Zadania dla NBP i sektora bankowego związane z wprowadzeniem banknotów i monet euro w Polsce

1. Zadania dla NBP i sektora bankowego związane z wprowadzeniem banknotów i monet euro w Polsce Narodowy Bank Polski Departament Emisyjno-Skarbcowy Dariusz Wiejak Warszawa, marzec 2009 r.

2. ZAGADNIENIA • Postępowanie z banknotami euro powracającymi z obiegu • Wymiana zniszczonych lub uszkodzonych banknotów euro • Weryfikacja autentyczności monet euro oraz postępowanie z monetami euro nienadającymi się do obiegu • Konwergencja usług gotówkowych Eurosystemu

3. ZAGADNIENIA • Postępowanie z banknotami euro powracającymi z obiegu • Wymiana zniszczonych lub uszkodzonych banknotów euro • Weryfikacja autentyczności monet euro oraz postępowanie z monetami euro nienadającymi się do obiegu • Konwergencja usług gotówkowych Eurosystemu

4. Postępowanie z banknotami euro powracającymi z obiegu • Postępowanie z banknotami euro powracającymi z obiegu: Ramowe zasady wykrywania fałszerstw oraz sortowania banknotów według jakości przez instytucje kredytowe i podmioty zawodowo zajmujące się obsługą gotówki. – dokument przyjęty przez EBC 16.12.2004 r. .

5. Postępowanie z banknotami euro powracającymi z obiegu • Główne cele dokumentu: • Udzielenie pomocy instytucjom kredytowym i innym podmiotom zawodowo zajmującym się obsługą gotówki w wypełnieniu obowiązków, jakie nakłada na nie art. 6 rozporządzenia Rady nr 1338/2001.

6. Postępowanie z banknotami euro powracającymi z obiegu • Rozporządzenie Rady nr 1338/2001 ustanawiające środki niezbędne dla ochrony euro przed fałszowaniem. • Wydane 28 czerwca 2001 r. i znowelizowane 18.12.2008 r. • Obowiązki instytucji w obsłudze i publicznym rozprowadzaniu banknotów i monet (art. 6): • sprawdzanie autentyczności otrzymywanych banknotów i monet euro, które zamierzają ponownie wprowadzić do obiegu, • wycofywanie z obiegu i przekazywanie właściwym organom krajowym wszystkich otrzymanych banknotów i monet euro, co do których wiadomo lub istnieje uzasadnione podejrzenie, że są sfałszowane,

7. Postępowanie z banknotami euro powracającymi z obiegu • w odniesieniu do banknotów euro weryfikację należy przeprowadzać zgodnie z procedurami określonymi przez EBC, tj. zgodnie z przyjętymi przez EBC ramowymi zasadami wykrywania fałszerstw oraz sortowania banknotów według jakości przez instytucje kredytowe i podmioty zawodowo zajmujące się obsługą gotówki.

8. Postępowanie z banknotami euro powracającymi z obiegu • Zgodnie z rozporządzeniem 1338/2001 w państwach spoza strefy euro kontrolę autentyczności banknotów i monet euro przeprowadza: • odpowiednio przeszkolony personel, • urządzenie do sortowania banknotów i monet wyszczególnione w wykazie opublikowanym • przez EBC w odniesieniu do banknotów, • przez KE w odniesieniu do monet.

9. Postępowanie z banknotami euro powracającymi z obiegu • Główne cele ramowych zasad (cd.): • Skuteczna realizacja wspólnej polityki dotyczącej powtórnego wprowadzania banknotów do obiegu przez instytucje kredytowe i inne podmioty zawodowo zajmujące się obsługą gotówki. • Zalecenie instytucjom kredytowym i innym podmiotom zawodowo zajmującym się obsługą gotówki przestrzegania standardów należytej staranności przy obsłudze banknotów euro.

