Inclusief onderwijs

1. Inclusief onderwijs Geert Van Hove, Prof.Dr. Universiteit Gent en Vrije Universiteit Brussel

2. Inclusief onderwijs • Een stukje film als opwarming + korte bespreking

3. Inclusief onderwijs: 5 ingangen • Inclusie heeft iets met WAARDEN te maken • Welke THEORETISCHE ACHTERGRONDEN kunnen ons inspireren? • Wat weten we uit WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK?

4. Inclusief onderwijs: 5 ingangen • INTERNATIONAAL BELEID als inspiratiebron? • Voorbeelden van GOEDE PRAKTIJK zijn nodig (kennisproducerende praktijk)

5. Inclusie heeft iets met WAARDEN te maken • Inclusie is geen methode of techniek maar een proces dat zich door waarden laat inspireren: • BELONGING • MASTERY • GENEROSITY • INTERDEPENDENCE

6. Inclusie en inspirerende theoretische achtergronden – algemeen - • We hebben nood aan filosofie in opvoeding en onderwijs om het niet volledig te laten ‘vertechneuten’ • Opvoeden zit vol van ‘normatieve vragen’ • Wat doen we met ‘minderheidsgroepen’? • Op zich is opvoeden een vat vol politieke daden • Het is van belang om ‘het goede’ te laten zijn • Fenomenen bestaan in een historische en culturele context

7. Inclusie en inspirerende theoretische achtergronden – Deleuze (voorbeeld van een Philosopher of Difference) - • Smooth spaces • Rhizomatisch denken • Difference • Becoming

8. Smooth spaces

9. Rhizomatisch denken/leren • Er zijn geen begin- en eindpunten • Multipliciteiten • Het herbegint altijd weer • Geen mooie stadia • Alles kan met alles worden verbonden

10. Difference • Gaat in tegen angst voor verschillen • Gaat in tegen controle en gelijkschakeling • Minderheden doen meerderheden hun standaarden bevragen • Is niet iets negatiefs/minderwaardig • Helpt om de normaliserende neiging van meerderheden in vraag te stellen

11. Becoming • Nieuwe vormen van subjectiviteit en verbinding worden ‘uitgevonden’ • Gaat in tegen fixeren en onveranderbaar verklaren van bepaalde fenomenen • Toont nieuwe vormen van zijn • Problemen vormen mogelijkheden voor experiment, worden uitdagingen

12. Deleuze • Deze begrippen vormen een creatief potentieel voor inclusieprojecten

13. Inclusie: wat weten we uit wetenschappe-lijk onderzoek? – 1 - • Hoe jonger de kinderen in onderwijsvormen, hoe groter de inclusiegraad (hét voorbeeld van schoolse inclusie= het kleuteronderwijs) • Overal in de wereld (en dus ook in Vlaanderen) blijkt inclusief onderwijs beter ‘te werken’ van zodra ouders als volwaardige partners betrokken zijn en hun expertise mogen inbrengen (Van Hove et. al. 2005)

14. Inclusie: wat weten we uit wetenschappe-lijk onderzoek? – 2 - • Overal in de wereld (en dus ook in Vlaanderen) zijn leerkrachten uit het regulier onderwijs ‘bang’ om kinderen met beperkingen in hun klas te hebben. • Leerkrachten die al “zo’n” kind in de klas hadden vertellen over dezelfde angsten én/maar ze bleken oplossingen gevonden te hebben (Mortier, De Schauwer en Van Hove, 2008)

15. Inclusie: wat weten we uit wetenschappe-lijk onderzoek? – 3 - • Kinderen met een fysieke beperking zonder al te grote problemen op cognitief of ‘schoolcurriculum’-vlak ondervinden “weinig” problemen bij een schoolse integratie (cijfers Vlaamse Gemeenschap) • Er doen zich in Vlaanderen (nog altijd) heel wat problemen voor v.w.b. de fysieke toegankelijkheid van de schoolgebouwen (Masterproef sociaal werk 2006-2007)

