Modele wzrostu zrównoważonego i niezrównoważonego

1. Modele wzrostu zrównoważonego i niezrównoważonego Ekonomia neokeynesowska

2. Plan wykładu Modele wzrostu gospodarczego w teorii ekonomii Model Domara Model Harroda Porównanie modelu Domara i Harroda Podsumowanie

3. Definicja rozwoju gospodarczego Definicja rozwoju gospodarczego obejmuje swym zakresem nie tylko zmiany ilościowe , ale także jakościowe, które zachodzą w strukturze społeczno - ekonomicznej w metodach wytwarzania i stosunkach ekonomicznych.

4. Modele wzrostu gospodarczego 1.Jednoczynnikowe modele wzrostu (szkoła neokeynsowska): model Domara , Harroda , Kaleckiego. 2. Modele nowoczesnych teorii konsumpcji (F. Modigliani, M. Friedman, Ch. Carroll i D. Weil). 3. Modele współczesnej teorii wzrostu (P. Romer, R. Lucas, G. Mankiw, D. Romer i D. Weil)

5. Jednoczynnikowe modele wzrostu (szkoła keynsowska) : model Domara , Harroda , Kaleckiego. W modelach szkoły Keynsowskiej analiza była skoncentrowana na dochodowej roli inwestycji , czyli odpowiedzi na pytanie jaki wpływ wywiera przyrost inwestycji na wzrost dochodu narodowego. Następcy Keynsa postawili przed sobą szersze zadanie tj.próbowali odpowiedzieć na pytanie : Jak stopa wzrostu dochodu narodowego wpływa na wielkość inwestycji? Jakie jest niezbędne tempo wzrostu dochodu narodowego aby zapewnić pełne wykorzystanie czynników produkcji?

6. W modelach keynsowskich i neokeynsowskich równowaga dynamiczna jest zachowana wtedy, gdy realne OSZCZĘDNOŚCI = prognozowanym INWESTYCJOM

7. Teoria Domara - Harroda Teoria zrównoważonego wzrostu, która zawiera wyjaśnienie „naturalnej stopy wzrostu gospodarczego”. Celem F. Harroda i Evseya D. Domara było uzupełnienie dzieła Keynesa o ujęcie długookresowe i dynamiczne. Inwestycje są postrzegane nie tylko jako składnik zagregowanego popytu (jak miało to miejsce w krótkookresowej analizie Keynesa), ale również jako czynnik współuczestniczący w tworzeniu zdolności produkcyjnych, a zatem i podaży.

8. Wzrost zrównoważony • Taki proces wzrostu dochodu narodowego, zatrudnienia i inwestycji, w trakcie którego zostaje zachowana równowaga pomiędzy stroną podażową a popytową.

9. Autorzy koncepcji wzrostu zrównoważonego • Harrod • Domar

10. Model wzrostu zrównoważonego HARRODA • Harrod jest twórcą teorii wzrostu zrównoważonego. • Tytuły dzieł: „Cykle handlowe” i „Ku dynamice gospodarczej”. • Już w 1936 r. w pracy „Cykle handlowe” przedstawił założenia teorii wzrostu zrównoważonego. • Praca ta pozostała niezauważona. • Dopiero kolejna praca „Ku dynamice gospodarczej” w 1947 r. zwróciła uwagę ekonomii zachodniej na problem wzrostu zrównoważonego.

11. Model wzrostu zrównoważonego DOMARA • Jest to model nieskomplikowany. • Domar przyjmuje pewne założenia, które ułatwiają analizę.

12. Założenia modelu Domara Przedmiotem analizy jest gospodarka kapitalistyczna. W okresie wyjściowym gospodarka osiągnęła stan pełnego wykorzystania mocy wytwórczych i cały problem sprowadza się do tego, żeby utrzymać ten stan w gospodarce. Domar eliminuje ze swojego modelu Państwo i handel zagraniczny, które traktuje jako czynniki zewnętrzne w zamkniętej gospodarce kapitalistycznej. (to nie przeszkadza Domarowi twierdzić, że koniecznym warunkiem wzrostu zrównoważonego jest ingerencja Państwa w stosunki gospodarcze).

