Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu szkolnictwo.pl

1. Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

2. AMERYKA POŁUDNIOWA – zagadnienia społeczno - gospodarcze Justyna Drop

3. Zróżnicowanie rasowe i etniczne • Pierwotnymi mieszkańcami tej części świata byli Indianie zaliczani do żółtej rasy ludzkiej. Ich przodkowie przybyli tu ze wschodniej Azji około 8 tys. lat p. n. e. Prawdopodobnie dotarli tu poprzez istniejący w okresie lodowcowym pomost lądowy Cieśniny Beringa łączący Azję z Ameryką. • Społeczeństwa Ameryki Południowej należą do najbardziej zróżnicowanych pod względem rasowym i etnicznym na świecie. Kontynent zasiedlali przedstawiciele wszystkich ras oraz wielu narodów europejskich, afrykańskich i azjatyckich. • Ludność zamieszkująca współcześnie Amerykę Południową to: • Indianie - w Boliwii i Peru stanowią blisko połowę społeczeństwa swych krajów. • Ludność pochodzenia europejskiego - Argentyna (ponad 95%), Urugwaj (90%) i Brazylia (około 50%). • Metysi - stanowią dominującą grupę ludności Paragwaju, Wenezueli, Chile i Ekwadoru. • Ludność pochodzenia afrykańskiego – głównie Brazylia. • Ludność azjatycka (głównie Japończycy) - Brazylia, w stanie So Paulo. •    Dużą grupę etniczną na kontynencie południowoamerykańskim stanowią Polacy, którzy przybywali tu masowo od 2 poł. XIX wieku. Przyczyną ich emigracji były względy ekonomiczne oraz polityczne. Krajami imigracyjnymi znacznej liczby Polaków w Ameryce Południowej były Brazylia i Argentyna. Ludność pochodzenia polskiego liczy w Brazylii około 800 tys. osób, a w Argentynie - 300 tys. Polonia brazylijska koncentruje się głównie w stanach Parana i Rio Grande do Sul. Najważniejszym ośrodkiem polonijnym w tym kraju jest Kurytyba.

4. Języki w Ameryce Południowej • Portugalski i hiszpański są podstawowymi językami kontynentu. • Większość ludności z Ameryki Południowej (ponad 50%) mówią po portugalsku. • Jednak w większości krajów Ameryki Południowej przeważa język hiszpański. • Wśród innych języków używanych przez wielu mieszkańców tego kontynentu są: • Aymara w Boliwii i Peru – ok. 1,5 mln, • Quechua w Boliwii, Ekwadorze i Peru, • Urarina w peruwiańskiej Amazonii, • Guarani w Paragwaju – ok. 1 mln, • Angielski w Gujanie, • Hindi w Gujanie i Surinamie, • Niderlandzki w Indonezji w Surinamie, • Francuski w Gujanie Francuskiej, • Włoski i niemiecki w niektórych rejonach Brazylii, Urugwaju i Argentynie, • Japoński w Brazylii. • A także keczua (język Inków) - około 10 mln osób, Urarina, szaman

5. Liczba i rozmieszczenie ludności • Amerykę Południową zamieszkuje ponad 392 mln mieszkańców (lipiec 2009). •  Rozmieszczenie ludności w Ameryce Południowej jest bardzo nierównomierne. Wynika to z jednej strony z warunków naturalnych, ale także z historii osadnictwa (w okresie kolonizacji nowe osiedla lokalizowano na wybrzeżach kontynentu, gdzie łatwiejszy był kontakt z krajami macierzystymi). • Zdecydowana większość ludności zamieszkuje wąski, 200-kilometrowy pas wybrzeża głównie wschodniego, chociaż duże skupiska ludności znajdują się też na obszarach wysokogórskich (powyżej 2 000 m n. p. m.). Wielkie obszary centralnej i południowej części kontynentu są prawie nie zamieszkane. • Do najsłabiej zaludnionych obszarów należy: Patagonia, Andy i Nizina Amazonki. • Najgęstszy wskaźnik zaludnienia posiada Ekwador (49 os./km2 – 2008r., a najmniejszy Surinam (2,9 os./km2 -2008 r.). • Paragwaj jest jedynym krajem kontynentu o nieznacznej przewadze ludności wiejskiej, chociaż najsłabiej zurbanizowana jest Gujana, gdzie w miastach żyje niewiele ponad 1/3 społeczeństwa. • Tempo wzrostu liczby ludności Ameryki Południowej jest znacznie wyższe niż tempo wzrostu ludności świata, chociaż kontynent pozostaje nadal jednym z najsłabiej zaludnionych regionów świata. Szybko rozwijają się miasta, gdzie przybywa ludność wiejska. Ziemia Ognista – Patagonia – niemal bezludna ziemia z pięknym lodowcem Perito Moreno

