Uczymy dzieci myślenia – wyniki OBUT z 2013 r.

1. Uczymy dzieci myślenia – wyniki OBUT z 2013 r. Maria Twardowska listopad 2013

2. Badania umiejętności podstawowych w latach 2007–2013 W ramach projektu „Badanie umiejętności podstawowych uczniów trzeciej klasy szkoły podstawowej” przeprowadzono: • cztery edycje reprezentatywnych badań umiejętności językowych i matematycznych uczniów kończących I etap edukacyjny; • dwie edycje dystansowych badań umiejętności uczniów rozpoczynających naukę w klasie IV; • uzupełniające badania kontekstów efektów kształcenia – badanie ankietowe dyrektorów szkół, nauczycieli, rodziców i uczniów, w tym badanie motywacji uczniów do uczenia się; • trzy edycje powszechnego, dobrowolnego Ogólnopolskiego Badania Umiejętności Trzecioklasistów OBUT.

3. Kalkulator EWD • Na rok 2014 zaplanowane jest przekazanie szkołom kalkulatora EWD, który umożliwi oszacowanie edukacyjnej wartości dodanej (EWD) dla II etapu edukacyjnego na podstawie wyników OBUT i sprawdzianu. • Badaniem objęte będą umiejętności matematyczne.

4. Wyniki badań • Umiejętności językowe trzecioklasistów „Rozumienie pisanego tekstu można uznać za zdolność fundamentalną – warunkującą nie tylko osiągniecia szkolne we wszystkich dziedzinach kształcenia, ale także uczestnictwo w kulturze i życiu społecznym”. Krzysztof Konarzewski

5. Dla kogo te badania? • Wyniki pomagają ocenić, na ile szkoła przygotowuje uczniów do wykorzystywania zdobytych wiadomości i umiejętności oraz do radzenia sobie z nowymi sytuacjami. • Analiza wyników pozwala nauczycielom klas I–III prześledzić tok rozumowania uczniów i wprowadzić zmiany w planowaniu pracy, doborze metod czy środków. • Nauczyciele klas IV zyskują informacje o mocnych i słabych stronach uczniów, co pozwoli trafniej wybrać podręczniki i programy nauczania. Badania mają zachęcić nauczycieli pierwszego etapu nauczania do głębszej analizy podstawy programowej, szukania słabszych obszarów, po to – by je wzmacniać.

6. PIRLS • 2011 rok – międzynarodowe badanie poziomu umiejętności czytania u dzieci dziesięcioletnich (PIRLS). • Badano umiejętności składające się na biegłość w czytaniu: • wyszukiwanie w tekście informacji spełniających podane warunki, • wyciąganie wniosków z przesłanek zawartych w tekście, • wiązanie i interpretowanie informacji zawartych w tekście, • badanie i ocenianie treści, języka i układu tekstu.

7. Ogólne wyniki badań • Ogólna łatwość testu wyniosła 0,59. Średnio uczniowie uzyskali 59% możliwych punktów. • Chłopcy wypadli nieco lepiej, uzyskując średnio 59,6 %, a dziewczynki 58,4%. • Możliwe było uzyskanie 18 punktów. • Najczęściej uczniowie zdobywali 14 punktów (8,1%) i 13 punktów (8%).

8. Wyniki badań z 2013 rokuUmiejętności językowe 1. Ocena umiejętności kluczowej: umiejętności czytania tekstów różnego typu: tekst nieliteracki i literacki. 2. Test z 16 zadaniami, za które można było uzyskać maksymalnie 18 punktów. 3. Analiza tekstów: Zaćmienie Słońca w twoim domu, Przyjęcie w zamku.

9. Zadania: • Przepisz z tekstu zadanie, z którego wynika, że w Układzie Słonecznym oprócz Słońca, Ziemi i Księżyca są inne ciała niebieskie. Zadanie sprawdza, czy U. potrafi odszukać w tekście fragment zawierający wskazaną informację. 82% U. udzieliło poprawnej odpowiedzi, 10% – niepoprawnych, a 8% – żadnej (0 punktów). Odpowiedzi niepoprawne: przepisanie niewystarczającego fragmentu tekstu, fragmentu, który nie zawierał wymaganych informacji, odpowiedzi spoza tekstu.

10. Zadanie 2. • Co wokół czego krąży w Układzie Słonecznym?A. Planety krążą wokół siebie.B. Ziemia krąży wokół Księżyca.C. Księżyc krąży wokół Ziemi.D. Słońce krąży wokół Ziemi. Zadanie sprawdza umiejętność prostego wyszukiwania informacji. Poprawnej odpowiedzi udzieliło ponad 70% U. ( zadanie umiarkowanie łatwe). Błędne odpowiedzi wybierane przez U. to – „B” i „D”. Co było powodem?