13. Założenia modelu Domara 4. Przyjmuje, że nie występują opóźnienia czasowe tzn. że przyrost inwestycji w tym samym krótkim okresie czasu prowadzi do wzrostu popytu, (wywołuje efekty popytowe) a także wpływa na rozszerzenie mocy wytwórczych (ef. podażowe w długim okresie). 5. Ponadto równe są sobie krańcowa i przeciętna skłonność do oszczędzania oraz skłonność ta i współczynnik kapitału są stałe. Oznacza to, że w gospodarce występuje neutralny typ postępu technicznego (współczynnik kapitału jest stały).

14. Model Domara • Domar skonstruował swój model wzrostu gospodarczego opierając się na teorii Keynesowskiej. • W przeciwieństwie do modelu Keynesa uwzględnił on popytowy i podażowy aspekt nakładów inwestycyjnych. • Popytowy aspekt związany jest z wydatkami inwestycyjnymi, które tworzą rynek zbytu na dobra inwestycyjne, wydatki te tworzą możliwość zwiększenia podaży produkcji.

15. Ekspozycja modelu Domara • Warunkiem wzrostu zrównoważonego w modelu Domara jest osiągnięcie identycznego tempa wzrostu zdolności produkcyjnych i dochodu narodowego. • W tych warunkach gospodarka jest utrzymać pełne wykorzystanie mocy wytwórczych, które osiągnęła w okresie wyjściowym.

16. Ekspozycja modelu Domara • P – zdolności produkcyjne gospodarki • Y – dochód narodowy • stopa wzrostu zdolności produkcyjnych = stopie zrostu DN. • strona popytowa = strona podażowa.

17. Aby dochód narodowy rósł muszą rosnąć inwestycje, gdyż ich przyrost pobudza wzrost dochodu narodowego. • Powstaje pytanie:W jakim tempie powinny rosnąc inwestycje? • Odp.:Z okresu na okres, aby wzrost miął charakter zrównoważony.

18. Aby w procesie wzrostu była zachowana równowaga pomiędzy stopa wzrostu zdolności produkcyjnych i dochodu narodowego, to w każdym rozpatrywanym okresie przyrost zdolności produkcyjnych musi być traktowany jako wielkość absolutna i powinien się równać przyrostowi dochodu narodowego. • ∆P ma się równać przyrostowi dochodu narodowego ∆Y. • Czyli: strona popytowa = strona podażowa

19. Strona podażowa Strona podażowa modelu Domara jest iloczynem inwestycji i współczynnika ogólnospołecznej efektywności inwestycji σ. : I ×  - współczynnik ogólnospołecznej efektywności inwestycji, c- kapitał

20. Strona popytowa • Stronę popytową Domar traktuje podobnie jak u Keynesa (ale używa innych symboli) I × 1/  -w symbolice Domara to skłonność do oszczędzania ( MPS u Keynesa)

21. Krańcowa skłonność do oszczędzania u Domara i u Keynesa α=MPS=S/Y=ΔS/ΔY=1-ΔC/ΔY=1-MPC, C- wydatki konsumpcyjne, MPC – krańcowa skłonność do konsumpcji.

22. Mnożnik inwestycyjny u Domara i u Keynesa 1/α = 1/(1-MPC) =1/(1-ΔC/ΔY) =k(mnożnik inwestycyjny u Keynesa)

23. Krańcowa skłonność do oszczędzania • Wartość MPS jest z założenia stała. • W związku z tym tempo wzrostu gospodarczego zależy od przyrostu mocy produkcyjnych w efekcie inwestycji. Jeśli inwestycje pozostaną stałe (nie będzie przyrostu wydatków inwestycyjnych), nie zmieni się również poziom dochodu narodowego

24. Strona popytowa = strona podażowa I × 1/ = I × po przekształceniach: ΔI/I = δ×α ΔI/I - stopa wzrostu inwestycyjnego  - współczynnik ogólnospołecznej efektywności inwestycji, α- krańcowa skłonność do oszczędzania u Domara

