Dane INFORMACYJNE

2. Dane INFORMACYJNE • Nazwa szkoły: ZESPÓŁ SZKÓŁ W LIPNICY • ID grupy: MP_G2_96/54 • Opiekun: MARIA LATUSZEWSKA • Kompetencja: MATEMATYCZNO - PRZYRODNICZA • Temat projektowy: LAS JAKO NATURALNE ŚRODOWISKO ŻYCIA • Semestr/rok szkolny: SEMESTR V, ROK SZKOLNY 2011/2012

3. SPIS TREŚCI • Co to jest las? • Piętra roślinne w lesie. • Funkcje lasu. • Formacje roślinne świata. • Lasy Polski. • Lasy w naszym regionie. • Wycieczki do lasu. • Mieszkańcy naszych lasów. • Owoce leśne. • Łańcuch pokarmowy.

4. Co to jest las? Lasem nazywamy zwartą formację roślinną z przewagą drzew i specyficzną fauną. W zależności od warunków klimatycznych wyróżnić możemy wiele rodzajów tej formacji, różniących się pod względem składu gatunkowego zarówno roślin jak i zwierząt. Las jest jednym z ważniejszych ekosystemów lądowych.

5. Piętra roślinne lasów ściółka

6. Funkcje lasu • Funkcje ekologiczne- stabilizacja stosunków wodnych, kształtowanie i oddziaływanie na klimat, ochrona gleby przed erozją, w terenach górzystych funkcja przeciwlawinowa, zmniejszanie rozmiarów powodzi. Lasy stanowią środowisko życia zwierząt i roślin, wpływają na polepszenie warunków zdrowia i życia ludzi. • Funkcje produkcyjne - budownictwo - górnictwo - przemysł papierniczy - przemysł zapałczany - chemiczny - meblarstwo. • Funkcje społeczne- las jako miejsce rekreacji i wypoczynku, szansa dla rozwoju terenów wiejskich, rekultywacji obszarów zdegradowanych.

7. Formacje roślinne

8. Równikowe lasy deszczowe Jest to wiecznie zielona formacja leśna strefy międzyzwrotnikowej. Lasy te cechuje ogromne bogactwo gatunkowe drzew (na 1 ha ok. 200 gatunków drzew), wielowarstwowy układ drzewostanu oraz obfitość lian i epifitów. Drzewa mają proste, wysokie (do 80 m) pnie. Wnętrze lasu jest bardzo cieniste, wskutek czego słabo wykształca się warstwa krzewów i runa. Roślinność: : bananowce, palmy, kakaowce, paprocie drzewiaste, mahoniowce, hebanowce, liany, wanilia, filodendrony. Lasy deszczowe cechują się bogactwem gatunków zwierząt. Występują tu np. małpy, hipopotamy, bawoły, okapi, papugi.

9. Niszcząc je człowiek zmienia cykle hydrologiczne, • a to powoduje susze, powodzie lub erozję gleby. • Zmienia się współczynnik odbicia światła od powierzchni • Ziemi, co w efekcie wpływa na rozkład wiatrów i prądów • morskich oraz zmienia się rozkład opadów atmosferycznych. • Gdy człowiek wycina drzewa, wówczas rośliny, ssaki, ptaki, gady i owady • wymierają. Istnieje obawa, że wiele z nich wyginie jeszcze przed nadaniem im • nazw naukowych. • Swoje domy tracą także żyjące w lasach plemiona, rozpada się ich kultura. • Wypalanie drzew uwalnia węgiel, co potęguje efekt cieplarniany. Skutki wycinania lasów równikowych Światowe tempo wycinania lasów:1 hektar na sekundę860 km2 dziennie310 tysięcy km2 rocznie: to prawie powierzchnia Polski

10. Lasy monsunowe Cechy klimatu monsunowego: występowanie pory deszczowej i pory suchej wywołanej monsunami. Flora: Drzewa tych lasów w porze deszczowej pokrywają się dużymi sztywnymi liśćmi. Niektóre z nich posiadają kolce, chroniące pączki przed obgryzaniem przez zwierzęta. Rosną też drzewa, które magazynują w swoich korzeniach wodę. Fauna: słoń afrykański, nosorożec, żyrafa, antylopa gnu, zebra, bawół afrykański, guziec, pawian, lew, lampart, gepard, hiena, likaon, struś, sęp, sekretarz, kobra, mamba, hipopotam nilowy, krokodyl nilowy. Występowanie: Azja Południowo-Wschodnia, Ameryka Środkowa i Południowa, w części wschodniej i południowej Afryki, w Indiach i w północnej Australii.