6. Perito Moreno – lodowiec argentyński Lodowiec Perito Moreno znajduje się w Parku Narodowym Los Glaciares - w północno-zachodniej prowincji Santa Cruz w Argentynie. Jest to jedna z najważniejszych atrakcji turystycznych w argentyńskiej Patagonii. Lodowiec ma 30 kilometrów długości i powierzchnię około 250 kilometrów kwadratowych. Czoło lodowca, szerokie na 5 kilometrów, o średniej wysokości 60 metrów porusza się z prędkością około 2 metrów dziennie. Powoduje to spektakularne, obserwowane przez turystów, odrywanie się mniejszych i większych kawałków lodu, które z hukiem lądują w wodzie.

7. Rozmieszczenie ludności, największe miasta Ameryki S • Najludniejszym państwem jest Brazylia - 198 739 269 ( 2009r.) – zajmuje pod tym względem 5. miejsce na świecie. • Największe miasta Ameryki Południowej to: • Sao Paulo – ok.11,2 mln( 2009 r.) • Lima – ok. 7.6 mln • Bogota -ok. 7,3 mln • Rio de Janeiro – ok. 6,4 mln ( 2009 r.) • Buenos Aires – 3,0 mln • Największe skupiska ludności w Ameryce Południowej znajdują się na terenach aglomeracji: • São Paulo (ok. 21 mln), • Rio de Janeiro (12 mln), • Lima (ok. 8 mln) i • Bogota (ok. 7 mln). Bogota Lima Rio de Janeiro Sao Paulo Santiago Buenos Aires Miasta powyżej 200 000 1000 5000 10 000 15 000 20 000 tyś. mieszkańców

8. Bogota ( Kolumbia) Sao Paulo ( Brazylia) Buenos Aires ( Argentyna) Lima ( Peru)

9. Gospodarka Ameryki Południowej • Poziom rozwoju gospodarczego krajów Ameryki Południowej jest bardzo zróżnicowany. • Gospodarka krajów Ameryki Południowej charakteryzuje się znacznie niższym poziomem rozwoju w porównaniu w porównaniu ze Stanami Zjednoczonymi czy Kanadą. • Do krajów zaliczanych do średniego poziomu rozwoju gospodarczego należy np. Brazylia, Argentyna, Chile i Wenezuela. Są to państwa, w których dużą rolę zaczynają odgrywać usługi oraz szybko rozwijający się przemysł przetwórczy. • Kraje z najsłabszym poziomem rozwoju gospodarczego to np. Boliwia, Ekwador, • Ważną rolę w gospodarce Ameryki Południowej odgrywa rolnictwo, dostarczające produktów żywnościowych nie tylko na rynki wewnętrzne, ale także na eksport. Tyś. USD PKB na jednego mieszkańca [ w tyś. USD]w wybranych krajach Ameryki Południowej

10. Rolnictwo • Obszarami gdzie na szeroką skalę rozwinęła się uprawa roli są: • południowo-wschodnia Brazylia, Urugwaj, Pampa w Argentynie oraz centralna część Chile. • Najważniejszymi zbożami są kukurydza, pszenica i ryż. • Spośród roślin żywieniowych największą rolę odgrywa uprawa: soi, sorgo, ziemniaków, fasoli, dyni i słonecznika. • Ameryka Południowa jest ważnym światowym producentem używek, przede wszystkim kawy. Brazylia produkuje wiele różnych odmian i gatunków ziarna, które stanowią około 1/3 światowej produkcji kawy. Jest największym jej światowym producentem, a eksporterem Kolumbia. • Kontynent ten dostarcza na rynek światowy także banany (Brazylia i Ekwador), owoce cytrusowe, ananasy, jabłka, gruszki i śliwki.Na rozległych pastwiskach Ameryki Południowej hoduje się bydło (głównie na mięso), owce, lamy i kozy. Najważniejszymi eksporterami mięsa są Argentyna i Urugwaj. U wybrzeży Chile i Peru występują bogate łowiska rybne. soja

