Başarılı Tezler Nasıl Hazırlanır ?

1. Başarılı Tezler NasılHazırlanır ? Yrd.Doç.Dr. Ahmet Ocak AKDEMİR 2014

2. Sözlükte Bilim : "Evrenin ye da olayların bir bölümünü konu olarak seçen, deneysel yöntemlere ve gerçekliğe dayanarak yasalar çıkarmaya çalışan düzenli bilgi.“ Bilim, bilinen ve bilinmeyen fakat bilinmesi gereken ve bilinebilecek olan tüm evreni kapsamaktadır. Nitekim bugün, kavram ve kapsamı hakkında hiç bir şey bilmediğimiz fakat yarın karşımıza çıkabilecek olan her şey bilimin kapsamı içindedir. Bilim Nedir

3. Bilim entelektüel bir maceradır. • Bilimsel Araştırma; bilim insanının esas olarak bilimsel yöntemleri kullanarak, belli bir problemin çözümüne cevap arama sürecidir. • Bilimsel araştırmanın amacı; bilimsel veriler elde etmek ve bunları insanlık, doğa yararına kullanmak amacıyla yapılır. • Araştırmacı; bilimsel araştırmalara başlamadan önce belli bir yeterlilik düzeyine ulaşmış olmalıdır.

4. Doğru bilgiyi aramak ve daima doğrulara bağlı kalmak • Dürüst davranma • Düş gücüne sahip olma • Araştırmacı mantığı sergileme • Bilimsel erki kazandıracak eğitimi almak • Tarafsız kalmak • Kararlı ve elbette istikrarlı olmak. Bir araştırmacı için GEREKLİ kıstaslar

5. Yüksek lisans, uzmanlık, doktora derecelerinde tez hazırlamak araştırmacının bilimde ilk basamağıdır. Birçok ileri ülkelerde tez yaparak derece sahibi olmak ile iyi bir iş bulmak kolaylaşır, hatta bazı ülkelerde kartvizitlere ve hatta iş ve apartman dairesi kapılarına sık olarak yansımaktadır. Bu eğilim İsveç’te belirgindir bunun için ilginç bir deyişleri bile vardır ‘İsveçli çıplak gezer etiketsiz gezmez’

6. Tez çalışması, bir akademik derece elde etmek için, adaydan istenen araştırma ürünüdür. Tezin amacı, adayın özgün ve orijinal araştırma yapabildiğini kanıtlamaktır. Tez Kavramı

7. Araştırmacı çalışacağı konuya ilişkin başka araştırmaları okumak, anlamak ve ayrıntılı bilgi toplamak zorundadır. Bunu da iyi eğitilmişliği ve donanımı ile yürütür. Güçlü backgroundu olan (detaylı literatür araştırması, etüdü, zaman ve emek sarfedilen, iyi yabancı dil becerisi olan ve etik kurallara uyan ve önem veren alanına hakim kimselerce hazırlanmış, v.b.) bir bilimsel çalışma (tez, makale gibi) kuşkusuz iyi bir bilim adamının ürünüdür. Böyle insanların sayısının fazla olduğu ülkeler, bilimselleşmiş ve bilimi daha ileri noktalara taşıyabilen ülkelerdir.

8. Araştırma; Problemlere güvenilir çözümler aramak amacı ile planlı ve sistemli olarak verilerin toplanması çözümlenmesi, yorumlanarak değerlendirilmesi ve rapor edilmesi sürecidir

9. Bilgileri seçerken yada kullanırken titiz miyim/rastgelemi davranmaktayım (kendi hipotezimi/lerimi yeterince irdeleyicimiyim) ? • Karşıtlarıma karşı dürüstmüyüm ? • Gerçeği herşeyin üzerinde tutar mıyım ? • Alanımdaki başka birçok hipotezleri tanımlayabilecek/benimseyecek kadar bilgili/donanımlı mıyım ? • Yanlılığı (verilerimin savunduğu olasılıkları yada gerçekleri) fark edebilir ölçüde olsa bile, araştırmam bütün olarak belirgin bilimsel özellikleri taşıyor mu ? Başarılı bir tez yazmak için;Araştırmacının, izlediği yollarda kendine yönelteceği başlıca sorular ?

10. Bir kimsenin, kütüphane/peryodiklerden(dergi)/arama motorlarını taraması bilgi toplamaya dayalı kuru bir faaliyettir ve bu boş zamanı değerlendirmekten öteye gidemez. Ancak toplanan bilgilerden hipotezler geliştirmek, düşünüş formüllerine/araştırmacı mantığına uygulamak ve bunları denemelere dönüştürmek araştırmaya başlamaktır.