16. Inclusie: wat weten we uit wetenschappe-lijk onderzoek? -4 - • De kinderen met een beperking staan meestal zeer positief tegenover de ondersteuning die ze krijgen en de ondersteuners waarmee ze samen werken, maar: • Ze vragen aandacht voor het gevaar van ‘over-ondersteuning’ • Ze vragen aandacht voor het mogelijks stigmatiserend effect van die ondersteuning (scriptie orthopedagogiek 2007-2008 + De Schauwer, Van Hove, Mortier en Loots, 2008)

17. Inclusie: wat weten we uit wetenschappe-lijk onderzoek? – 5 - • De andere kinderen worden niet gestoord in hun cognitieve ontwikkeling/schoolse vooruitgang door I.O. • Globaal gezien staan ze positief tegenover hun klasgenoot met een beperking en zijn/haar ondersteuning, mààr: • Ze vragen kansen om informatie te verwerven • Ze vragen kansen om hun zorgen op tafel te leggen • Ze willen geen extra ‘oog van Moskou’ door de ondersteuners (Van Hove et. al., 2005+ scriptie orthopedagogiek 2007-2008 + Van Hove et.al.(in voorbereiding)

18. Inclusie: wat weten we uit wetenschappe-lijk onderzoek? – 6 - • Inclusie staat of valt met ONDERSTEUNING. Deze heeft meest kansen op succes als: • Ze ruimer kijkt dan de beperking • Ze een evenwicht kan vinden tussen sociale en schoolse aspecten • Ze gericht is op participatie i.p.v. afzonderen • Ze werd uitgewerkt door een ‘collaborative team’ • Ze zeer geïndividualiseerd en flexibel kan worden ingezet • … (scriptie orthopedagogiek 2007-2008 + Mortier, De Schauwer en Van Hove (in press) + Van Hove et. Al., 2005)

19. Internationaal Beleid als inspiratiebron • Bvb. Het Kinderrechtenverdrag • Bvb. De Conventie van de Verenigde Naties voor de Rechten van Personen met een handicap (aangenomen 13.12.2006)

20. De grondbeginselen van de UN Conventie • a. Respect voor de inherente waardigheid, persoonlijke autonomie, met inbegrip van de vrijheid zelf keuzes te maken en de onafhankelijkheid van personen; • b. Non-discriminatie; • c. Volledige en daadwerkelijke participatie in, en opname in de samenleving; • d. Respect voor verschillen en aanvaarding dat personen met een handicap deel uitmaken van de mensheid en menselijke diversiteit;

21. De grondbeginselen van de UN Conventie • e. Gelijke kansen; • f. Toegankelijkheid; • g. Gelijkheid van man en vrouw; • h. Respect voor de zich ontwikkelende capaciteiten van kinderen met een handicap en eerbiediging van het recht van kinderen met een handicap op het behoud van hun eigen identiteit.

22. Art.24/1: Onderwijs in de Conventie • De Staten die Partij zijn erkennen het recht van personen met een handicap op onderwijs. Teneinde dit recht zonder discriminatie en op basis van gelijke kansen te verwezenlijken, waarborgen Staten die Partij zijn een inclusief onderwijssysteem op alle niveaus en voorzieningen voor een leven lang leren en wel met de volgende doelen: • a. de volledige ontwikkeling van het menselijk potentieel en het gevoel van waardigheid en eigenwaarde en de versterking van de eerbiediging van mensenrechten, fundamentele vrijheden en de menselijke diversiteit;

23. Art.24/1: Onderwijs in de Conventie • b. de optimale ontwikkeling door personen met een handicap van hun persoonlijkheid, talenten en creativiteit, alsmede hun mentale en fysieke mogelijkheden, naar staat van vermogen; • c. het in staat stellen van personen met een handicap om effectief te participeren in een vrije maatschappij

24. Voorbeelden van goede praktijk • De workshops bij deze studiedag • Working Towards Inclusive Education: Aspects of Good Practice for Gypsy Traveller Children • INEE Good Practice Guide: Inclusive Education of Children At Risk – Child Soldiers and Adult Ex-Combatants