Loopbaanexamen naar niveau A: grondwettelijk recht

1. Loopbaanexamen naar niveau A:grondwettelijk recht Prof. Dr. Kaat Leus 10 maart 2009 Loopbaanexamen naar niveau A

2. Basisprincipe • Belgische Grondwet is gekenmerkt door een scheiding der machten Drie staatsmachten: • Wetgevende macht (Kamer en Senaat, Koning) • Uitvoerende macht (Koning met ministeriële verantwoordelijkheid) • Rechterlijke macht (hoven en rechtbanken) Loopbaanexamen naar niveau A

3. Basisprincipe Scheiding der machten is relatief: • Koning vormt zowel onderdeel van wetgevende als van uitvoerende macht en komt tussen bij benoeming rechters • Scheiding houdt in dat elke macht zich voornamelijk met zijn hoofdfunctie inhoudt • Samenwerking en interdependentie tussen de machten (wetgeving komt alleen tot stand na tussenkomst van Kamer(s) en Koning, rechterlijke macht mag geen onwettige besluiten toepassen conform artikel 159 GW) • Algemeen rechtsbeginsel ( Zie o.m; Cass., 26 juni 1980) Loopbaanexamen naar niveau A

4. Basisprincipes Rechtsstaat: - In België is elke rechtsonderhorige onderworpen aan algemene en onpersoonlijke rechtsregels • Dit geldt evenzeer voor de overheid als voor elke andere rechtsonderhorige • Voornamelijk dienen de fundamentele rechten en vrijheden (opgenomen in de Grondwet en in internationale verdragen) te worden gerespecteerd: - burgerlijke rechten: afweerrechten (recht op vrije meninguiting, vrijheid van religie, …) - politieke rechten: deelname aan staatsgezag (passief en actief kiesrecht, …) - economische, sociale en culturele rechten (recht op arbeid, recht op menswaardig leven, …) Loopbaanexamen naar niveau A

5. Basisprincipes Verhouding tussen wetgevende en uitvoerende macht • Controle op uitvoerende macht door wetgevende Kamers - Interpellatierecht, vragenrecht, recht van onderzoek, vordering tot aanwezigheid van regeringsleden, strafrechtelijke verantwoordelijkheid en burgerrechtelijke verantwoordelijkheid - (constructieve) motie van wantrouwen • Rol van de uitvoerende macht bij totstandkoming regelgeving - initiatiefrecht, behandeling in commissie en plenaire vergadering, bekrachtiging, afkondiging Loopbaanexamen naar niveau A

6. Grondwetsherziening • Drie fasen bij grondwetherziening De procedure m.b.t. grondwetsherziening is beschreven in artikel 195 GW: • - verklaring tot herziening van de Grondwet (wetgevende macht) wijst de artikelen aan die gewijzigd kunnen worden • - ontbinding wetgevende kamers • - nieuwe wetgevende macht (als Constituante) kan de Grondwet gaan wijzigen met dubbele tweederde meerderheid Loopbaanexamen naar niveau A

7. Staatshervorming België: Overgang van eenheidsstaat tot sui generis federale Staat met drie gemeenschappen en drie gewesten: - federale overheid - Vlaamse, Franse en Duitstalige Gemeenschap - Vlaamse, Waalse en Brussels Hoofdstedelijk Gewest Loopbaanexamen naar niveau A

8. Staatshervorming • Bevoegdheden: • - verdeling van bevoegdheden opgenomen in Bijzondere Wet op de Hervorming der Instellingen (BWHI) - toegewezen bevoegdheden voor Gemeenschappen en Gewesten (residuaire voorlopig nog bij federale overheid: artikel 35 GW) - uitzondering: impliciete bevoegdheden: - noodzakelijk - gedifferentieerde regeling mogelijk - marginaal invloed op federale bevoegheden Loopbaanexamen naar niveau A

9. Staatshervorming • Materiële bevoegdheden: • Gemeenschappen: Culturele aangelegenheden, persoonsgebonden aangelegenheden, onderwijs, gebruik der talen, samenwerking tussen de gemeenschappen en internationale samenwerking Gewesten Ruimtelijke ordening, leefmilieu en waterbeleid, landinrichting en natuurbehoud, huisvesting, landbouwbeleid en zeevisserij, economie, energie, ondergeschikte besturen, tewerkstellingsbeleid, openbare werken en vervoer Loopbaanexamen naar niveau A

10. Mogelijke conflicten • Soorten conflicten: • Belangen- en bevoegdheidsconflicten Belangenconflicten zijn politiek en oplossingen dienen te worden gevonden in de politieke dialoog Bevoegdheidsconflicten zijn juridische conflicten aangaande de bevoegdheidsverdeling in de BWHI. Bij de controle op de naleving van de bevoegdheidsverdelende regels door wetten, decreten en ordonnanties speelt het Grondwettelijk Hof zijn rol. Loopbaanexamen naar niveau A