11. Przemysł • Głównymi gałęziami przemysłu są przemysł: spożywczy, włókienniczy, hutniczy, elektromaszynowy, drzewny i meblarski. • Największą rolę spośród surowców energetycznych odgrywa ropa naftowa. • Wydobywa się ją w 5 okręgach – najważniejszym jest okręg basen Maracaibo w Wenezueli. Eksploatowane tam złoża ropy naftowej znajdują się na wschodnim wybrzeżu jeziora oraz na jego dnie. Okręg ten dostarcza 75% krajowego wydobycia ropy naftowej. Bogate złoża tego surowca występują także w Kolumbii, zachodzie – w Ekwadorze, w centrum - Boliwia, a także we wschodniej części Argentyny i Brazylii. • Złożom ropy miejscami towarzyszy gaz ziemny. Najwięcej się go wydobywa w zagłębiu Maracaibo oraz na terenach położonych na północ od rzeki Orinoko. • Węgiel kamienny wydobywa się w Wenezueli i Kolumbii. • Ważnym surowcem metalicznym są rudy żelaza. Ogromne złoża rudy żelaza posiadają regiony Minas Gerais i Para w Brazylii. W stanie Para znajduje się ogromne złoże polimetaliczne, które zajmuje obszar 3500 km² i jest jednym z największych na świecie. Zasoby rudy żelaza wynoszą 18 mld ton (56% brazylijskich zasobów tego surowca). Rudy żelaza występują także w Wenezueli i Chile a także Boliwia, Peru, • Ze złóż metali największe znaczenie mają: • molibden - Chile jest w czołówce światowej pod względem wydobycia molibdenu , • wolfram - Peru – największy producent i eksporter, • srebro - Peru – największy eksporter i producent srebra, • Rudy miedzi: Chile zalicza się do czołowych producentów miedzi na świecie i największych eksporterów tego metalu. • Duże znaczenie mają także: żelazo, mangan, miedź, cyna, cynk i ołów oraz boksyty.

12. Brazylia • Największe pod względem powierzchni i liczby mieszkańców państwo Ameryki Południowej. Terytorium Brazylii zajmuje prawie połowę powierzchni Ameryki Południowej i rozciąga się w centrum i na wschodzie kontynentu, położone nad Oceanem Atlantyckim. • Długość wybrzeża Brazylii wynosi 7491 km. • Kraj graniczy z dziesięcioma innymi państwami: Argentyną, Boliwią, Gujaną Francuską, Gujaną, Kolumbią, Paragwajem, Peru, Surinamem, Urugwajem oraz Wenezuelą. Ponad połowę mieszkańców Brazylii stanowią ludzie rasy białej oraz kreole. Murzyni stanowią około 7% ogółu ludności, Indianie 1%. Resztę stanowi ludność mieszana – Mulaci i Metysi. Językiem urzędowym w Brazylii jest język portugalski, który jednak różni się znacznie od używanego w Portugalii. Przede wszystkim brazylijski jest bardziej miękki i melodyjny, jest też wzbogacony szeregiem słów i zwrotów z języków brazylijskich Indian i byłych niewolników z Afryki. Powierzchnia – 8 511 965 km² Ludność – 201 103 330 Gęstość zaludnienia - 23 osób/km² Waluta – real Język urzędowy - portugalski

13. Warunki naturalne • Na terytorium Brazylii można wyróżnić trzy duże krainy geograficzne: • część Wyżyny Gujańskiej na północy, • Wyżynę Brazylijską na południowym wschodzie, oraz • Nizinę Amazonki nazywaną Amazonią, na północy i północnym zach. • Poza tym na południowym zachodzie leży także część Niziny La Platy. • Najwyższym szczytem Brazylii jest Pico da Neblina – 2994 m n.p.m. – na Wyżynie Gujańskiej. • Największą rzeką Brazylii jest Amazonka, inne ważniejsze z rzek to: • Paraná (z wielką zaporą Itaipu) • Rio Negro • São Francisco • Xingu • Madeira • Tapajós • Tocantins (z wielką zaporą Tucuruí) • Iguaçu (z wodospadem Iguaçu). wodospad Iguaçu posiadający najwięcej, bo aż 275 kaskad ze wszystkich wodospadów na świecie.