11. Denemelerden ortaya çıkabilecek bulguları kavrayabilmek, benzerlik/farklılıkları değerlendirmek araştırma için gereklidir. Elde edilen bilgi birikimini ve bulgularını karşılaştırmak, yorumlamak, tüm bunları etik değerler doğrultusunda gerçekleştirmek ve sonuçlandırmak başarılı bilimsel bir yayının (tez/makale) gerekleridir.

12. Yeterli bir eğitim-öğretim kazanmalıdır ve bilimsel yayınları okumak için, onları iyi anlar duruma erişmelidir. • Literatürü etkili tarama, dokümantasyon, konusunda problem veya araştırma konusu bulma becerilerini göstermelidir. • Araştırma problemini tek başına veya ekip içinde yürütebilmelidir. Yeni başlayan bir bilim insanından(yüksek lisans/doktora öğrencisi) beklenenler;

13. Çalışmasından elde ettiği verileri değerlendirebilir bilgi ve deneyim birikimi sergilemelidir. • Finansal destek amacıyla araştırma problemini proje haline getirebilmelidir. • Literatür bilgileri ışığında bulgularını tez/makale formatında net, açık ve anlaşılır şekilde yazabilmelidir. • Hazırladığı tezi konuya hakim bir şeklide savunabilmeli ve sunabilmelidir. Bu bir makale ise alanındaki iyi bir peryodikte(dergide) yayımlatabilmelidir.

14. Tüm bunları BİLİMSEL AHLAK kurallarına uyarak gerçekleştirmelidir.

15. Yüksek lisans, uzmanlık, doktora tez aşamasını yürütmekten sorumlu kişiyi tanımlar. • Peki, danışmanın bu belirtilen rolü neyi/neleri kapsar? • Bu rolün potansiyel olarak birçok boyutu bulunur Vizyon sahibi/vizyon kazandıran, kişiler arası/insani ilişkiler, yönetimsel/yönlendiren, psikoljik/motivasyon, editorial ve kuşkusuz alanında eksperliktir. Tez Danışmanı

16. ‘Vizyon, başkalarına görünmeyeni görme sanatıdır’.

17. Danışman, öğrencisinin araştırma/bilimsel yaşamında en önemli kimsedir. Danışman, öğrencisinin ihtiyacı olan ilerlemeyi akademik bilgi, deneyim ve kıdemiyle karşılamaya çalışır.

18. Tez öğrencisi ve tez danışmanı arasındaki ilişkiyi açıklayan sözcükler ?

19. Bir tez öğrencisinin, çalışmalarına gerçek bir başlangıç yapmadan önce, tezi birlikte götüreceği tez danışmanına ihtiyacı vardır. Yönetmeliklerin çoğu, danışmanın, daha programlı derslerin başlamasından çok önce belirlenmesini öngörür. Dolayısıyla danışman, derslerin seçiminde, atanmasında ve yönlendirilmesinde rehberlik yardımında bulunur.

20. Bilmez ki sorsun, sormaz ki bilsin; Bilse sorardı, sorsa bilirdi.

21. Tez araştırmacısı/genç bilim adamı, tez danışmanlığı kavramını ilk öğrendiğinden itibaren kendine şu soruları yöneltir. • Tez öğrencisi danışmanından neler öğrenir? • Tez danışmanında öğrencisinin neler öğrenmesi gerekir? • Benim için doğru danışmanı nasıl bulurum? vb.

22. Tez konusu seçimiyle tez danışmanın seçimi birbiriyle çok bağlantılıdır. Önceden belirlenmiş bir tez konusuna göre danışman hocayla temas kurmak kadar mantıklısı yoktur./İlgi duyduğunuz konu veya alanda çalışan hoca ile temas kurmak.

23. Uyumlu ve karşılaştırılabilir şahsiyet • Öğrenciyi yönlendirmede deneyim • Öğretim ve araştırmayı iyi yürütme, sürdürme ve sonlandırma • Öğrenciyi yetiştirmede istekli ve ilgili olma, önemseme • Araştırma grubunu yönlendirme ve organizasyon becerisi • Mükemmelliyet isteyen yapıyla tanınma, disiplinli ve otoriter çalışma prensibi • İyi bir araştırmacı Tez danışmanındaki perspektif nitelikler

24. Danışmanın araştırma alanları nelerdir? • ‘’ son yıllardaki yayınları nelerdir? • ‘’ öğrencisine ayıracağı zaman olabilecek mi? • Rahatlıkla konuşulacak bir kimsemi? • Önceden danışmanın hiçbir deneyimi yoksa, bilimsel birikimi nedir? • Danışman araştırmada ne çeşit bir rol beklentisi içindedir ve onunla uyum mümkün müdür? Tez öğrencisin danışmanı hakkında edineceği elzem bilgiler ?