25. Stopa wzrostu inwestycyjnego Domar przyjął neutralny wzrost przyrostu inwestycyjnego: Przyrost inwestycyjny = Przyrost wydajności pracy ΔI/I=ΔY/Y=r r=α×δ r- stopa wzrostu zrównowazonego

26. Stopa wzrostu zrównoważonego • Jeżeli inwestycje będą rosły z okresu na okres w tempie określonym α × δ, to wzrost będzie mieć charakter zrównoważony (będzie zachowana równowaga pomiędzy str. popytową i str. podażową w gospodarce w skali makro).

27. Wzrost niezrównoważony Wzrost niezrównoważony występuje wówczas, gdy inwestycje realizowane w rzeczywistości kształtują się na poziomie odmiennym niż określony przez stopę wzrostu zrównoważonego r.

28. Dwie sytuacje przy wzroście niezrownoważonym • Stan luki deflacyjnej • Stan luki inflacyjnej

29. Rozwija się, gdy inwestycje rozwijają się na poziomie niższym niż wyznaczonym przez  i . Przyrost dochodu narodowego i popytu konsumpcyjnego jest niedostateczny, aby moce produkcyjne były w pełni wykorzystane. Popyt jest niższy od podaży, ceny spadają i następuje dalsze ograniczenie inwestycji. Stan luki deflacyjnej

30. Stan luki deflacyjnej • Występujące w gospodarce procesy kumulacyjne związane z działaniem mnożników i akceleratora powodują, że następuje spadek dochodu narodowego, zatrudnienia i inwestycji. • Gospodarka popada w stan kryzysu. • Wyjście z kryzysu umożliwia dopiero stabilizacja kryzysu. • W miarę spadku dochodu następuje spadek oszczędności i występują w gospodarce procesy dekapitalizacyjne, które wymuszają podjęcie inwestycji renowacyjnych.

31. Lukę deflacyjną cechuje: • Niskie inwestycje i zatrudnienie • Niedostateczny popyt • Niepełne wykorzystanie mocy wytwórczych

32. Stan luki inflacyjnej • Rozwija się wówczas, gdy inwestycje występują na poziomie wyższym niż określonym przez stopę wzrostu zrównoważonego (I >r ). • Wysokie inwestycje powodują wzrost zatrudnienia, dochodu narodowego i popytu konsumpcyjnego. • Popyt jest wyższy od podaży, ceny rosną i inwestycje stają się jeszcze bardziej opłacalne.

33. Stan luki inflacyjnej – inflacja umiarkowana • W okresie umiarkowanej (jednocyfrowej) inflacji ma miejsce ożywienie gospodarcze. • Rozwija się spirala inflacyjna, ponieważ rosną i ceny, i płace, przy czym ceny rosną szybciej. • Spada wartość pieniądza, na czym tracą konsumenci, a zyskują przedsiębiorcy, ponieważ płacą podatki w deprecyzującym się pieniądzu.

34. Stan luki inflacyjnej - hiperinflacja • W okresie hiperinflacji rosną ceny dóbr produkcyjnych. • Stan przegrzania koniunktury trwa do momentu, gdy inflacyjny wzrost cen uniemożliwia prowadzenie racjonalnej kupieckiej kalkulacji. • Spada rentowność inwestycji. • Mnożnik i akcelerator spadają w dół powodując spadek dochodu narodowego, inwestycji i zatrudnienia. • Gospodarka wkracza w stan kryzysu.

35. Model Domara – wnioski końcowe • Mamy oszczędzać, ale oszczędności te wydawać na inwestycje i konsumpcję. Podsumowując Domar wyciąga praktyczny wniosek, iż gospodarka rynkowa ciągle musi zwiększać inwestycje jeśli ma rosnąć dochód narodowy.

36. Model Harroda Harrod w swym modelu wykorzystał współzależności między inwestycjami, a oszczędnościami: Inwestycje = Oszczędności Ustalił on ważną relację między wydatkami inwestycyjnymi I, a przyrostem dochodu narodowego. Relacje te nazwane zostały przyrostem kapitałochłonności produkcji uznana jako najważniejszy wkład Harroda do teorii ekonomii.