10. Postępowanie z banknotami euro powracającymi z obiegu • Główne postanowienia ramowych zasad: • Banknoty powracające z obiegu muszą być sprawdzane pod względem autentyczności i jakości obiegowej. • Banknoty wydawane klientom za pośrednictwem bankomatów muszą być sprawdzone pod względem autentyczności i jakości obiegowej przy pomocy urządzeń do obsługi gotówki. • Dopuszcza się wydanie w kasie banknotów, których autentyczność i jakość obiegową sprawdził wykwalifikowany personel ręcznie. • Banknotów niesprawdzonych pod kątem autentyczności i jakości obiegowej nie wprowadza się ponownie do obiegu.

11. Postępowanie z banknotami euro powracającymi z obiegu • W oddziałach banków o bardzo niskich obrotach gotówkowych: • jakość obiegowa banknotów przeznaczonych do bankomatów może być sprawdzana ręcznie przez wykwalifikowany personel; weryfikację autentyczności przeprowadza się przy użyciu urządzeń przetestowanych z wynikiem pozytywnym przez jeden z krajowych banków centralnych Eurosystemu, • instytucje kredytowe, w ścisłej współpracy z krajowymi bankami centralnymi, ograniczą liczbę banknotów, których jakość obiegowa nie jest weryfikowana maszynowo.

12. Postępowanie z banknotami euro powracającymi z obiegu • Siła wyższa W przypadku wystąpienia siły wyższej, skutkującej poważnym zakłóceniem podaży banknotów, weryfikację autentyczności i jakości obiegowej może przeprowadzać, tymczasowo i w drodze wyjątku, wykwalifikowany personel, zgodnie z wymogami określonymi w ramowych zasadach.

13. Postępowanie z banknotami euro powracającymi z obiegu • Wymagania w zakresie sprawozdawczości po wprowadzeniu euro w Polsce. • Instytucje kredytowe i inne podmioty zawodowo zajmujące się obsługą gotówki będą regularnie dostarczać do NBP informacje określone w wytycznych EBC z dnia 11 września 2008 r. w sprawie zbierania danych dotyczących euro oraz działania Systemu Informacji Walutowej 2.

14. Postępowanie z banknotami euro powracającymi z obiegu • Nadzór banku centralnego nad jakością obiegu gotówkowego • NBP będzie mógł przeprowadzać inspekcje w siedzibach podmiotów zawodowo zajmujących się obsługą gotówki w celu sprawdzenia poprawności funkcjonowania maszyn do obsługi banknotów oraz stosowanych procedur.

15. Postępowanie z banknotami euro powracającymi z obiegu • W krajach, które przystąpią do strefy euro po 2009 r.: • Banki centralne będą zobowiązane do wprowadzenia ramowych zasad do krajowych przepisów przed wprowadzeniem do obiegu banknotów i monet euro. • Od daty wprowadzenia banknotów i monet euro do obiegu instytucje kredytowe oraz podmioty profesjonalnie zajmujące się obróbką gotówki w danym kraju będą miały 12 miesięcy na wdrożenie ramowych zasad do swojej działalności operacyjnej oraz dostosowania maszyn i urządzeń do sortowania i wydawania gotówki do wymagań zawartych w ramowych zasadach.

16. ZAGADNIENIA • Postępowanie z banknotami powracającymi z obiegu • Wymiana zniszczonych lub uszkodzonych banknotów euro • Weryfikacja autentyczności monet euro oraz postępowanie z monetami euro nienadającymi się do obiegu • Konwergencja usług gotówkowych Eurosystemu

17. Wymiana zniszczonych lub uszkodzonych banknotów euro • Decyzja EBC z dnia 20 marca 2003 r. w sprawie nominałów, parametrów, reprodukcji, wymiany i wycofania banknotów euro. • NBP będzie wymieniać w pełnej wartości zniszczone lub uszkodzone banknoty euro w następujących przypadkach: • kiedy przedstawione zostaje ponad 50 % banknotu euro, • kiedy przedstawione zostaje 50 % lub mniej banknotu euro, jeżeli wnioskodawca udowodni, że brakujące części zostały nieodwracalnie zniszczone.

18. Wymiana zniszczonych lub uszkodzonych banknotów euro • Jeżeli przedstawione zostaną banknoty euro poplamione tuszem, skażone lub impregnowane: pisemne wyjaśnienie dotyczące rodzaju plam, skażenia lub impregnacji dostarcza wnioskodawca. • Jeżeli banknoty euro zostaną odbarwione przez aktywowane urządzenia zabezpieczające przed kradzieżą i są przedstawione przez osoby zawodowo zajmujące się obrotem banknotami, powinny one dostarczyć oświadczenie na piśmie dotyczące okoliczności neutralizacji.

