Homo ‘co-creator’

1. Homo ‘co-creator’ De mens als “geschapen medeschepper”

2. Ontwikkelingen van de wetenschap (cf. Professor Cassiman) • Humaan genoomproject: genenpaspoort • (On)mogelijkheden van de gentherapie • Medisch begeleide bevruchting: In Vitro Fertilisatie, Pre-Implantatie Genetische Diagnostiek, Geslachtsselectie (cf. nieuw voorstel van een kaderwet) • Het stamcelonderzoek: somatische en embryonale stamceltechnologie

3. Zin-vragen • Genetica: waar komen we vandaan? Hoe zitten we in elkaar? Hoe functioneren we? Hoe is wereld, heelal ontstaan? • Naderen tot het diepste geheim van het menselijk leven: het menselijk embryo, de embryonale stamcel, het DNA... Wie zijn wij? Vanwaar komen wij? • Wetenschappelijke vooruitgang begeestert

4. Een theologische duiding • Dat wij niet mogen leven boven onze “schepselijke stand”, betekent niet dat de mens niet zelf creatief mag optreden binnen het voorzienige handelen van God, wel dat zijn mensbeeld niet willekeurig, utopisch of gehalveerd mag zijn (Schillebeeckx, 1986)

5. Protestantse formulering • E. Schroten (Utrecht): pleidooi voor de introductie in de christelijke ethiek van de “methode” van het brede reflectief evenwicht: geschikt om de dynamiek van het voortschrijdend inzicht in goede banen te leiden

6. Levensbeschouwing • Een centraal waardesysteem (normatieve component) • Overtuigingen over feiten (theoretische component) • Een grondhouding (affectieve component) • Cfr. Th.A. Boer, 2003.

7. Levensbeschouwing • Een levensbeschouwing hoeft niet per sé godsdienstig te zijn: cfr. M-L Delfosse (Belgisch Raadgevend Comité voor Bio-ethiek): • Elementaire recht van eenieder op autonomie • Onaantastbare waarde van andermans leven • Derde model: vertrekt van feiten... Empirische ontwikkeling van de medische ethiek

8. Levensbeschouwing • Louis Janssens: het probleem van de zedelijkheid betreft onze innerlijke wilshouding of gezindheid én onze handelingen • Innerlijke gezindheid: absoluut element van de moraal • Concrete materiële normen: oriëntatie voor het handelen

9. Levensbeschouwing • Personalistische maatstaf: het is een zedelijke verplichting de premorele waarden zoveel mogelijk te beschermen, te behartigen en te verwerkelijken • Een hiërarchisch geordend waardesysteem, waarbij die handeling de meest geschikte is die de meeste waarden realiseert en bevordert

10. Leuvense Commissie voor Medische Ethiek • Arts-patiënt relatie als samenwerkingsrelatie • Bevordering van de menselijke persoon in al zijn dimensies en relaties • Erkenning van de uniciteit van elke patiënt en hulpverlener • Erkenning van de volwaardige intersubjectiviteit van de hulpverleningsrelatie • Erkenning van een diepgaande maatschappelijke solidariteit • Christelijke inspiratie die motiveert tot een ethisch geladen radicaliteit

11. Katholieke spanningen • Er zijn volgens de Kerkelijke Leer bepaalde domeinen waar men Gods morele wil onmiddellijk moet gelijk stellen met de natuur en haar finaliteit • Donum Vitae (1987), Veritatis Splendor (1993) en Evangelium Vitae (1995) • Vereenzelviging van Gods morele wil met de biologische natuur en haar finaliteit: seksuele ethiek (en bio-ethiek van het beginnende leven)

12. Katholieke spanningen • Reactie op Donum Vitae van de vier katholieke universiteiten • Toch niet onbelangrijke invloed van de rooms-katholieke leer: intrinsieke immorele handelingen (semper et pro sempre!)

13. Enkele bijkomende ethische beschouwingen • Bepaalde beeldspraak omtrent dit thema, bijv. “voor God spelen”, is weinig verhelderend en wordt best niet ernstig genomen. • In zekere zin lijkt het te getuigen van een sterk genetisch bepaald determinisme.

14. Een moraaltheologische toets? • In het katholicisme wordt het geloof sterker om de mens als een dynamische “geschapen mede-schepper” te beschouwen. • De eerder statische “rentmeestervisie” (de mens als louter ‘hoeder’ van de schepping) verliest terrein.

15. Rentmeesterschap • Pauselijke Academie voor het Leven, augustus 2000 • God heeft universele en onveranderlijke wetten ingesteld • Biologische wetten en natuurlijke processen worden vereenzelvigd met Gods wil

16. Rentmeesterschap • Als Heer over het leven oefent God bepaalde rechten uit over de schepping die niet zijn voorbehouden aan de mens • De genetische natuur van de mens wordt hierdoor sacraal • Precies omdat het genetisch erfgoed van de mensheid heilig en onaantastbaar is, kan men een banvloek uitspreken over verschillende nieuwe technieken

17. Geschapen mede-schepper • Cf. Philip Hefner, Karl Rahner • Medeschepper: genetische ontwikkelingen hebben de theologische antropologie in een evolutionair perspectief geplaatst • Creatio continua: de mens kan actief ingrijpen in het creatieve scheppingswerk van God

18. Mede-schepper • De mens staat op gelijke voet met God: de menselijke creativiteit is ambigu • Wanneer de mens de ambiguïteit van zijn creativiteit niet onder ogen ziet, wordt het risico groot dat hij het technologisch “mogelijke” vereenzelvigt met het “wenselijke” of het “waardevolle”, kortom met het “goede” zonder meer (Burggraeve)

19. Geschapen medeschepper • Gods scheppingswerk is verschillend van dat van de mens: indien men dit niet respecteert, dan vervalt men in een “gesluierd naturalisme” • Het menselijk genetisch materiaal zelf is “niet heilig”, alleen God is heilig • Daarom dienen deze twee elementen steeds te worden samengehouden

20. Besluit • Een groot christelijk zelfvertrouwen in confrontatie met nieuwe wetenschappelijke ontwikkelingen • En daarom ook een groot christelijke zelf-verstaan vanuit een eerlijke afweging van de waarden en de onwaarden • De bevordering van de mens: le meilleur humain possible vanuit le meilleur humain souhaitable