37. Ekspozycja modelu Harroda G = MPS/c gdzie: G - tempo wzrostu dochodu narodowego (mierzonego poziomem PKB lub PNB); MPS - krańcowa skłonność do oszczędzania; c - krańcowy współczynnik kapitałochłonności (czyli nakład inwestycyjny na jednostkę przyrostu dochodu narodowego). Zgodnie z tym równaniem stopa wzrostu dochodu narodowego to iloraz skłonności do oszczędzania i współczynnika kapitałochłonności.

38. Model Harroda Harrod namawia nas do tego, że jak chcemy mieć większy wzrost gospodarczy to mamy oszczędzać. Także oszczędzać kapitał. Im będą mniej kapitałochłonne technologie tym tempo dochodu może być większe. Ujęcie Harroda reprezentuje stronę podażową, nie analizuje popytu.Harrod oprócz faktycznej stopy wzrostu Gf, wprowadził naturalną stopę wzrostu Gn oraz gwarantowaną stopę wzrostu Gw.

39. Naturalna stopa wzrostu Gn to r = α * β gdzie beta to stopa przyrostu naturalnego i alfa to postęp techniczny, są to potencjalne możliwości wzrostu danej gospodarki narodowej.

40. Model Harroda - wnioski I .Wszystkie stopy są równe Gw = Gf = GnJest to stan równowagi dynamicznej zapewniający pełne wykorzystanie rosnących zdolności produkcyjnych oraz pełne zatrudnienie rosnących zasobów siły roboczej.

41. II. Faktyczna stopa wzrostu odchyla się w dół od stopy gwarantowanej Gw > Gf < GnUruchamia się mechanizm depresyjny zaczynają gromadzić się niesprzedane zapasy towarów, zmniejszają się inwestycje w stosunku do oszczędności, spada popyt, rosną niewykorzystane zdolności produkcyjne, rośnie bezrobocie.

42. III. Faktyczna stopa wzrostu odchyla się w górę od stopy gwarantowanej Gw < Gf <= GnWystępuje zjawisko zmniejszania się zapasów towarów, zwiększają się inwestycje w stosunku do oszczędności, wzrasta globalny popyt i zatrudnienie.

43. Postulaty Domara i Harroda (Paradoks Domara – Harroda) • Domar podkreślał, że w warunkach niekontrolowanego kapitalizmu, w warunkach żywiołowych procesów akumulowania i inwestowania, trudno jest zakładać, ze inwestycje będą się kształtować na poziomie zapewniającym wzrost zrównoważony. • Dlatego Państwo powinno wpływać na procesy inwestycyjne za pomocą odpowiedniej polityki fiskalnej i monetarnej.

44. Postulaty Domara i Harroda (Paradoks Domara – Harroda) • Postulaty w zakresie inwestycji odchodzą od tradycyjnych rozwiązań. Uważa się jednak, że są one prawidłowe. • Postuluje się, aby w dobie luki deflacyjnej podnieść stopę inwestycji, a więc jeszcze szybciej tworzyć kapitał. • Przyrost inwestycji będzie wtedy działał silniej w kierunku wzrostu popytu niż podaży. • W dobie luki luki inflacyjnej zaleca się obniżenie stopy inwestycji, co pozwoli zmniejszyć nadmierny popyt w stosunku do podaży.

45. Podsumowanie: porównanie modelu Harroda z modelem Domara • Mimo, że obaj ekonomiści opracowując model wzrostu wyszli od teorii J.M. Keynes'a • R. Harrod badał wpływ przyrostu dochodu narodowego na wzrost inwestycji, czy inwestycje są w stanie wchłonąć oszczędności z sytuacji pełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych gospodarki. • Z kolei E. Domar analizował wpływ zwiększenia nakładów na inwestycje na moce produkcyjne gospodarki w przyszłości, zaś stopa wzrostu gospodarczego miała gwarantować pełne wykorzystanie nowych zdolności.