11. Namorzyny, lasy namorzynowe, mangrowe – wiecznie zielona formacja roślinna wybrzeży morskich w niemal całej strefie międzyzwrotnikowej. Jej zasięg w tej strefie ograniczają zimne prądy morskie omywające zachodnie wybrzeża Ameryki Południowej i Afryki. Lasy te występuje w formie ziemno-wodnej. Porastają brzegi mórz i rzek. Lasy namorzynowe W koronach drzew gnieżdżą się liczne ptaki, korzenie oblepione są małżami. Jest to teren żerowania drapieżników (węży, krokodyli, tygrysów). Korzenie drzew w okresie przypływów są zalewane przez wodę, a w czasie odpływów korzenie oddechowe widoczne są na powierzchni gleby.

12. Suche lasy i zarośla • Klimat: śródziemnomorski - łagodna i wilgotna • zima oraz suche i gorące lato. • Rośliny: dęby, pistacje. Są przystosowane do • ograniczonego parowania, więc mają twarde, • skórzaste liście. Wydzielają także olejki eteryczne • (tymianek, rozmaryn, wawrzyn (laur)). • Zwierzęta: daniele, dzikie owce, kozice, koziorożce, • nietoperze, muflony. • Występowanie: Wokół Morza Śródziemnego, Afryka • Południowa, Kalifornia, Chile, i Australia.

13. Lasy borealne iglaste Lasy szpilkowe pojawiają się w północnej części Ameryki Północnej (Kanada) oraz zalegają Europę i Azję w obrębie klimatu umiarkowanego chłodnego. Borealne lasy iglaste zajmują ok. 30% obszarów leśnych kuli ziemskiej, a w Eurazji noszą nazwę tajg. Występują tu takie gatunki drzew jak: świerki, sosny, limby, jodły syberyjskie, modrzewie, brzozy, osiki, olsze, jarzęby. W ciągu krótkiego lata w lasach tajgi pojawiają się duże ilości komarów. Poza wieloma gatunkami owadów żyją tam także liczne ptaki: sikory, jemiołuszki, głuszce, krogulce i jastrzębie. Na obszarze tajgi spotyka się wędrujące stada reniferów. Występuje tam także wiele innych gatunków ssaków, takich jak łosie, łasice, gronostaje, wiewiórki, rosomaki, borsuki, rysie, lisy, wilki, niedźwiedzie i kuny.

14. Lasy liściaste Ta formacja roślinna zajmuje znaczną powierzchnię Europy, Azji i Ameryki Północnej. Zdominowana jest przez drzewa liściaste, które zrzucają liście podczas zimowej suszy fizjologicznej. • Rodzaje lasów liściastych: • buczyna (las bukowy, bukowina) - las z dużym udziałem buka, • grąd - żyzny las wielogatunkowy z lipą, grabem, klonem • i innymi gatunkami drzew liściastych, • łęg - las zwykle porastający brzegi rzek i potoków z olszą, • wierzbą, topolą, • bór mieszany - z dębem, sosną oraz niewielką domieszką innych • drzew. Cechą charakterystyczną lasu jest jego warstwowość. Każda warstwa ma własne typowe rośliny i zamieszkujące ją zwierzęta. Ściółka: roztocze, ślimaki, żaby, jaszczurki, krety, jeże, ryjówki. Runo leśne: myszy, nornice. Ssaki: jelenie, sarny, łosie, żubry, wilki, rysie, lisy, dziki, zające. Ptaki: kosy, rudziki, drozdy, dzięcioły, zięby.

15. Tundra Tundra – bezleśne zbiorowisko roślinności w zimnym klimacie strefy arktycznej i subarktycznej. Charakteryzuje się występowaniem gleb tundrowych, stale zamarzniętym podglebiem i bardzo niską pokrywą roślinną zdominowaną przez mchy i porosty (najbardziej znany to chrobotek reniferowy). Latemtemperatura nie przekracza 15°C, trwa dzień polarny. Zima jest mroźna i śnieżna, temperatura dochodzi do - 48°C. Trwa noc polarna. Wieją silne wiatry. Występuje zjawisko zorzy polarnej. Najczęściej spotykane zwierzęta to: lisy polarne, gronostaje, renifery, wilki, zające bielaki, a z ptaków: myszołów włochaty, białozór, pardwa mszarna i puchacz śnieżny.

16. Step Step – równina pozbawiona drzew, rzek i jezior. Step może być obszarem półpustynnym lub pokrytym trawą i krzewami. Występuje w warunkach klimatu umiarkowanego z gorącym, suchym latem. Stepy występują w obrębie strefy umiarkowanej, w głębi kontynentów, gdzie są skąpe opady. W krajobrazie stepowym dominują trawy. W kwietniu i w maju rośliny zakwitają i step staje się kolorowy. Jednak już w czerwcu trawy żółkną i wysychają. Latem zdarzają się susze, a flora wtedy częściowo jest w spoczynku. Jesienią step brunatnieje i zamiera. Pełny spoczynek roślin następuje zimą. Na stepie żyją antylopy, gazele, dzikie konie i osły, a także małe roślinożerne gryzonie, takie jak: pieski preriowe, świstaki, susły, norniki, chomiki Żyją tu wilki i stepowe lisy oraz drapieżne ptaki.

