Niet-begeleide buitenlandse minderjarigen

1. Niet-begeleide buitenlandse minderjarigen Ilse Derluyn Vakgroep Orthopedagogiek Universiteit Gent

2. “Elke onderdaan van een staat, die niet behoort tot de E.E.R. die de leeftijd van 18 jaar nog niet bereikt heeft en die het Belgisch grondgebied binnenkomt of er verblijft zonder dat de vader, de moeder, de wettelijke voogd of de echtgeno(o)t(e) hem/haar vergezelt”

3. Niet-begeleide buitenlandse minderjarigen Jongens: 2/3 Meisjes: 1/3 Asielaanvragers Uitgeprocedeerd “Doortrekkers” Niet-asielaanvragers Leeftijd: 70% ado’s Procedure slacht-offer mensen-handel “Straatkinderen” Land van herkomst Heterogeniteit NBBM

4. GELIJK, MAAR O ZO VERSCHILLEND

6. EEN MOGELIJKE TYPERING

7. Vluchtelingenkinderen Ontheemding – ontworteling – verlies Traumatische ervaringen Onzekerheid – toekomstperspectief Acculturatie – integratie Ontwikkelingstaken - identiteitsontwikkeling Gezinsrelaties – parentificatie Vluchteling Kind/adolescent 1. Type 1 – Type 2 trauma 2. Voor – tijdens – na vlucht 3. Gevoelens van: * controleverlies * machteloosheid * ontwrichting: vanzelfsprekende verwachtingen en vooronderstellingen niet meer geldig * geschokt vertrouwen: in zichzelf, andere mensen, zekerheid van het dagelijkse bestaan, besef van de eigen onkwetsbaarheid * onveiligheid

8. Emotioneel welzijn Niet-begeleide minderjarige vluchtelingen Verlies Trauma Onzekerheid Acculturatie – integratie Ontwikkelingstaken - identiteitsontwikkeling Gezinsrelaties – parentificatie Zonder ondersteuning ouders (On)afhankelijkheid Loyaliteit – geheim Controleverlies Kind/adolescent Niet-begeleid Vluchteling

9. Psychosociale processen bij vluchtelingen • Traumaverwerking • Rouwverwerking • Ontworteling • Acculturatie

10. Continuüm van mogelijke reacties Normale reacties op abnormale situatie Emotionele en gedragsproblemen Psychiatrische problemen Mate van verstoring van het functioneren op diverse levensdomeinen

11. Leeftijdspecifieke reacties • Reacties bij kinderen en jongeren: • worden mede bepaald door extra kwetsbaarheid van kinderen en jongeren: • In ontwikkeling • Afhankelijkheid van sociale omgeving • Moeilijker weg naar hulpverlening • Vaak onmogelijkheid om zelf situatie / trauma / misbruik te doorbreken

12. Mogelijke leeftijdspecifieke reacties • Traumatisch spel • (Angst)dromen • Rusteloosheid • Concentratieproblemen • Slaapproblemen • Symptomen van angst • Vermijdingsgedrag • Zindelijkheidsproblemen • Continu aandacht vragen • Terugtrekgedrag • Verzet, boosheid • Hechtingsproblemen • Eetstoornissen • Gebrek aan impulscontrole • Anti-sociaal gedrag

13. Emotionele en gedragsproblemen • Depressie – pathologische rouw • Symptomen van posttraumatische stresstoornis (intrusiesymptomen – vermijdingssymptomen – symptomen van hyperalertheid) • Angst • Isolement • Gedragsproblemen • Lichamelijke klachten • Parentificatie • Overbetrokkenheid • Normenvervaging • Overleversidentiteit • Gestoorde hechting • Pessimistische toekomstvisie • …

14. Psychiatrische problemen • Psychotische stoornissen • Schizofrenie • Middelenmisbruik – verslaving (alcohol, drugs, medicatie, gokken,…) • Complex PTSD • Depressie • Veralgemeende angststoornissen • Automutilatie • Suïcide • Agressie naar anderen toe • Persoonlijkheidsstoornissen • …

15. Diagnostiek? • Problematisch of niet? • Invloed van context – sociale / sociaal-economische situatie – kritisch – zelfreflectie! • Cross-culturele aspecten • Gebruik van vragenlijsten / screeningsinstrumenten / testen / diagnostische interviews / … (www.centrum45.nl; http://sdqinfo.com) • Verschillende contexten mee betrekken (ouders, thuissituatie, asielcentrum, klas, vrienden, vrije tijd,…) ~ Ahmed

16. Kritiek op deze concepten • Westers georiënteerd – cross-culturele validiteit? • Normale reacties op abnormale situatie • Niet persé negatief, ook protectief (cf. PTSS)