19. Wymiana zniszczonych lub uszkodzonych banknotów euro • Jeżeli NBP dowie się lub będzie miał wystarczające powody, by uważać, że banknoty euro zostały celowo zniszczone lub uszkodzone, odmówi wymiany i zatrzyma banknoty. • Banknoty euro, które są zniszczone lub uszkodzone w niewielkim stopniu, np. mają adnotacje, liczby lub krótkie zdania, z zasady nie będą uważane za banknoty celowo zniszczone lub uszkodzone.

20. Wymiana zniszczonych lub uszkodzonych banknotów euro • Jeżeli NBP dowie się lub będzie miał wystarczające powody, aby uważać, że zostało popełnione przestępstwo, odmówi wymiany zniszczonych lub uszkodzonych banknotów euro i zatrzyma je, za potwierdzeniem odbioru. • Jeżeli banknoty euro zostaną zniszczone lub uszkodzone hurtem z powodu użycia urządzeń zabezpieczających przed kradzieżą: będą musiały być przedstawiane do wymiany w paczkach po 100 banknotów.

21. Wymiana zniszczonych lub uszkodzonych banknotów euro • Opłaty za wymianę zniszczonych lub uszkodzonych banknotów euro: • NBP będzie zobowiązany do pobierania opłat od osób zawodowo zajmujących się obrotem banknotami, kiedy zwrócą się one o wymianę banknotów, które zostały zniszczone lub uszkodzone przez użytkowanie urządzeń zabezpieczających przed kradzieżą. • Opłata pobierana będzie wyłącznie gdy wymienianych jest co najmniej 100 zniszczonych lub uszkodzonych banknotów euro. Opłata wyniesie 10 centów za jeden zniszczony lub uszkodzony banknot euro. • Nie będzie pobierana opłata, jeżeli banknoty euro zostały zniszczone lub uszkodzone w związku z usiłowaniem rabunku lub kradzieży lub rzeczywistym rabunkiem lub kradzieżą.

22. ZAGADNIENIA • Postępowanie z banknotami powracającymi z obiegu • Wymiana zniszczonych lub uszkodzonych banknotów euro • Weryfikacja autentyczności monet euro oraz postępowanie z monetami euro nienadającymi się do obiegu • Konwergencja usług gotówkowych Eurosystemu

23. Weryfikacja autentyczności monet euro oraz postępowanie z monetami euro nienadającymi się do obiegu • Zalecenie Komisji z dnia 27 maja 2005 r. w sprawie weryfikacji autentyczności monet euro oraz postępowania z monetami euro nienadającymi się do obiegu. • Cele zalecenia: • udzielenie pomocy instytucjom kredytowym i innym podmiotom zawodowo zajmującym się obsługą gotówki w wypełnieniu obowiązków, jakie nakłada na nie art. 6 rozporządzenia Rady nr 1338/2001, • skuteczna realizacja wspólnej polityki dotyczącej powtórnego wprowadzania monet do obiegu przez instytucje kredytowe i inne podmioty zawodowo zajmujące się obsługą gotówki,

24. Weryfikacja autentyczności monet euro oraz postępowanie z monetami euro nienadającymi się do obiegu • zalecenie instytucjom kredytowym i innym podmiotom zawodowo zajmującym się obsługą gotówki przestrzegania standardów należytej staranności przy obsłudze monet euro, • zalecenie stosowania właściwej praktyki w zakresie zwrotu równowartości monet nienadających się do obiegu.

