BÀI GIẢNG PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

1. BÀI GIẢNGPHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU KHOA HỌC PhạmThịAnhLê – TrầnĐăngHưng KhoaCôngnghệThông Tin - ĐHSPHN

2. Nội Dung • Giớithiệuvềphươngphápnghiêncứukhoahọc • Quytrìnhnghiêncứukhoahọc • Xâydựngđềcươngnghiêncứu • Thựchiệnnghiêncứu • Cáchviếtmộtbáocáokhoahọc • Đánhgiáđịnhlượngkếtquảnghiêncứukhoahọc • Mộtsốvấnđềxãhộitrongnghiêncứukhoahọc • Bàitậplớn môn học

3. Quy trình nghiên cứu khoa học 3

4. NC các khái niệm và lý thuyết Xác định vấn đề NC Xây dựng giả thuyết Xây dựng đề cương Thu thập dữ liệu Phân tích dữ liệu Giải thích kết quả, viết báo cáo Tìm hiểu các NC trước đây 1 2 3 4 5 6 7 Quy trình nghiên cứu khoa học

5. Quy trình nghiên cứu khoa học 1. Xác định vấn đề NC: Chọn chủ đề NC bằng cách đặt ra các câu hỏi,… Phù hợp với năng lực, chuyên môn, có hứng thú của người NC Có ý nghĩa thực tiễn và ứng dụng (phục vụ sản xuất, …) Đúng xu hướng phát triển của thời đại Xem xét khả năng kinh phí Cách phát hiện vấn đề NC: thường qua các tình huống sau Quá trình NC, đọc và thu thập tài liệu Trong các hội nghị chuyên đề, báo cáo khoa học, … Trong mối quan hệ giữa con người với con người, con người với tự nhiên, qua hoạt động lao động sản xuất,… Các vấn đề hay các câu hỏi NC bất chợt xuất hiện trong suy nghĩ của các nhà khoa học, qua quan sát các hiện tượng tự nhiên, hoạt động sản xuất,… Tính tò mò của các nhà khoa học 5

6. Quy trình nghiên cứu khoa học 2.Nghiên cứu các khái niệm và lý thuyết, tìm hiểu các NC trước đây: kiến thức cơ sở và lý thuyết nền tảng về vấn đề NC Thu thập và NC tài liệu nhằm mục đích sau: Nắm bắt được phương pháp của các NC đã thực hiện trước đây Làm rõ hơn đề tài NC Giúp người NC có phương pháp luận hay luận cứ chặt chẽ hơn, giúp xây dựng luận cứ để chứng minh giả thuyết khoa học. Bổ sung kiến thức về lĩnh vực NC Tránh trùng lặp với các NC trước đây Phân loại tài liệu Nguồn thu thập tài liệu 6

7. Quy trình nghiên cứu khoa học 3.Xây dựng giả thuyết: Định nghĩa: Giả thuyết là câu trả lời ướm thử cho câu hỏi NC hoặc sự tiên đoán cho “vấn đề” NC Các đặc điểm của giả thuyết: Giả thuyết phải theo một nguyên lý chung và không thay đổi trong suốt quá trình NC Phải phù hợp với điều kiện thực tế và cơ sở lý thuyết Giả thuyết càng đơn giản càng tốt Có thể được kiểm nghiệm và có tính khả thi Một giả thuyết là tốt nếu: - Có tham khảo tài liệu và thu thập thông tin - Có mối quan hệ nhân-quả - Có thể thực nghiệm để thu thập số liệu 7

8. Quy trình nghiên cứu khoa học 3.Xây dựng giả thuyết: Mối quan hệ giữa giả thuyết và “vấn đề” khoa học: Xác định câu hỏi (“vấn đề NCKH”) hình thành ý tưởng khoa học (đặt giả thuyết) Trên cơ sở những quan sát ban đầu, những tình huống đặt ra (câu hỏi/vấn đề), những cơ sở lý thuyết (kiến thức đã có, tham khảo tài liệu), sự tiên đoán và những dự kiến tiến hành thực nghiệm giúp hình thành cơ sở lý luận khoa học để xây dựng giả thuyết khoa học. Cấu trúc của giả thuyết: Cấu trúc có mối quan hệ “nhân-quả” Cấu trúc “nếu-thì” 8