17. GEWONE KINDERENIN ONGEWONE SITUATIES

18. Minderjarige anderstalige nieuwkomers(n = 1294) Onthaalklassen voor Anderstalige Nieuwkomers Belgische adolescenten(n = 607) Klassen secundair onderwijs Niet-begeleide minderjarige vluchtelingen Begeleide minderjarige vluchtelingen Perspectief jongere vs perspectief begeleider Invloed aard woonvoorziening Visie jongere op heden, verleden en toekomst Emotionele en gedragsproblemen www.centrum45.nl; http://sdqinfo.com Zelf-rapportage (HSCL-37A, SDQ-self, SLE en RATS) Prevalentie-onderzoek Uitdieping: Onderzoek bij NBBM in opvangcentra, pleeggezinnen en begeleid zelfstandig wonen Zelf-rapportage Rapportage begeleider (CBCL, SDQ-parent) Interviews

19. Demografische kenmerken

20. Traumatische ervaringen

21. Prevalentie emotionele en gedragsproblemen

22. Prevalentie emotionele en gedragsproblemen

23. Prevalentie emotionele en gedragsproblemen

24. Traumatische ervaringen Geslacht Ontworteling Trauma Context Relationele kenmerken Familie Situatie gastland Sociaal netwerk Situatie land van herkomst Individuele kenmerken EMOTIONEEL WELZIJN

25. What makes you happy? At school. So, you are glad if you can study? Yes, and if I could see my family once again. Ik wist niet dat het zo moeilijk zou zijn, ik wist dat het een beetje moeilijk zou zijn, maar niet zoals dit. To be with people that are there for me, people that I love. To be with people that I understand and that understand me.

26. Yes, I would like to stay here for ever. If I have papers, if I have no papers, I also can stay, but this is very difficult to stay without papers. Ik wil goede papieren hebben. Dat is waarom school zo belangrijk is. Ik moet echt goede papieren hebben. What is your greatest wish? To realize my dreams and to regain my life.

27. Tot, tot een jaar geleden, het was heel mooi, alles was nieuw voor mij, maar na een jaar begon ik mijn familie te missen, daarom haat ik het nu om hier te zijn en vraag ik me af “Waarom ben ik hier?” Ik denk er nog steeds heel veel aan, maar ik probeer het te vergeten, omdat ik me wil concentreren op de toekomst, probeer ik het verleden te vergeten. But I miss my mama. This is the most important thing. This makes me unhappy. I try to make myself happy through not thinking about my mum.

28. DUS TWEE ZEKERHEDEN • HETEROGENITEIT DOELGROEP • GROTE KANS OP PSYCHISCHE PROBLEMEN DUS WAT IS NODIG • INDIVIDUELE DIAGNOSTIEK • INDIVIDUEEL AANGEPASTE OPVANG & BEGELEIDING

29. INDIVIDUELE DIAGNOSTIEK • METHODES • Observatie – systematisch, ‘objectief’, verschillende contexten • Gesprekken met jongere • Gesprekken met context (voogd, school,…) • Vragenlijsten – diagnostisch onderzoek • Uitsluiten andere problematiek (fysisch, neurologisch,…) • AANDACHTSPUNTEN • Tolken • Cross-culturele aspect – verschillende perspectieven • Toelaten van vermijding? • Niet problematiseren?

30. INDIVIDUELE BENADERING • Individuele “oplossingen” • Oplossingen zoeken in bestaande / te creëren context – “onmisbaar” maken hulpverleningsnetwerk • Oppassen voor generaliseren (cf. nood aan structuur, voorspelbaarheid) • Maar: beperktheden – grenzen, onder meer omwille van maatschappelijke en politieke context

31. Juridisch kader Psychosociale / therapeutische begeleiding Maatschappelijke grenzen Maatschappelijke grenzen Juridisch kader

32. WAT DOET DIT MET DE BEGELEIDER – SOCIAAL WERKER – HULPVERLENER – VERPLEEGKUNDIGE – VOOGD – LEERKRACHT – ONTHAALOUDER – THERAPEUT – ASSISTENT – … WAT DOET DIT MET MIJ? WAT DOET DIT MET JOU?

35. En het emotioneel welzijn van de begeleider? • Onzekerheid • Handelingsonzekerheid • Secundaire traumatisering • Machteloosheid • Burn-out ZELFZORG ZELFREFLECTIE AANDACHT INTERVISIE SUPERVISIE VORMING TEAM

36. BETROKKENHEID OP AFSTAND ZELFZORG OP WEG…

37. Ilse Derluyn Vakgroep Orthopedagogiek Universiteit Gent H. Dunantlaan 2 9000 Gent Tel: 09/264 63 63 GSM: 0472/92 04 09 E-mail: ilse.derluyn@ugent.be