Tweede tumoren en survival

1. Tweede tumoren en survival Sabine Siesling Hoofd Onderzoek & Registratie Integraal Kankercentrum Stedendriehoek Twente, Enschede Jan Willem Coebergh Hoogleraar kankersurveillance Erasmus MC Rotterdam hoofd Onderzoek Integraal Kankercentrum Zuid, Eindhoven

2. Meervoudige primaire tumoren Sabine Siesling Hoofd Onderzoek & Registratie Integraal Kankercentrum Stedendriehoek Twente, Enschede Jan Willem Coebergh Hoogleraar kankersurveillance Erasmus MC Rotterdam hoofd Onderzoek Integraal Kankercentrum Zuid, Eindhoven

3. Met dank aan Marloes Elferink onderzoeker IKST Isabelle Soerjomataram onderzoeker Afd Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC Marieke Louwman epidemioloog IKZ Esther de Vries epidemioloog Erasmus MC en vele anderen….

4. Definitie meervoudige primaire tumoren Een patiënt met een bepaalde vorm van kanker (bijvoorbeeld borstkanker) krijgt gelijktijdig of later een andere primaire tumor (bijvoorbeeld dikke darm kanker): het betreft hier geen uitzaaiing van de eerste primaire tumor

5. Belang Mogelijke associatie tussen de eerste en tweede tumor geeft informatie over risicofactoren/etiologie van tweede tumoren Klinische relevantie: tijdige opsporing Bepalen van vooral lange termijn effecten van een behandeling op het risico op tweede tumoren

6. Verklaringen van voorkomen (1) • Verhoogde gevoeligheid voor het ontwikkelen van kanker • Genetisch • Tekortschietend afweersysteem • Blootstelling aan risicofactoren, die de eerste tumor hebben veroorzaakt kunnen tevens een risicofactor zijn voor een andere primaire tumor • Roken • UV licht

7. Verklaringen van voorkomen (2) • De behandeling van de eerste tumor • Beschermend • Risicoverhogend • Combinatie van factoren • Afhankelijk van • Lokalisatie eerste tumor: overleving • Stadium eerste tumor • Leeftijd ten tijde van eerste tumor

8. Methode • Regionale Kankerregistratie IKST/IKZ

10. Werkwijze • Registratie medewerkers • (Inter-)nationale codeerregels • Alle primaire tumoren • Patiënt • Tumorkenmerken • Verrichtingen • www.kankerregistratie.nl • www.iKCnet.nl

12. KR regels meervoudige tumoren • Verschil in primaire lokalisatie, inclusief verschil in lateralisatie bij gepaarde organen • Verschil in histologisch type • Als na een in situ tumor op dezelfde lokalisatie een invasief carcinoom met zelfde histologie wordt ontdekt na 3 maanden • Niet gelijktijdig

13. Uitzonderingen op:KR regels meervoudige tumoren • Verschil in primaire lokalisatie, inclusief verschil in lateralisatie bij gepaarde organen • Ovarium, broncho-alveolaircelcarcinoom, SCLC, nefroblastoom en neuroblastoom • Verschil in histologisch type • Combinaties van carcinoom NNO, combinatie code mogelijk dat als 1 tumor, lymfatisch of hematopoietisch systeem: aparte regels • Als na een in situ tumor op dezelfde lokalisatie een invasief carcinoom met zelfde histologie wordt ontdekt na 3 maanden • Niet gelijktijdig • Multipele urotheelcelcarcinomen blaas/urine wegen, multipele plaveiselcelcarcinomen van de huid

14. Methode IKST • Regionale Kankerregistratie IKST • Periode 1989-2003 • Totaal aantal patiënten eerste primaire tumoren: 69.965 • Meerdere tumoren (2e en verder) • Aantal meerdere tumoren: 6474 (9,3%) • Per tumorgroep • Welke tumoren als meerdere primaire • Absolute aantallen en %

15. Vrouwelijke tumoren

16. 100% 75% 50% 25% 0% Borst Baarmoeder Cervix Ovarium (n=1203) (n=125) (n=37) (n=72) Borst Ovarium Colon Nier Baarmoeder Longen Overig Vrouwelijke tumoren

17. Huidtumoren

18. 100% 75% 50% 25% 0% Huid, overig Huid, pcc Huid, melanoom (n=44) (n=883) (n=245) Huid, pcc Huid, overig Huid, melanoom Borst Longen Colon Prostaat Overig Huidtumoren

19. Maag darm kanaal

20. 100% 75% 50% 25% 0% Colon Maag Rectosigmoid Rectum (n=708) (n=88) (n=91) (n=244) Colon Longen Prostaat Borst Rectum Blaas Overig Maag darm kanaal

21. Systeemziekten

22. 100% 75% 50% 25% 0% CLL M. Kahler Non-Hodgkin (n=79) (n=40) (n=118) Huid, pcc Prostaat Longen Blaas Colon Borst Tractus digestivus overig Overig Systeemziekten

23. Andere lokalisaties

24. 100% 75% 50% 25% 0% Blaas Nier Prostaat Longen (n=791) (n=114) (n=568) (n=401) Blaas Prostaat Longen Urinewegen overig Colon Nier Huid, pcc Overig Andere lokalisaties

25. Methode IKZ • Regionale Kankerregistratie IKZ • Periode 1972-2003 • Meerdere tumoren (2e en verder) • Borstkanker • Welke tumoren als meerdere primaire • Pre- en postmenopauzaal • Behandeling • Relatief risico

26. Relatief Risico • Verhouding tussen de waargenomen aantallen tumoren en de te verwachten aantallen tumoren op basis van het risico in de algemene bevolking • Gestandaardiseerd incidentiecijfer Standardized Incidence Ratio (SIR) geobserveerde aantal meerdere tumoren verwachte aantal tumoren in de bevolking

27. Voorbeeld: borstkanker • Het risico voor borstkankerpatienten om opnieuw een primaire tumor te krijgen is 2,6 keer hoger dan risico om kanker te krijgen in de algemene bevolking (SIR= 2,6)

28. 4 3,5 3 2,5 2 Risico op 2e primaire tumor* (SIR) 1,5 1 0,5 0 alle 2e tumoren borst baarmoederhals baarmoeder- eierstok vagina lichaam Relatief Risico op tweede primaire tumoren na borstkanker Bron: Van meten naar weten 50 jaar kankerregistratie IKZ

29. Plaats van tweede primaire tumor na borstkankerpre-menopauzaal ten opzichte van postmenopauzaal Bron: I.Soerjomataram et al. Breast Ca Research and Treatment (2005) 93: 91-95

30. Tweede borstkanker per therapie van eerste primaire borstkanker

31. Conclusie • Voldoende tijd nodig om een tweede tumor te ontwikkelen • Lokalisatie eerste tumor: overleving/behandeling • Stadium eerste tumor: vroeg diagnostiek • Leeftijd ten tijde van eerste tumor • Periode van beschikbare gegevens

32. Conclusie • Kans op een tweede primaire wordt steeds groter door • Verbetering overleving • Stijging incidentie