11. Zadanie 3. • Dlaczego trudno zaobserwować zaćmienie Słońca? Podaj dwie przyczyny. Zadanie sprawdza umiejętność wnioskowania na podstawie przesłanek zawartych w tekście. • Wyniki: w pełni poprawnie – 62% U., 15% – częściowo (1 przyczyna), 16% – niepoprawna odpowiedź, 6,6% – brak odpowiedzi.

12. Odpowiedzi poprawne • 68% – podało miejsce obserwacji • 40% – odpowiedni czas • 28% – wymóg dobrej pogody • Co czwarty uczeń – rzadkość, co wymagało powrotu do pierwszej części zdania i wyciagnięcia z podanej tam informacji odpowiedniego wniosku.

13. Zadanie 5. Który etap doświadczenia musi być przeprowadzony w ciemności? Badana umiejętność – to wnioskowanie na podstawie przesłanek zawartych w tekście. • U. miał dokonać wyboru: A, B, C, D • 85% poprawnych odpowiedzi (zadanie łatwe dla przeciętnych trzecioklasistów) • 15% nie poradziło sobie

14. Zadanie7. Czy można przeprowadzić opisane doświadczenie bez plasteliny? Uzasadnij odpowiedź. • Najtrudniejsza umiejętność na etapie edukacji wczesnoszkolnej – wnioskowanie warunkowe (co by było, gdyby…) i logiczne uzasadnienie odpowiedzi. • Wyniki: 55,4% – poprawne odpowiedzi (zadanie umiarkowanie trudne) 33,4% – niepoprawna odpowiedź 9,6% – brak odpowiedzi

15. Odpowiedzi poprawne • TAK – Księżyc można zastąpić piłeczką do ping- -ponga, a Ziemię piłeczką do tenisa; za pomocą jabłka i śliwki; ale trzeba wziąć coś okrągłego; trzeba mieć makietę 3D układu atmosferycznego. • NIE – bo z plasteliny są tu ulepione Ziemia i Księżyc; tu nie ma z czego innego zrobić kulek,; trzeba z plasteliny ulepić dwie kulki; ponieważ z piasku kulek zrobić się nie da.

16. Odbiór tekstu literackiego Przyjęcie na zamku • Sprawdzane umiejętności: 1) wyszukiwanie, łączenie i porównywanie informacji, 2) wnioskowanie na podstawie przesłanek zawartych w tekście, 3) interpretowanie tekstu. Krótkie opowiadanie o prostej fabule i przejrzystej kompozycji. Po III klasie U. analizuje i interpretuje teksty kultury.

17. Przyjęcie w zamku • 8 zadań: 3 – krótkiej odpowiedzi, 5 – zamkniętych (3 – wyboru z jedną poprawną odpowiedzią, 1 – z dwiema poprawnymi odpowiedziami i 1 z trzema). • Wyniki: U. max. mógł zdobyć 9 pkt., najczęściej zdobywali 7 pkt. (ok. 14%), 4, 5, 6 i 8 pkt. (12%). • 70% badanych uczniów uzyskało wynik 4 i więcej. • 30% U. ma wyraźne kłopoty z odbiorem i interpretacją tekstu literackiego.

18. Zadanie 9. Po co książę zorganizował przyjęcie? • Chciał wypróbować poddanych. • Chciał pochwalić się bogactwem. • Chciał napełnić wodą zamkowy zbiornik. • Chciał dostać urodzinowy prezent. Poprawnej odpowiedzi udzieliło jedynie niespełna 20% trzecioklasistów. 70% wybrało odpowiedź „C”.

19. Zadanie 11. Co zrobił herold, żeby ogłoszenie usłyszeli wszyscy mieszkańcy wioski? A. Czytał ogłoszenie na wzgórzach. B. Czytał ogłoszenie kilka razy. C. Czytał ogłoszenie przez specjalną tubę. D. Czytał ogłoszenie osobno każdemu poddanemu. 80% wskazało „B” (zadanie łatwe). 7% wskazało błędną odpowiedź „A”.

20. Zadanie 12. Dlaczego książę nie rozkazał, ile każdy ma przynieść wody? • 19,4% poprawnych wypowiedzi • Zadanie o charakterze interpretacyjnym – sprawdza, czy są zrozumiałe motywy postępowania księcia (interpretacja symboliczna).

