Prof. dr R. de Wijk

1. De internationale balans: uitgelokte onveiligheid? Prof. dr R. de Wijk

2. Wat is een crisis? • Een serie gebeurtenissen of rampen die vaak een groot gebied treft en vraagt om een zware bestuurlijke coördinatie waarin maatregelen om de crisis te beheersen en de voorlichting te coördineren. • Een crisis tast de openbare orde of de nationale veiligheid aan…. • of volgens het Nationaal Handboek Crisisbesluitvorming leidt tot 'een ernstige verstoring van de basisstructuren, dan wel aantasting van de fundamentele waarden en normen van het maatschappelijk systeem'.

3. Nationale veiligheid is in het geding bij bedreiging van: Territoriale veiligheid Economische veiligheid Ecologische veiligheid Fysieke veiligheid Sociale en politieke stabiliteit

4. Bedreigingen voor de nationale veiligheid Matige impact, waarschijnlijk: Dierenrechtextremisme Rechts / links politiek extremisme Droogte, hitte Gemiddelde impact, grote waarschijnlijkheid: Politiek salafisme Jihadisme Landelijke black-out Hoge impact, geringe waarschijnlijkheid: Ergst denkbare overstromingen / Dijkring 14 Moedwillige verstoring ICT en elektriciteitsvoorziening Hoge impact, grote waarschijnlijkheid: Financiële crisis Grieppandemie Verstoring energie voorziening

5. Conclusie voor 2007 Fitna was enige ‘crisis’ in 2007/8 met mogelijke repercussies voor de nationale veiligheid en waarbij sprake was van een sterke verwevenheid tussen interne en externe veiligheid.

6. Fitna: dreigingen 15 januari; Syrische grootmoefti Ahman Badr al-Din al-Hassoun op bezoek EU: Wilders is verantwoordelijk voor bloedvergieten. 15 februari: Iran vraagt verbod, parlementariërs willen banden met Nederland verbreken. 20 februari: protesten in Jakarta 27 februari: Al Qaeda komt met doodsbedreiging 28 februari: Taliban dreigt met zware aanvallen 13 maart: OIL zegt Verghagen dat film ernstige repercussies zal hebben 2 maart: protesten in Mazar-i-Sharif 4 maart: parlementariërs protesteren in Kaboel 21 maart: duizenden Afghanen protesteren. Verbranden pop 27 maart: fitna wordt uitgebracht

7. Fitna en nationale veiligheid Potentiële dreiging voor: Economische veiligheid Territoriale veiligheid Sociale en politieke stabiliteit

8. Fitna: maatregelen Eind november 2007 brief door MinBZK aan alle burgemeesters 8 januari: YouTube houdt film in de gaten 18 januari: Premier spreekt van crisis en sluit niets uit Begin februari: beveiliging Nederlanders en bedrijven in en door Pakistan. Ambassade naar hotel. 25 februari: YouTube in Pakistan geblokkeerd Begin maart: NAVO zou rampenplannen hebben 18 februari: Wilders mag niet mee met KLM. 6 maart: NCTb verhoogt dreigingniveau Medio maart: MBT komt bijeen 20 maart: meldplicht Kamerleden Friesland Food distantieert zich in advertenties in Maleisische kranten van Fitna. Gerichte beïnvloeding Islamitische wereld in Nederland en daar buiten.

9. Bepalende gebeurtenissen voor de crisisbeheersing: 28 november 2007: Telegraaf - Wilders maakt film 30 november: Wilders erkent dit op website 2 januari 2008: Terpstra in Trouw tegen de Verwildering 12 januari: demonstratie op de Dappermarkt, dag erna op de Dam 18 januari: premier spreekt van crisis 14 maart: EU achter aanpak Premier 19 maart: Rasmussen wil geen steun aan Wilders betuigen. Eind maart: in Egypte wordt Paard van Sinterklaas niet uitgezonden en loopt ‘een bedrijf’ een opdracht mis.

10. Fitna: na 27 maart • Nederlandse moslimorganisaties reageren rustig en roepen op tot kalmte. • Sporadische demonstraties in Indonesië, Maleisië, Pakistan en Iran. • 28 maart: Jordaanse media en parlementariërs roepen op tot boycot en willen Wilders voor de rechter dagen. • 29 maart; ex premier Maleisië roept op tot boycot Nederlandse producten. • 28 maart: al-Arabia is gematigd over film. Voor het overige weinig, veelal gematigd nieuws • 15 april: Moslimlanden in de VN-mensenrechtenraad stellen dat NL Wilders moet vervolgen

11. Fitna: conclusies Aangekondigde crisis, dus lange waarschuwingstijd. Debat en verwachtingen sloegen film dood; weinig gevolgen in buitenland; weinig gevolgen in Nederland Erkenning dat nationale veiligheid in het geding was. Veel tijd in gerichte crisisbeheersing Geleerd van Denemarken en omgekeerd Moslimgemeenschap is weerbaarder geworden Vanuit perspectief crisisbeheersing succes Interne en externe veiligheid zijn met elkaar verweven

12. ‘Uitgelokte’ onveiligheid Fitna toont aan dat incidenten in Nederland tot grotere onveiligheid kan leiden Deelname stabilisatieoperaties in Afghanistan kunnen risico’s voor eigen grondgebied opleveren Recente complotten in Europa ingegeven door ‘Afghanistan’ Landen met pro-actief buitenlands beleid, deelname aan stabilisatie operaties / OEF en een grote moslimminderheid lopen grotere risico’s dan andere landen

13. Fitna en Afghanistan: zijn er overeenkomsten Conceptueel is er overeenkomst tussen de problematiek in Nederland en bijvoorbeeld Afghanistan Strijd om de gunst van bevolkingsgroepen Kleine groep (<1% van bevolkingsgroep) radicaliseert zo dat geweld wordt toegepast. Strijd is ideologisch/religieus gemotiveerd; dus geen compromissen

14. ….daarom ontstaat inzicht dat: Grondslagen COIN operaties universeel toepasbaar lijken: Politieke, geen militaire strijd vereist contra-intuïtieve aanpak Hearts and minds: Inlichtingen, vooral humint is succesfactor Isoleren van de tegenstander Begrip voor de omgeving en de dynamiek Gericht, proportioneel en terughoudend gebruik van geweld zowel fysiek als verbaal Lange termijn proces gericht op beheersing, niet overwinning

15. Slotconclusie: de volgende stap Een contraterrorisme doctrine VK kent conceptuele benadering die uitgaat van ‘battle of ideas’ en 4Ps: prevention, persuit , protection en preparation Frankrijk: meer repressief en juridisch van aard – inlichtingen, opsporing en uitschakeling van extremisten.