14. Gospodarka Brazylii • Ekonomia kraju opiera się na eksploatacji przebogatych zasobów naturalnych, rolnictwie i szybko rozwijającym się przemyśle. • W roku 2008 PKB wyniósł 1665 mld USD (10 326 USD na jednego mieszkańca). Podstawowy problem stanowi wysokie zadłużenie zagraniczne przekraczające 179 mld USD będące przyczyną częstych kryzysów ekonomicznych. Mimo to kraj należy do najlepiej rozwiniętych państw w Ameryce Południowej. • W gospodarce tego kraju duże znaczenie ma przemysł i szybko rozwijający się sektor usług. • W przemyśle Brazylii największe znaczenie mają górnictwo oraz hutnictwo metali, a także przemysł energetyczny, chemiczny i elektromaszynowy. • Brazylia posiada dużo bogactw mineralnych. Występują tu bogate złoża boksytów, rud manganu oraz rud żelaza. • Pod względem wydobycia rud żelaza Brazylia znajduje się w ścisłej czołówce zajmując drugie miejsce na świecie. Kopalnia rudy żelaza Minas Gerais, Brazylia

15. Plantacja kawy w São João do Manhuaçu – w stanie Minas Gerais. • W Brazylii występują także bardzo korzystne warunki przyrodnicze do rozwoju rolnictwa. Sprzyjający klimat, żyzne gleby oraz ogromne obszary naturalnych pastwisk sprawiają, że ten kraj należy do czołowych producentów żywności na świecie. • Na brazylijskich plantacjach uprawia się głównie: • Kawę – od XIX w. do czasów obecnych Brazylia jest głównym producentem kawy na świecie, • Trzcinę cukrową, • Soję • Kakaowiec, • Bawełnę. • Do najważniejszych roślin żywieniowych należą: kukurydza, maniok i ryż. • W produkcji rolnej bardzo duże znaczenie ma hodowla bydła. Pod względem jego pogłowia Brazylia zajmuje drugie miejsce na świecie ( po Indiach). Plantacja arabiki

16. Hydroenergetyka • Gęsta sieć rzeczna oraz duże przepływy i spadki rzek, przyczyniają się do szybkiego rozwoju hydroenergetyki w Brazylii. • Elektrownie wodne produkują ponad 80% energii elektrycznej kraju. • Na rzece Parana - na granicy brazylijsko –paragwajskiej znajduje się druga pod względem wielkości czynna elektrownia wodna na świecie – Itaipu. ( W 2006 r. wybudowano w Chinach największą hydroelektrownię „Trzech Przełomów” o mocy 18 200 MW) . • Itaipu - pokrywa ona niemal całe zapotrzebowanie na energię w Paragwaju i 30% zapotrzebowania w Brazylii. • Moc elektrowni Itaipu wynosi 14 000 MW (dla porównania największa w Polsce i największa na świecie na węgiel brunatny - Bełchatów - 4440 MW).

17. Brazylia – wybrane symbole Karnawał w Rio de Janeiro – odbywa się 6 tygodni przed Wielkanocą. W tym czasie mieszkańcy gromadzą się na ulicach, plażach, klubach, by razem bawić się, śpiewać i tańczyć sambę. Pod koniec karnawału odbywa się konkurs licznych w tym mieście szkół samby. Występują one na Sambodromie - teatrze pod gołym niebem – który pomieścić może do 60 tyś. Widzów. Chrystus Zbawiciel– 38-metrowy pomnik (z postumentem) Jezusa Chrystusa na szczycie granitowej góry Corcovado (Garbus) w Rio de Janeiro. Statua jest symbolem miasta oraz najbardziej imponującym i charakterystycznym elementem Rio. Głowa Cukru - góra usytuowana w Rio de Janeiro w Brazylii nad Zatoką Guanabara. Wznosi się na wysokość 396 m n.p.m. Nazwę nadali przybyli tu koloniści z Portugalii. Na górę można wjechać kolejką linową, która może pomieścić 75 pasażerów.

18. Peru Peru – państwo w zachodniej części Ameryki Południowej, nad Oceanem Spokojnym. Jest to trzecie co do wielkości państwo kontynentu po Brazylii i Argentynie oraz drugi największy kraj andyjski po Argentynie. Stolicą Peru jest Lima. Peru graniczy z następującymi państwami: Ekwador, Kolumbia, Brazylia, Boliwia i Chile. Powierzchnia – 1 285 220 km² Ludność - 29 181 000 ( 2008r.) Gęstość zaludnienia – 23 os./km 2 Waluta – sol ( PEN) Język urzędowy – hiszpański, keczua, ajmara Peru to państwo w Ameryce Południowej, położone nad Oceanem Spokojnym, składające się z trzech malowniczych krain geograficznych - wybrzeża, łańcuchów And i Montany, w peruwiańskich dialektach nazywanej również Selvą.

