1 / 57

BELLEK

BELLEK. Prof Dr Süheyla ÜNAL. Bellek. Sinir ağları aracılığı ile kolaylaştırılmış yollar Bireyin ihtiyacı olduğu bilgiyi zihnindeki depodan çağırıp, kullanabilmesi. Bellek. Kodlama ( bilginin kaydı) Depolama ( bilgiyi düzenleme ve saklama) Geri çağırma

aria
Download Presentation

BELLEK

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. BELLEK Prof Dr Süheyla ÜNAL

  2. Bellek • Sinir ağları aracılığı ile kolaylaştırılmış yollar • Bireyin ihtiyacı olduğu bilgiyi zihnindeki depodan çağırıp, kullanabilmesi

  3. Bellek Kodlama (bilginin kaydı) Depolama (bilgiyi düzenleme ve saklama) Geri çağırma (bilgiyi anımsama ve tanıma)

  4. Kodlama • İnsanlar bilgiyi hedef materyal bağlamında kodlarlar • Fiziksel benzerlik • Duygusal benzerlik • Anlayış benzerliği (çocukluk amnezisi, madde etkisi altındaki yaşantılar) • Tulving (1983)

  5. Kaydetme • Ayrıntılandırmak • Varolan bilgiye yenibağlantılar aracılığı ile yeni bilgilerin eklenmesi • Düzenlemek • İyi düzenlenmiş ve sınıflandırılmış bilgi daha kolay öğrenilir ve hatırlanır • Bağlam • Fiziksel ve duygusal yönleri olan bilgi daha kolay öğrenilir ve hatırlanır

  6. Bellek nörobiyolojisi

  7. Kaydetme-LTP-Çağrışımlı koşullanma • Sinaptik öğrenme -uyarılabilirlikte değişme • Kısa süreli öğrenme, Ca2+ sinyalinde ve sinaptik vezikül havuzundaki değişiklikle oluşur • Uzun süreli öğrenme LTP/LTD ile oluşur

  8. Kısa süreli bellekten uzun süreli belleğe aktarım

  9. Kısa süreli bellekten uzun süreli belleğe aktarım • Anılar yeterince etkili iseler kalıcı bellek izlerine dönüşürler • Tekrarlar bilginin KSB’’ten USB e aktarımını kolaylaştırır • Beyin yeni bilgileri tekrarlama eğilimindedir (rüyalar-duyusal yaşantıların konsolidasyonu) • Konsolidasyon sırasında yeni anılar benzeri tipteki eski anılarla bağlantılı olarak depolanır

  10. LTP • Aktif bir sinaps • Postsinaptik nöronun depolarizasyonunu gerektirir • Depolarize postsinaptik membrana nörotransmitter bağlandığında sinaptik güçlenme oluşur

  11. Kaydetme-LTP/LTD • Ağırlıklı olarak hipokampuste CA3→CA1 alanına aktarılan uyaranların LTP, LTD’si ile oluşur • LTP ve LTD ile uyaranın etkisi günler ve haftalarca devam eder • Gen ekspresyonu ve protein fosforilasyonu ile ilişkili olarak

  12. Tekrarlama ile konsolidasyon • LTP- Uyaranın yüksek frekansla tekrarlamasının nöronun eksitabilitesinde uzun süreli artış oluşturması

  13. LTP- Uyaranın ardından sinaptik tepkinin gücünde uzun süreli artış gerçekleşir

  14. Kaydetme süreci • Glutamat temel nörotransmitter olarak rol alır • NMDA reseptörleri, AMPA ve Ca++ kanalları postsinaptik değişiklikleri oluşturur • Ca/Calmodulin, protein kinaz C presinaptik nöronu geriye doğru uyararak ikinci habercileri harekete geçirir • BDNF ve CREB ile stabilizasyon sağlanır

  15. NMDA reseptörleri • Hipokampusun CA1 alanında bulunur • Normalde Mg++, glutamat reseptöre bağlandığında Ca++ kanalını bloke eder. Ca++ depolarize hücreye giremez • LTP’den sonra glutamat reseptöre bağlandığında Mg++ iyonları yer değiştirir ve Ca++ depolarize hücreye girer