25. Bir danışman düşünmeyi ve yorum yapmayı öğretir. Ve araştırmanın her aşamasında mutlaka etkindir.

26. Literatür taraması • Problemin tespit edilmesi • Hipotez belirleme • Literatür ışığında hipoteze dayalı metod belirleme • Elde edilen bulguları/verileri gerekli şekilde analiz etme (istatistik) • Verileri, literatür ışığında yorumlama, sorgulama ve uygun formatta yazma • Savunma/yayımlatma Başarılı bir tez/makale yazmanın aşamaları

27. Başarılı bir tez yazabilmek için; öncelikle, iyi bir düzeyde yabancı dil becerisine sahip olunmalıdır. Daha sonra; • Bir konu üzerinde yazılmış araştırma literatürlerini nerede ve nasıl bulabilirim • Ulaştığım makale/araştırma çalışmalarını nasıl kısa zamanda okuyabilirim yani hızlı okuma sistemi ile eldeki literatürü (bana asıl gerekli olanı) nasıl seçmeliyim? • Okuduklarımı nasıl arşivlemeliyim (dokümantasyon) ve nasıl kullanmalıyım ? Bulduğunuz kaynaklar yazacağımız çalışmanın “kaynakça” dizinini oluşturacaktır. Literatür Taraması

28. Araştırma problemi ortaya konunca , yani tez konusu yaklaşık olarak belirlenirse sıra dokümantasyona gelir. • Dokümantasyonda; problem üzerinde önceden yayımlanmış literatürlerin toplanması yapılır. • Bilimsel bir alanın (fizik, kimya, biyoloji, matematik, tıp v,b) ‘bir konusu’ üzerinde yapılmış tüm yayınların elde edilmesine bibliyografi denir. Referanslar (literatürler) isebibliyografik bir listeden belli bir araştırma için seçilerek kullanılan yayınlardır.

29. Literatür tarayabilmek için yabancı dil (ingilizce/yada başka diğer) kaçınılmaz olmuştur.

30. Acemi araştırmacı (fledglingresearcher) literatür taramasını ve dokümantasyonu önemsemeyebilir.Bu tür çalışmaları ulaşmakta güçlük çekktiğiğnden çalışmanın sonrasına bırkma yolunu izleyebilir. Yeterli literatür taraması ihmal edilerek araştırmaya geçilmesi büyük hatadır. Araştırmanın beyni ve gıdası iyi bir literatür bilgisidir. Araştırmacının zihninde önceden çok az fikir olabilir. Tüm bilim alanlarında literatür incelenmesi, çalışmaların planlanması ve gerçekleştirilmesinde literatür taraması bilgileri kuvvetlendireceektirve bulguları anlamayı sağlayacaktır,hipotezlerin onaylanmasını/çürütülmesini sağlar.

31. Gelişen ve değişen dünyada literatür taraması çok büyük çoğunlukla online arama motorları vasıtası ile gerçekleşmektedir. Ulaşılan bilgiler ya not edilir/çıktıları alınır/bilgisayar dosyası halinde tutulabilir. • Literatür elde etmek için üç grup kaynakla karşılaşılır. İndeksler, abstractlarve periyodiklerdir(süreli yayın).

32. İndekslerde anahtar sözcükler kullanılarak arama yapılır, indekslerde sadece araştırma başlıklarına yer verildiğinden literatür incelemesi hızlıdır. Abstractlarda her literatürün nisbeten genişçe bir özeti, yazar adresleri yer alır. Bu nedenle tarama biraz daha yavaştır. Peryodikler ise her araştırmayı tam makale (full-text) olarak verir. Zaten çoğunlukla ilgili makaleye ulaşmak istenir. Makaleye erişilemeyen durumlarda abstractlardan da yararlanılabilir. • Doğrusu peryodik literatür araştırması yapılmamış hiçbir literatür çalışması tam olamaz.

33. Elde ettiğimiz çalışma konumuza ait/yakın ayıklanmış literatürü mutlaka okumalıyız. İlgi alanımıza giren çalışmaların özellikle materyal ve metod, bulgular ve tartışma kısımlarını iyi okumalıyız.

34. Literatür taraması sonucunda iki şey edinilmiş olur; 1. Araştırma konusu üzerinde gerekli bilgileri toplamak 2. Yapılmış bir çalışmayı tekrarlamamak

35. Ormanda bir ağaç devrilirse ve orada bu devrilmeyi duyacak hiç kimse yoksa, bir ses yapar mı? Problemin Tesbiti

36. Başarılı tez/makale yazmanın ve aslında bu eylemi gerçekleştirmenin ikinci ve en önemli bölümü; çalışma alanınızdaki bir konuda dikkate değer bir problem tespit etmektir. • Problemin tespiti temel olarak çalışmanızın orjinalliğinide belirleyecektir. • Tespit edilen problemin bilime katkı sağlaması /yenilik getirmesi ve mutlaka daha önce yapılmamış veya bilinen bir probleme yeni yaklaşım/yöntem olması orjinalliği doğuracaktır.