21. Zadanie 14. • Po przyjęciu poddani poszli po swoje pojemniki. Wkrótce rozległy się okrzyki radości i złości. Kto krzyczał z radości, a kto ze złości? • 46,5% U. poprawnie zidentyfikowało obie kategorie poddanych (zadanie umiarkowanie trudne).

22. Umiejętności matematyczne Umiejętności z trzech obszarów: – sprawność rachunkowa, – rozwiązywanie zadań tekstowych, – czytanie tekstów matematycznych . Łatwość całego testu matematycznego – 0,59 dla poszczególnych obszarów: • 0,68 dla sprawności rachunkowej, • 0,53 dla rozwiązywania zadań tekstowych, • 0,61 dla czytania tekstów matematycznych.

23. Sprawność rachunkowa • Zapisy w podstawie programowej: • umiejętności wykorzystania posiadanych wiadomości podczas wykonywania zadań i rozwiązywania problemów; • umiejętność korzystania z podstawowych narzędzi matematyki w życiu codziennym oraz prowadzenia elementarnych rozwiązań matematycznych. • Uczeń: • dodaje i odejmuje liczby w zakresie 100 (bez algorytmów działań pisemnych); sprawdza wyniki odejmowania za pomocą dodawania; • podaje z pamięci iloczyny w zakresie tabliczki mnożenia; sprawdza wyniki dzielenia za pomocą mnożenia; • zapisuje cyframi i odczytuje liczby w zakresie 1000.

24. Struktura zadań z matematyki w 2013 r. • 16 zadań: 8 typowych i 8 nietypowych. • Możliwość uzyskania max. 18 punktów (zadanie 14 – liczba punktów 0–2).

25. Analiza wykonania zadań • Zadanie 1. – jak U. radzi sobie z dodawaniem i odejmowaniem pamięciowym w zakresie 100 z przekroczeniem progu dziesiątkowego i czy rozumie, że znaczenie cyfry zależy od jej położenia w liczbie. • Przykład a) poprawnie rozwiązało 64,58% badanych, błędną liczbę wpisało 30,1% uczniów (ci uczniowie nie radzą sobie z rachunkiem pamięciowym). • b) 61,5% U. poprawnie, 26,8% U. błędne, a 6,1% U. nie wpisało żadnej liczby.

26. Zadanie 2. Jaka jest liczba trzy razy większa od siedemnastu? • Czy U. rozumie pojęcie mnożenia. Nowa sytuacja – mnożenia liczby jednocyfrowej przez dwucyfrową. • Zadanie o nietypowej strukturze, ponieważ wystąpił zapis liczb słowami. • Zadanie poprawnie wykonało 59,8% uczniów.

27. Rekomendacje zespołu OBUT • Podczas codziennej pracy z uczniami: • stosować liczmany i zachęcać uczniów do korzystania z nich; • kształcić nawyk sprawdzania uzyskanego wyniku; • pozwolić na własną strategię liczenia; • systematycznie doskonalić rachunek pamięciowy; • stosować zadania, w których pojawią się liczby zapisane słowami.

28. Rozwiązywanie zadań tekstowych • Badano poziom opanowania umiejętności zapisanych w podstawie programowej: • umiejętność wykorzystywania posiadanych wiadomości podczas wykonywania zadań i rozwiązywania problemów; • umiejętność korzystania z podstawowych narzędzi matematyki w życiu codziennym oraz prowadzenie elementarnych; rozumowań matematycznych. Uczeń: • Wykonuje obliczenia kalendarzowe w sytuacjach życiowych. • Rozwiązuje zadania tekstowe wymagające wykonania jednego działania. • Rozpoznaje i nazywa koła, kwadraty, prostokąty i trójkąty.

29. Uczeń: 4. Oblicza obwody trójkątów, kwadratów i prostokątów (w centymetrach). 5. Posługuje się jednostkami: milimetr, metr, wykonuje łatwe obliczenia dotyczące tych miar. 6. Waży przedmioty, używając określeń: kilogram, pół kilograma, dekagram, gram; wykonuje łatwe obliczenia, używając tych miar.