  16. Kaydetme • Postsinaptik nöron BPAB (Back-propagating action potential) ile depolarize olduğunda NMDA reseptörleri açılır ve presinaptik nörondan glutamat salınır • Glutamat NMDA reseptörlerini etkinleştirir ve hücre içine Ca2+ girişi olur AMPA reseptörler NMDA res BPAB AMPA res artışı

  17. LTP • Ca2+ girişi için presinaptik ve postsinaptik aktivitenin eş zamanlı olması gerekir • Ca2+ girişi kinazların aktivasyonunu başlatır

  18. LTP süreci • CaM-KII (TipII kalsiyum-kalmodulin kinaz) • Dentritte varolan enzim Ca++ ile aktive olur • Ca++, CaM-KII NMDA reseptöre bağlanır • AMPA reseptörleri NMDA reseptörlerine proteinlerle bağlıdır

  19. LTP süreci • LTP dentrite yeni AMPA reseptörlerinin girişine yol açar • AMPA reseptörler iyonotropik glutamat reseptörleridir • Daha fazla glutamat reseptörü demek sinapsta daha güçlü potansiyel oluşması anlamına gelir • AMPA reseptörler dentritin içinde yerleşmiştir fakat LTP’den sonra dentrit çıkıntısına doğru harekete geçer

  20. CREB • Nöronun aktivasyonu ile birçok hücre içi sinyal yolağı harekete geçer • CREB fosforilasyonu belleğin uzun süreli depolanmasında önemli görünmektedir

  21. CREB Cyclic AMP Response Element Binding Protein • CREB belirli bir konsantrasyona ulaştığında kalıcı olarak dönüşür

  22. CREB • CREB yolağı tekrar tekrar uyarıldığında, sinaps büyümesini düzenleyen genlerin eksprese olmasını sağlar. Bu da nöronlar arasındaki bağlantıların değişmesine yol açar. Sinaptik bağlantılardaki bu değişiklikler, uzun süreli belleğin temelini oluşturur

  23. LTP • Hücre iskeletini oluşturan proteinler yeniden düzenlenir • RNA transkripsiyonu membran reseptör proteinleri sentezini gerçekleştirir • Protein üretimi nöronlar arasında yeni sinapsların oluşumuna yol açar

  24. Öğrenme olduktan sonraki 24 saatte beyinde 1000-1500 proteinde değişiklik olur ve sinaps sayısı artar

  25. Sinaptik büyüme • LTP’den sonra dentrit çıkıntısı perfore olarak yeni sinaps oluşumunu başlatır • LTP’den sonra tek bir sinaps perfore olduğunda çok sayıda (3 katına kadar) sinaps oluşturabilir

  26. Long-Term Depression (LTD) • Nöronun uyarılmasında uzun süreli bir azalma olursa, postsinaptik membran hiperpolarize iken terminal buttonun uyarılması özel bir sinaptik girdi oluşturur • Düşük frekanslı uyarılar LTD’ye götürür • AMPA reseptörler azalır ve sinaps sayısı da azalır • Zamanla kullanılmayan sinapslar kaybolur.

  27. Hatırlama • Yakında oluş • Sıklık • Bağlantı • Düzenleme • Dışlaştırma • Dizinin başında ya da sonunda olmak

  28. Bellek MODELLERİ

  29. Bellek anatomisi

  30. Hipokampal model • Hipokampal yapılar epizodik bellek ile ilişkilidir • Yenilik arayışı sırasında depolama ve hatırlama arasında şift oluşur

  31. Parahipokampal model • Epizodik bellek • Duyusal bütünleştirme • ‘Nesne’ & ‘bağlam’ girdileri • Geri çağırma mekanizmaları • Serbest çağrışım • İpuculu çağrışım • Tanıma Hippocampus Entorhinal cortex Perirhinal cortex Postrhinal cortex Unimodal and polymodal association areas (frontal, temporal, and parietal lobes)

  32. Modal bellek modeli visual auditory e.g., current goals consciousness. e.g. ,knowledge skills,beliefs (msn) Yıllar, yaşam boyu (dak) (Atkinson & Shiffrin, 1968,1971)