37. Literatür taramaları sonucu araştırmacı zihnininde bir yada birden daha çok problem tespit edilir. Ancak burada önemli olan nokta şudur; konuyu daha da netleştirerek, problem seçip ona odaklanmak gereklidir.

38. Bütün yüksek lisans, uzmanlık, doktora tezlerinde tez öğrencisinin orijinal katkıları esastır.

39. Tez konusunun özellikleri; • Kuramsal bir temele dayanmalıdır. • Bilinenlerle ciddi çelişkisinin olmaması gerekir. • Değişkenler arasındaki ilişkiyi tanımlamalıdır. • Test edilebilir olmalıdır. • Orijinal nitelik taşımalıdır. Tez konusunun belirlenmesi (Hipotezin belirlenmesi)

40. Danışmanın ilgi alanı • Tez sahibinin kişisel ilgi alanı ve hedefleri • Tez sahibinin deneysel yada teorik ağırlıklı çalışma arzusu • Bölümdeki mevcut olanaklar Tez konusunun bağlı olduğu faktörler

41. Tez konusunun belirlenmesi/kesinleştirilmesinden sonra çalışmanın planlanması, yürütülmesi ve sürdürülmesi esastır. • Çalışmada izlenecek yol, uygun-doğru metot belirlenmesi ve en önemlisi sürekli danışman değerlendirmesi, takibi ve kontrolü olmalıdır.

42. Tez kapağı ve iç kapaklar • İçindekiler-Contents • Özet-Abstract • Giriş-Introduction;kapsamın %10’u • Çatı literatürün derlenmesi (genel bilgiler)-basicconseps);%20’si • Materyal ve metod-matherial and methods;%10-15’i • Bulgular-Results/main results;%15-20’si • Tartışma-Discussion (yeni ve başka çalışmaların ışığında elde edilen bulguların eleştirel analizi);%20’si • Sonuçlar(alana göre tartışma içinde yer alabilir/ayrıca bir section verilebilir);%5-10’u • Kaynakça-References;%5-10’u • Ekler Akademik bir tezin yapılanması

43. Aristo gibi düşünüp ninenize anlatır gibi anlatın. Tezin yazılması

44. Metni bilimsel yapan nesnel yani objektif olmasıdır. • Enstitünüzün tez yazım klavuzunda belirtilen kurallara uygun formatta yazılmalıdır. Açık ve yalın, üçüncü tekil şahıs ağzından, edilgen (pasif) biçimde cümleler kurulur. Subjektif ifadeler çalışmanın bilimselliğine gölge düşürür. • Yazılan tez öncelikle tüm süreç boyunca tez danışmanın değerlendirmesinden geçer. • Nitelik ve şekil bakımından tez savunmasında sınanması için bağlı bulunulan enstitüye ve jüriye sundurulur.

46. Araştırma raporu, araştırmacın enstitüsüne ve/veya finansman sağlayıcısına (BAP,TÜBİTAK,DPT,AB vb) belli zamanlarda yada istenildiğinde hazırlayıp sunduğu dokümandır. Araştırma raporu/ara rapor

47. Araştırma raporlarında numaralandırılmış olarak alt bölümler seksiyon ve paragraflar biçiminde sunulur. • Araştırma raporu daha az referans (az literatür site edilir) içerir ve ayrı bir bölümde yer alır. • Raporun başında yürütülen tez/proje çalışmasının özeti yer almalıdır. • İş takvimi hazırlama veİşi zamanında yapma Ara raporda başlıca kıstaslar

48. Tez savunması, tez yazım sürecinin bitmesiyle, adayın yazmış olduğu tezitez jürisikarşısında savunmasıdır. Tez savunmasının iyi olması, yani iyi bir tez sunumu tezin kabul edilmesi ve başarılı görülmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Tez savunması

49. Yetersiz planlama ve araştırma projesinin yetersiz yönetimi • Tez aşamasındaki metodolojik zorluklar • Yazım zorlukları • Araştırma dışı kişisel sorunlar • Danışman kayıtsızlığı veya yetersizliği Tez öğrencisinin araştırmasında sık rastlanan/karşılaşabileceği sorunlar

50. İlim ilim bilmektir, ilim kendin bilmektir. Sen kendini bilmezsin, ya nice okumaktır. Yunus Emre