bir bitkisel ürün kullanmayınız.

42. Bazı meyveler bana yasak mı ? CEVAP : Her türlü meyveden yiyebilirsiniz. Önemli olan yüksek şeker içeren meyvelerin porsiyon miktarına dikkat etmektir. Ayrıca meyvelerin çok olgun olanlarında şeker oranı yüksektir. Bu nedenle meyvelerin fazla olgunluğa ulaşmamış olanları tercih edilmelidir. Dikkat ! ( kurutulmuşmeyveler,incir,vişne,üzüm,greyfurt, armut,nar,kavun,karpuz..)

43. Ramazanda oruç tutabilir miyim ? CEVAP : Diyabetli bireye açlık yasaktır. Uzun süreli açlık durumunda kan şekeri düşer ve komaya girilebilir. Diyabetli birey kan şekerini dengede tutabilmek için az ve sık yemelidir. Günde 6 öğün beslenmelidir.

44. Diyabetik ürünlerle diyet ürünleri aynı şey midir ? CEVAP : Hayır. Diyet ürünlerinin özelliği düşük kalorili olmalarıdır. Üretilirken yağ miktarları azaltılır fakat şeker miktarları değişmez. diyabetik ürünlerin özelliği ise rafine şeker bulundurmaması bunun yerine tatlandırıcı içermesidir.Besinin içine şeker konmayabilir, ancak aşırı yağlı ya da tuzlu olabilir.Bu ürünleri tüketmeden önce diyetisyeninize danışın.

45. Hangi besinlere dikkat etmeliyim ? CEVAP : • Şeker , bal , reçel , pekmez , tatlı • Hamur işleri (pasta , börek , çörek ) • Kızartmalar • Sucuk , salam , sosis • Yağlı kuruyemişler ( çekirdek , fıstık) • Patates püresi • Pirinç çorbası –pirinç pilavı • Hazır meyve suları , kola • Çikolata

46. ÖNEMLİ!!! Unutulmamalıdır ki !!! (DİYET) diyabetli kişinin beslenmesi kişiye özeldir ve beslenme programı bir diyetisyen tarafından düzenlenmelidir.

47. Mutluluk sizin elinizde… • Doğru, dengeli ve düzenli yemek yeyiniz, sağlıklı kalınız…