  33. Baddeley & Hitch’s model Central executive Attentional system, limited capacity, modality free Articulatory loop Verbal rehearsal system, time based capacity, ‘inner voice’ Visuo-spatial sketchpad Visual rehearsal system, limited capacity, ‘inner eye’ Primary acoustic store Sound based system, limited capacity, ‘inner ear’

  34. BELLEK SİSTEMLERİ VE ANATOMİSİ

  35. UZUN SÜRELİ BELLEK Deklaratif (açık): başkalarına anlatabileceğiniz bilgiler İşlem (deklaratif olmayan, örtük): yaparak başkalarına gösterebileceğiniz bilgiler Koşulllanma:nefis bir kebap görünce ağzımızın sulanması Priming:son duyduğunuz sözcüğün çağrıştırdıkları Beceri öğrenme:bisiklete binme, kayma Semantik:11. cumhurbaşkanın adı Epizodik:bugün sabah kahvaltısı

  36. Bellek sistemleri Duyusal bellek Süre:Milisn Kapasite:Sınırsız Kısa süreli bellek (KSB) Süre: saniyeler Kapasite: 7  2 bit Uzun süreli bellek (USB) Süre: Görece kalıcı Kapasite: Sınırsız

  37. Duyusal bellek • Duyusal bilgilerin izlerinin kaydedilmesi • Dikkat ya da yorum olmaksızın otomatik oluşur • Bilinçdışıdır • Her duyu için farklı duyusal bellek depoları sözkonusudur • Görme (Iconikbellek) (Sperling 1960) • İşitme (Eko belleği) • Dokunma • Koku • Tat

  38. Duyusal bellek • İşlevi: • Duyusal bilgiyi • Bilinçdışı mental süreçler tarafından analiz edinceye kadar • Dikkat süreçleri aracılığı ile işlem belleğine aktarılıncaya kadar duyusal sistemde tutar • Kapasite: • Büyük • Süre • Kısa (görüntü için 1sn, ses 4 sn)

  39. Kısa süreli bellek • Bilinçli zihinsel aktivite sırasında o andaki bilginin işlemleme sürecidir • İki ilişkili işlevi vardır; • Geçici bilgi depolaması • Bilgi işleme

  40. Çalışma belleği • İşlevi • Zihnin çalışma alanıdır • Bilginin bilinçli ve aktif işlemlenmesini sağlar • Kapasitesi • Sınırlı 7 +/- 2 • Süre • Kısa (~30s) • Bilinçli düşüncenin akışı • Büyük miktarda bilgi akışı sözkonusudur

  41. Çalışma belleği Episodic Buffer Visual Cache Inner Scribe Inner Speech PERCEPTION (Logie, 1995; 2003; Baddeley, 2000)

  42. Uzun süreli bellek • Daha önceki yaşantılar, bilgi ve anılar • Bilinen her şeyin temsil edildiği yer • Bilginin pasif depolandığı yer • Kapasite: sınırsız • Süre: yaşam boyu

  43. Uzun süreli bellek Squire & Zola, PNAS, 1996

  44. Açık Örtük Amaçlı, istemli İstemsiz Çabaya dayalı Çabasız, otomatik Anımsama İlk öğrenme Tanıma Yeniden öğrenme

  45. Deklaratif bellek yapıları • Hipokampus ve amigdala • Talamus, hipotalamus ve diensefalonun özel alanları • Ventromedial prefrontal korteks ve bazal forebrain

  46. Açık bellek • Epizodik bellek • İleriye dönük • Geriye dönük • Semantik bellek-düzenlenmiş bilgi • Kavramlar • Önermeler • Sınıflandırmalar • Şemalar • İmajlar

  47. Epizodic  Semantik • Olaya ilişkin anılar anlam belleğinin kapısını oluştururlar • Herşey olaya ilişkin anı izleri ile başlar • Epizodik anılar semantik bilginin anlaşılmasında kullanılabilir • Semantik bilgi epizodik anıların oluşmasını kolaylaştırabilir

More Related