25. Weryfikacja autentyczności monet euro oraz postępowanie z monetami euro nienadającymi się do obiegu • Zasady powtórnego wprowadzania monet euro do obiegu • Wymóg weryfikacji autentyczności powinien dotyczyć przynajmniej trzech najwyższych nominałów monet (2 euro, 1 euro, 50 centów). • Liczba monet euro rocznie, których autentyczność należy poddać weryfikacji w państwach strefy euro powinna stanowić co najmniej 10% odpowiednich nominałów wyemitowanych przez dane państwo strefy euro w roku poprzednim. • Przynajmniej raz w roku powinny być przeprowadzane testy kontrolne maszyn sortujących. • Monety fałszywe bądź podejrzane co do autentyczności przekazuje się niezwłocznie właściwym władzom zgodnie z rozporządzeniem Rady nr 1338/2001.

26. Weryfikacja autentyczności monet euro oraz postępowanie z monetami euro nienadającymi się do obiegu • Postępowanie z monetami nienadającymi się do obiegu ze względu na stopień zużycia lub uszkodzenia. • Monetę uznaje się za nienadającą się do obiegu, jeśli jej wymiary odbiegają od przyjętych o 0,3 mm i/lub jej waga różni się o 5% od przyjętej. • Każde państwo strefy euro powinno zagwarantować na swoim terytorium zwrot równowartości za monety nienadające się do obiegu bez względu na wizerunek strony narodowej. • Opłata za wymianę powinna być taka sama we wszystkich państwach strefy euro i powinna wynosić 5% wartości nominalnej wymienianych monet. Z opłaty tej może zostać zwolniony raz w roku maksymalnie jeden kilogram monet nienadających się do obiegu przedstawianych do wymiany przez jeden podmiot.

27. Weryfikacja autentyczności monet euro oraz postępowanie z monetami euro nienadającymi się do obiegu • Może zostać pobrana opłata dodatkowa w wysokości 15% wartości nominalnej wymienianych monet, jeśli wśród nich znajdują się monety fałszywe i/lub w sformowanym opakowaniu występują nieprawidłowości. • Możliwe jest przyznanie ogólnego zwolnienia z opłat, jeśli współpraca z danymi jednostkami jest ścisła i regularna. • Monety nienadające się do obiegu pakuje się w worki lub pojemniki zawierające: 500 szt. monet o nominałach 2 EUR lub 1 EUR, 1 000 szt. monet o nominałach 0,50 EUR, 0,20 EUR, 0,10 EUR, 2 000 szt. monet o nominałach 0,05 EUR, 0,02 EUR i 0,01 EUR.

28. ZAGADNIENIA • Postępowanie z banknotami powracającymi z obiegu • Wymiana zniszczonych lub uszkodzonych banknotów euro • Weryfikacja autentyczności monet euro oraz postępowanie z monetami euro nienadającymi się do obiegu • Konwergencja usług gotówkowych Eurosystemu

29. Konwergencja usług gotówkowych Eurosystemu • Eurosystem przyjął w 2007 r. plan przedsięwzięć, których realizacja w średnim okresie ma przyczynić się do większego ujednolicenia usług gotówkowych świadczonych przez krajowe banki centralne Eurosystemu. • Większa konwergencja usług jest istotna ponieważ pozwoli: • uczestnikom rynku – w szczególności prowadzącym gotówkową działalność transgraniczną – czerpać korzyści z istnienia wspólnej waluty, • osiągnąć warunki wolnej konkurencji na rynku gotówkowym. • Eurosystem nie przewiduje opracowania powszechnie obowiązującego systemu zaopatrywania w gotówkę.

30. Konwergencja usług gotówkowych Eurosystemu • Eurosystem uzgodnił następujące elementy harmonizacji: • Zapewnienie zdalnego dostępu do usług gotówkowych krajowych banków centralnych. • Zapewnienie klientom profesjonalnym możliwości deponowania monet w krajowych bankach centralnych.

31. Konwergencja usług gotówkowych Eurosystemu • Elektroniczna wymiana danych dotyczących wpłat i wypłat gotówki z klientami profesjonalnymi. • Zniesienie wymogu wydawania i deponowania banknotów w formie uporządkowanej.

32. Konwergencja usług gotówkowych Eurosystemu • Wydłużenie godzin świadczenia usług gotówkowych i ustalenie środków o podobnych skutkach. • Wspólne standardy pakowania w ramach bezpłatnych usług gotówkowych oferowanych przez krajowe banki centralne.

33. Dziękuję za uwagę