Konflikt wewnątrzpsychiczny

1. Konflikt wewnątrzpsychiczny Jarosław Gliszczyński wykład trzeci

2. KONFLIKT WEWNĄTRZPSYCHICZNY Oznacza walkę pomiędzy różnymi siłami lub strukturami wewnątrz psychiki. U podstaw nerwicy leżą przede wszystkim konflikty nieświadome.

3. Rodzaje konfliktów • Z punktu widzenia strukturalnego konflikty mogą być: • 1/ wewnątrzsystemowe • 2/ międzysystemowe • Ad.1/ w opozycji do siebie pozostają elementy stanowiące części tej samej struktury psychicznej (instancji) • Ad.2/ w konflikcie pozostają elementy różnych struktur (instancji)

4. Wg Freuda prawie zawsze jedną ze stron konfliktu jest popęd seksualny. • Konflikt podstawowy wywodzi się z kompleksu Edypa.

5. Nerwica dziecięca • U podłoża wszystkich nerwic leży nerwica dziecięca. • Jest to zespół zaburzeń psychicznych wspólny dla wszystkich ludzi (uniwersalny) gdy staja oni wobec kompleksu Edypa. • Nerwica dziecięca nie może być rozumiana jako zespół objawów klinicznych. Można ją rozumieć dwojako: • 1/ Jako prototyp konfliktu wewnątrzpsychicznego w przebiegu kompleksu Edypa • 2/ Jako konstrukt teoretyczny odnoszący się do wewnętrznej struktury i organizacji dziecięcej osobowości będącej rezultatem tego konfliktu (czyli charakter jako struktura obron, zespół kompromisów, struktury ego)

6. Nerwica dziecięca jest bazą dla późniejszej nerwicy wieku dorosłego. • Konflikt wtórny (aktualny) uruchamia konflikt podstawowy (pierwotny). • W późniejszym rozwoju psychoanalizy coraz większą wagę zaczęto przykładać do tego, że konflikty mogą się również tworzyć w preedypalnych stadiach rozwoju. W tworzeniu konfliktów biorą wtedy udział niedojrzałe formy rozwoju ego i super-ego - ich zwiastuny. • Wynika z tego, że u pacjentów nerwicowych mogą występować konflikty o charakterze preedypalnym, a u pacjentów głębiej zaburzonych mogą występować też typowe konflikty edypalne.

7. Konflikt neurotyczny W wyniku nie rozwiązania konfliktów wewnątrzpsychicznych następuje zablokowanie rozładowania na zewnątrz energii dostarczanej aparatowi psychicznemu poprzez bodźce zewnętrzne lub wewnętrzne. Efektem tej blokady jest utrzymujące się napięcie i trudności w panowaniu nad pobudzeniem.

8. Konflikty są neurotyczne jedynie wówczas, gdy co najmniej jedna część konfliktu jest nieświadoma i/lub gdy są rozwiązywane z użyciem innych mechanizmów obronnych niż sublimacja (ew. tłumienie).

9. Trzy stanowiska wobec konfliktu 1/ Konflikt jest obecny od urodzenia, a cała psychopatologia jest oparta na nim właśnie (np. M.Klein) 2/ Konflikt powinien być ograniczony do intersystemowego-wszelka inna patologia wychodzi poza obszar psychoanalizy 3/Konflikt relacji z obiektem (za Gościniak i Raginia)

10. Od kiedy dziecko może doświadczać konfliktu wewnętrznego? Różne stanowiska: 1/ Od urodzenia (M.Klein) 2/ Od osiągnięcia 3-go poziomu organizacji psychiki (możliwości negacji i afirmacji (Spitz) 3/ Od około 18-go miesiąca życia (Robbins) 4/ Od 3-go roku życia – czyli wytworzenia trzyczęściowej struktury psychicznej i pojawienia się wyparcia jako głównego mechanizmu obronnego (np.. Kilingmo)

11. Praktycznym aspektem rozumienia materiału dostarczanego terapeucie przez pacjenta w kategoriach konfliktu wewnątrzpsychicznego jest rozumienie zachowania, przeżywania, myślenia człowieka nie w kategoriach prostej przyczynowości, lecz w kategoriach złożonych interakcji różnych elementów składowych konfliktu, rozwiązań kompromisowych, obron oraz elementów ze świata zewnętrznego.