30. Zadanie 4 i 5 – cel badania Tomek został zaszczepiony we wtorek. Do kontroli ma zgłosić się po dwóch tygodniach i dwóch dniach. W jakim dniu tygodnia powinien pójść na kontrolną wizytę? A. w poniedziałek, B. we wtorek, C. w środę D. w czwartek. • Czy uczeń potrafi wykonać obliczenia kalendarzowe – 73,2% U. zadanie rozwiązało poprawnie (odpowiedź „D”); Dorota narysowała prostokąt o wymiarach takich, jakie podano na rysunku poniżej. Ania narysowała trójkąt o takim samym obwodzie jak prostokąt. Trójkąt narysowany przez Anię miał wszystkie boki tej samej długości. Wpisz długości boków tego trójkąta. • Czy uczeń ma podstawowe wiadomości z geometrii – 64,3% rozwiązało poprawnie.

31. Zadanie 6. Z prostokąta o wymiarach 3 i 8 cm Marcin jednym cięciem nożyczek odciął kwadrat. Jaki obwód ma ten odcięty kwadrat? • Najtrudniejsze z zadań – sprawdzało, czy U. potrafi wykorzystać wiedzę z własności kwadratu i przeprowadzić rozumowanie. • Poprawnie rozwiązało – 33,4% U., aż 58,5% niepoprawnych odpowiedzi. • Błędne rozwiązania: • oblicza tylko obwód prostokąta; • dzieli na połowę i otrzymuje dalej prostokąt.

32. Zadanie 7 i 8 Po wyjeździe z Radomia w stronę Iłży na drodze prowadzącej przez Skaryszew stała tablica: Skaryszew 14 km, Iłża 42 km. Ile kilometrów jest ze Skaryszewa do Iłży? • 55% rozwiązało prawidłowo 42,7% niepoprawne rozwiązanie! Co było przyczyną? (dodawanie liczb do siebie?) Zad. 8 Do stołówki zakupiono sześć i pół kilograma herbaty pakowanej w paczki po pół kilograma. Ile paczek herbaty zakupiono do stołówki? A. 6, B. 7, C. 12 , D. 13? Rozumienie pojęcia kilogram i część kilograma. 56,4% udzieliło poprawnej odpowiedzi. 18,9% podało 7 paczek.

33. Zadanie 11 • Drogą jedzie pięć pojazdów, jeden za drugim. Samochód osobowy jedzie tuż przed ciężarówką. Motocykl jedzie tuż przed samochodem dostawczym. Autobus jedzie tuż przed samochodem osobowym, a na końcu jedzie ciężarówka. Który pojazd jedzie pierwszy? • Celem było sprawdzenie, czy U. potrafi przeprowadzić elementarne rozumowanie matematyczne na podstawie zależności pomiędzy informacjami podanymi w zadaniu. • Poprawną odpowiedź („B” motocykl) wskazało 48,1% • „D”(autobus) – 25,1% • „A”(osobowy) -15,2% (Samochód dostawczy – jest to odmiana samochodu osobowego lub lekkiego ciężarowego, przeznaczona do przewozu niezbyt dużych ładunków; ciężarówka – duży samochód do przewozu różnych towarów)

34. Czytanie tekstów matematycznych • Opanowanie umiejętności z podstawy: • Umiejętność wykorzystania posiadanych wiadomości podczas wykonywania zadań i rozwiazywania problemów • Uczeń: • Rozpoznaje czas na zegarze w takim zakresie, który pozwala mu orientować się w ramach czasowych szkolnych zajęć i domowych obowiązków • Posługuje się pojęciami: godzina, pół godziny, kwadrans, minuta; wykonuje proste obliczenia zegarowe (pełne godziny); • Porównuje dwie liczby w zakresie 1000 • Rozwiązuje zadania tekstowe wymagające wykonania jednego działania (w tym na porównanie różnicowe, ale bez porównania ilorazowego)

35. Tekst do zadań 12–16 • Zadanie 12 • 55,6% udzieliło poprawnych odpowiedzi • Błędnie – 40%, a 4.4% nie udzieliło żadnej • U. nie zauważyli, że w odpowiedzi należy podać godzinę, o której Oskar dotarł do mety, a nie czas jego biegu. • Zadanie 14 • 55,1% poprawnych odpowiedzi • Błędy: Pomyłki z błędnego rachunku lub zapisanie godziny a nie czasu marszobiegu. Zadanie 15 – wyciąganie właściwych wniosków z tabeli.

36. Literatura • Ogólnopolskie Badanie Umiejętności Trzecioklasistów Raport OBUT 2013pod redakcją Anny Pregler • Pozwólmy dzieciom uczyć się, Ewa Wiatrak • (Za) trudne, bo trzeba myśleć? O efektach nauczania matematyki na I etapie kształcenia,Mirosław Dąbrowski

37. Dziękuję za uwagę Maria Twardowska