9. Quy trình nghiên cứu khoa học 3.Xây dựng giả thuyết: Cách đặt giả thuyết: cần đặt các câu hỏi: Có thể tiến hành thực nghiệm được không? Các yếu tố nào cần được nghiên cứu? Phương pháp thí nghiệm nào được dùng? Các chỉ tiêu nào cần tính toán và đạt được trong quá trình làm thí nghiệm? Phương pháp xử lý số liệu nào cần dùng để bác bỏ hay chấp nhận giả thuyết? 9

10. Quy trình nghiên cứu khoa học 3.Xây dựng giả thuyết: Giả thuyết hợp lý cần có các đặc điểm sau: Phải phù hợp và dựa trên quan sát hay cơ sở lý thuyết hiện tại, nhưng ý tưởng trong giả thuyết là phần lý thuyết chưa được chấp nhận Giả thuyết có thể làm sự tiên đoán để thể hiện khả năng đúng hay sai Giả thuyết có thể làm thí nghiệm để thu thập số liệu, kiểm chứng hay chứng minh giả thuyết. 10

11. Quy trình nghiên cứu khoa học 4.Xây dựng đề cương: Phần mở đầu: Tính cấp thiết của “vấn đề” lựa chọn NC Tình hình nghiên cứu Đối tượng, mục đích và phạm vi NC Phương pháp NC Phần nội dung: Trình bày vấn đề NC Phương pháp giải quyết Thực nghiệm Phân tích, đánh giá kết quả Kết luận Kế hoạch thực hiện NC Tài liệu tham khảo 11

12. Quy trình nghiên cứu khoa học 5.Thu thập dữ liệu: thu thập dữ liệu để chứng minh hay bác bỏ giả thuyết Thu thập dữ liệu từ tham khảo tài liệu Thu thập dữ liệu từ thực nghiệm Thu thập dữ liệu phi thực nghiệm (phương pháp lập bảng câu hỏi điều tra,…) 12

13. Quy trình nghiên cứu khoa học 6.Phân tích dữ liệu: sắp xếp và xử lý dữ liệu thu thập được Kết quả thu thập dữ liệu từ NC tài liệu, số liệu thống kê, quan sát hoặc thực nghiệm tồn tại dưới dạng: định tính và định lượng (số liệu) Các sự kiện và số liệu cần được xử lý để xây dựng luận cứ thực tiễn nhằm chứng minh hoặc bác bỏ giả thuyết. Xử lý dữ liệu: xử lý toán học đối với các số liệu, xử lý logic đối với các sự kiện. 13

14. Quy trình nghiên cứu khoa học 7.Giải thích kết quả và viết báo cáo Đánh giá các kết quả đạt được về lý thuyết và ứng dụng Tiến hành thực nghiệm So sánh với các kết quả đã có Viết báo cáo 14

15. Xây dựng đề cương nghiên cứu 15

16. Xây dựng đề cương nghiên cứu 16 • Xây dựng đề cương tổng quát: • Tên đề tài • Người chủ trì • Đặt vấn đề • Mục tiêu đề tài • Kết quả cần đạt được • Các nội dung NC chính • Kế hoạch thực hiên • Dự toán kinh phí và phương tiện • Tài liệu tham khảo

17. Xây dựng đề cương nghiên cứu 17 • Xây dựng đề cương chi tiết: • Tên đề tài • Đặt vấn đề • Lược khảo tài liệu • Vật liệu và phương pháp NC • Kế hoạch thực hiện • Dự trù kinh phí và vật tư thiết bị • Tài liệu tham khảo (Ví dụ một đề cương cụ thể)

18. Thực hiện nghiên cứu 18

19. Thực hiện nghiên cứu Lập kế hoạch nghiên cứu Phân công công việc Kiểm tra định kỳ tiến độ thực hiện công việc Đánh giá kết quả Viết báo cáo 19

20. Bài tập 1(Thời gian thực hiện: 2 tuần) Tìm và lựa chọn 1 bài báo khoa học (bài báo tiếng Anh hoặc tiếng Việt) về một chủ đề mà bạn quan tâm Tìm hiểu bài báo với những vấn đề sau : Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài trong bài báo Mục đích của đề tài Đối tượng và phạm vi NC Nội dung NC Kết quả của bài báo Hướng phát triển tiếp theo 20

21. Bài tập 2(Thời gian thực hiện: 2 tuần) Giáo viên gợi ý đề tài Sinh viên tìm hiểu và viết đề cương NC 21

22. Bài tập 3(Thời gian thực hiện: 6 tuần) Thực hiện NC đề tài trong Bài tập 2 Viết báo cáo Trình bày báo cáo 22