12. Karen Horney (1885-1952)

13. KONFLIKT WEWNĄTRZPSYCHICZNY U KAREN HORNEY

14. U podłoża każdej nerwicy leży neurotyczna osobowość, czyli taka, która jest rozdzierana wewnętrznymi konfliktami. Freud uważał, że kompulsywne popędy mają charakter uniwersalny. Horney twierdzi, że są one specyficznie neurotyczne. Wynikają z czynników kulturowych i rodzą się na bazie wyizolowania, bezradności, strachu i wrogości. Ich celem jest przede wszystkim bezpieczeństwo, a przymusowy charakter wynika z kryjącego się za nimi lęku. Najważniejsze z tych „popędów” to neurotyczna potrzeba miłości oraz władzy (skłonności neurotyczne)

15. FREUD Konflikt sił wypieranych i wypierających HORNEY Konflikt sprzecznych w stosunku do siebie postaw, wykluczające się cechy oraz sprzeczne hierarchie wartości Nerwica rodzi się z kolizji (konfliktu) różnych trendów (skłonności) neurotycznych.

16. Konflikty znajdują neurotyczne rozwiązanie, polegające na zaprzeczaniu ich istnienia oraz różnych próbach stworzenia „sztucznej harmonii”.

17. Cztery kategorie neurotycznych rozwiązań • 1/ Tłumienie jednej z dwóch sprzecznych tendencji i przypisywanie roli dominującej tendencji przeciwnej • 2/ Izolowanie się od ludzi – w ten sposób próba uzyskania dystansu emocjonalnego i nie odczuwanie konfliktu. • 3/ Izolacja od samego siebie – oddalanie się od rzeczywistego Ja i zamiast tego tworzenie wyidealizowanego obrazu siebie, w którym sprzeczne elementy przestają być konfliktogenne. • 4/ Eksternalizacja – procesy (konflikty) wewnętrzne odczuwane są tak, jakby przebiegały poza jednostką.

18. Osiąganiu „pseudo-rozwiązań” konfliktów mogą również służyć: • dławienie na siłę wszelkich wewnętrznych wątpliwości • surowa samokontrola • cynizm lekceważący wszelkie wartości

19. Człowiek, który nie jest w stanie rozwiązać swych konfliktów marnotrawi energią życiową, przeżywa lęki, osłabienie ładu moralnego, rozpacz, beznadzieję. W efekcie może dojść do rozwoju tendencji sadystycznych.

20. Dynamicznym jądrem nerwicy jest zasadniczy konflikt między nastawieniami „do”, „przeciwko” i „od” ludzi. Neurotyk próbuje osiągnąć rozwiązanie, ale stwarza tylko sztuczną równowagę.

21. Cechy konfliktów u neurotyków • 1/ Elementy składowe konfliktu są całkowicie nieprzystawalne do siebie • 2/ Cały konflikt ma charter nieświadomy, sprzeczne dążenia są wypierane, czynniki emocjonalne ulegają racjonalizacji • 3/ Konfliktowe sprzeczne dążenia mają charakter przymusowy

22. W efekcie niemożliwe staje się dokonywanie wyborów pomiędzy przeciwstawnymi możliwościami. • Neurotyk nie ma wolności wyboru • Neurotyk pozbywa się konfliktu a nie rozwiązuje go. • Podstawowy konflikt to sprzeczne postawy jakie neurotyk przyjął wobec innych ludzi.