19. Warunki Naturalne • Peru można podzielić na 3 krainy geograficzne: • Costa (wybrzeże) • Sierra(góry) • Selva(dżungla). • 1. Costa - Wzdłuż wybrzeża ciągnie się wąski pas nizinny, który często nawiedzają trzęsienia ziemi. Jest to teren o klimacie suchym, miejscami o charakterze pustynnym i półpustynnym, o rocznych opadach zaledwie 20-50 mm. Temperatury średnie: 15-17 °C zimą i 19-21 °C latem. Costa stanowi ok. 12% powierzchni kraju, jednak jest zamieszkiwana przez większość ludności Peru. Produkcja rolnicza w rejonie nadbrzeżnym przynosi ok. 50% produkcji całego kraju. • 2. Sierra - Na region andyjski składają się: • wyższa Kordyliera Zachodnia, z pasmem Kordyliery Białej, ze szczytami powyżej 6000 m n.p.m., tu znajduje się najwyższy szczyt Peru – Huascarán (6768 n.p.m.) • niższa Kordyliera Wschodnia • Puna – śródgórska wyżyna rozdzielająca te pasma górskie Z pasma Kordyliery Czarnej wypływają źródła Amazonki: Huallaga, Ukajali i Maranon. Średnie temperatury: 19-23 °C latem, 5-10 °C zimą. Opady roczne – 800 do 900 mm, zdecydowana większość opadów przypada na okres październik-kwiecień. • 3. Selva- znajduje się we wschodniej części Peru. Jest to region o klimacie gorącym, wilgotnym równikowym. Średnie temperatury 20-35 °C, a opady roczne do 3500 mm. Przeważającą część terenu zajmuje wilgotny las równikowy. Z lasu pozyskuje się drewno (m.in. cedrowe i mahoniowe), kauczuk, chininę i balsam peruwiański. Ten region Peru, chociaż zajmuje 2/3 powierzchni, jest zamieszkany przez tylko kilkanaście procent ludności.

20. Peru - gospodarka • Kraj rozwijający się o niestabilnej gospodarce, • do lat 70. XX w. podstawą gospodarki było wydobycie i eksport surowców mineralnych, • 1980–90 rozwój gospodarczy (wzrost produktu krajowego brutto o ok. 1% rocznie), związany z napływem kapitału zagranicznego (głównie z USA i Japonii) i rozbudową przemysłu przetwórczego, • 1997–98 duże straty w gospodarce, głównie w rolnictwie, wynikające z anomalii pogodowych związanych z prądem El Niño; • 2002–05 systematyczny wzrost PKB; mimo makroekonomicznych reform gospodarczych rośnie liczba żyjących poniżej poziomu ubóstwa, wzrasta także bezrobocie (6,9% w Limie, 2007); • usługi dostarczają 66% wartości PKB, przemysł 25,6%, rolnictwo 8,4%; • produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca w 2008 r. wynosił 8500$. Głównymi eksporterami do Peru są: Stany Zjednoczone – 26,1%, Wielka Brytania – 11,6%, Chiny – 7,9%, Szwajcaria – 7,5%, Japonia – 4,9% (ryby i produkty rybne, złoto, miedź, cynk, ropa, kawa, cukier, bawełna). Najważniejsi importerzy: to USA – 27,5%, Hiszpania – 8,3%, Chile – 7,9%, Brazylia – 4,7% i Kolumbia – 4,6% (przemysł maszynowy, sprzęt transportowy, żelazo, stal, chemikalia, farmaceutyki, produkty żywnościowe).

21. Peru – cywilizacje Inków Machu Picchu (keczua – stary szczyt) – najlepiej zachowane miasto Inków, w odległości 112 km od Cuzco. Położone jest na wysokości 2090-2400 m n.p.m., na przełęczy pomiędzy Wayna Picchu i Machu Picchu w Andach Peruwiańskich.Wznosi się na powierzchni 5 km2, liczba budynków około 200. Poniżej płynie rzeka Urubamba. Miasto powstało w XV wieku według kompleksowo opracowanego planu, opuszczone ok. 1537 r. z nieznanych powodów. 7 lipca 2007 obiekt został ogłoszony jednym z siedmiu nowych cudów świata.