23. Cechy wyidealizowanego obrazu siebie • 1/Wiara we własną wszechmoc • 2/ Poczucie słabości wynikające z poczucia neurotyka, że żyje w świecie pełnym wrogów – stąd ciągła potrzeba porównywania się z innymi i potrzeba czucia się lepszym • 3/ Obraz taki jest pewnym „ułomnym drogowskazem” – stąd neurotyk nie może się go pozbyć bez znalezienia czegoś lepszego w to miejsce. • 4/ Pewne elementy tego obrazu mogą być rzeczywiste, ale są one przemieszane z elementami całkowicie nierealnymi

24. EKSTERNALIZACJA • Ma na celu głównie pozbywanie się poczucia winy i niepodejmowanie odpowiedzialności. Formy eksternalizacji wściekłości i gniewu to m.in.: • 1/ Niewspółmierne poirytowanie z powodu „przywar otoczenia” • 2/ Strach, że nasze przywary wywołają negatywne reakcje innych ludzi. • 3/ Koncentracja na zaburzeniach somatycznych • Eksternalizacja prowadzi do coraz większego wyobcowania z własnego Ja, konflikty wewnętrzne zostają zastępowane zewnętrznymi.

25. SKUTKI NIE ROZWIĄZANYCH WEWNETRZNYCH KONFLIKTÓW Lęki • 1/ Lęk przed zakłóceniem równowagi wewnętrznej • 2/ Lęk przed odsłonięciem się • 3/ Lęk przed upokorzeniem, ośmieszeniem, lekceważeniem • 4/ Lęk przed zmianą czegokolwiek w sobie

26. Skutki –c.d. Zubożenie osobowości • Wynika ze straty własnej energii w wyniku nierozwiązanych konfliktów Jest skutkiem: • 1/ Niezdecydowania • 2/ Nieefektywności działania • 3/ Ogólnej inercji • Nierozwiązane konflikty prowadzą też do kolizji w sferze wartości (moralnej) – chodzi m.in. o zanik szczerości i wzrost egocentryzmu.

27. Skutki – c.d. • Neurotyk przybiera nieświadomie pewne pozy i przypisuje sobie przymioty, których nie posiada: • 1/ Udawana miłość • 2/ Udawana dobroć • 3/ Udawana wiedza • 4/ Udawana uczciwość • 5/ Udawane cierpienie

28. Skutki – c.d. Neurotyczny brak nadziei. Skłonności sadystyczne.

29. TERAPIA • Konflikty wewnętrzne można rozwiązać tylko poprzez zmianę tych aspektów osobowości, które doprowadziły do ich powstania. • Ponieważ nerwica to struktura obronna nadbudowana wokół konfliktu podstawowego to głównym zadaniem terapii jest analiza całej nerwicowej struktury charakteru. • Analizę można podzielić na dwa etapy: • 1/ Szczegółowa analiza wszystkich podświadomych prób rozwiązania konfliktu przez pacjenta, łącznie z analizą ich oddziaływania na osobowość. • 2/ Praca nad samym konfliktem – należy pacjentowi uświadomić znaczenie jego konfliktów, ich ogólny wpływ na osobowość i ukazać powiązanie pomiędzy nimi a symptomami nerwicy.

30. Zasady terapii • 1/ Nie szkodzić • 2/ Terapia powinna prowadzić do rzeczywistych efektów • 3/ Najpierw pacjent ma zobaczyć swoje „ułudy”, a dopiero potem konfrontacja z poważnymi konfliktami • 4/ Z wyidealizowanym obrazem należy pracować stopniowo i ostrożnie • 5/ Nie należy (na ogół) skupiać się na skłonnościach sadystycznych w początkowym okresie terapii • 6/ Jeżeli pacjent przejawia oznaki braku nadziei, to najpierw należy się tym zająć • 7/ Każda postawa neurotyczna i konflikt powinny być rozpatrywane w stosunku do całej osobowości pacjenta • 8/ Pacjenta należy powstrzymać przed nadmierną ucieczką w przeszłość • 9/ Gdy w analizie uwidoczni się konflikt p-t musi stać się świadom jego wpływu na swoje życie.

31. Dziękuję za uwagę Do zobaczenia w grudniu