17. Sawanna to trawiasta formacja roślinna, strefy międzyzwrotnikowej o klimacie gorącym z wyraźnie zaznaczoną porą suchą, trwającą od 3 do 9 miesięcy oraz porą deszczową. Sawanny występują na znacznych obszarach Afryki i Ameryki Południowej na północ i południe od strefy lasów równikowych, a także w Indiach, wschodniej Australii, czy na pograniczu meksykańsko-amerykańskim. W szacie roślinnej dominują kępy sucholubnych traw. Na niektórych sawannach rosną nieliczne drzewa, np. akacje, baobaby, palmy, które zwykle zrzucają liście w porze suchej. Fauna: antylopy, słonie, zebry, lwy, żyrafy, nosorożce, bawoły, góralki, lamparty, gepardy, serwale, likaony szakale, hieny, sępy, strusie, marabuty, węże, gekony, kameleony.

18. PustyniaJest to teren o znacznej powierzchni, pozbawiony zwartej szaty roślinnej wskutek małej ilości opadów i okresowo wysokich temperatur powietrza, co sprawia, że parowanie przewyższa ilość opadów. Na gorących pustyniach ekstremalne temperatury sięgają do 50°C (najwyższa zanotowana temperatura to 57,7°C), nocą zaś dochodzą do 0°C . Pustynia słona Pustynia lodowa Pustynia pylasta Pustynia kamienista Pustynia piaszczysta Pustynia żwirowa Szata roślinna jest bardzo skąpa. Istnieją nieliczne pustynie całkowicie jej pozbawione. Występujące gatunki roślin to: agawy, aloesy, rozchodniki, kaktusy, wilczomlecze, mchy, porosty, glony i sinice. Gatunki zwierząt żyjące na pustyniach: wielbłądy, antylopy, oryksy arabskie, skoczki pustynne (szczuroskoczki, myszoskoczki, ryjoskoczki), fenki, torbacze (w Australii). Pustynia piaszczysta

19. Typy lasów w Polsce: • Lasy iglaste (bory) • Lasy liściaste • Grądy • Łęgi • Olsy • Buczyna • Bór mieszany • Lasy w Polsce zajmują około 28% (2001 r.) jej powierzchni. Wynik ten jest niższy od średniej europejskiej (32%). Rozmieszczenie lasów jest w naszym kraju nierównomierne. Najwyższą lesistość mają Karpaty, północno-wschodnie tereny i na zachodzie. Najmniej jest ich na terenach z dobrymi glebami i mocno uprzemysłowionych, przede wszystkim w środkowej Polsce. Dzięki systematycznemu zalesianiu lesistość w Polsce stale, lecz powoli wzrasta. Szacuje się, że w ciągu kilku/kilkunastu lat powinna osiągnąć średnią europejską.

20. Olsy sLasliściasty Las iglasty (bór) Łęgi Grąd Buczyna Grądy to lasy dębowo-grabowe utworzone na stosunkowo żyznych i nie za suchych glebach, zwłaszcza brunatnych. Można tam spotkać także buk, świerk i lipę drobnolistną. Olsy to lasy porastające tereny z wysokim poziomem wód gruntowych, o utrudnionym odpływie. Przez cały rok panuje tam bagno, a okresowo teren ten jest zalewany. Łęgi - drzewostany liściaste rosnące na żyznym, okresowo zalewanym podłożu. Wyróżniamy łęgi niżowe i górskie. Wśród tych pierwszych występują lasy topolowo-wierzbowe, wiązowo-jesionowe lub jesionowo-olszowe. Natomiast łęgi górskie porastające zwykle regiel dolny składają się głównie z olszy szarej oraz świerku pospolitego ,wierzby i jaworu.

21. Bory - zbiorowiska leśne z udziałem sosny, świerka i jodły, rosnące najczęściej na kwaśnych, ubogich glebach bielicowych. Bory dzielą się na niżowe i górskie. W obrębie niżowych najczęściej spotykany jest bór sosnowy, gdzie przeważa sosna zwyczajna, zwykle z domieszką brzóz. Bory te porastają prawie całą Polskę, z wyjątkiem gór. W bezodpływowych obniżeniach i nieckach, często na obrzeżach zarastających jezior występuje bór bagienny. bór sosnowy • bór bagienny

22. W górach najważniejszym typem boru jest bór świerkowy. Przeważającym gatunkiem jest świerk pospolity, a w niektórych rejonach także limba. Występuje przede wszystkim w paśmie regla górnego jak i regla dolnego. Bory jodłowe – głównym składnikiem drzewostanu jest jodła.Bory jodłowe występują na podłożu kwaśnym w Górach Świętokrzyskich i na Roztoczu. Główne zbiorowiska leśne w Polsce

23. Największe zbiorowiska leśne województwa pomorskiego • Dolina Dolnej Wisły • Doliny rzek : Brda, Łeba, Radunia, Wda, • Lasy Mirachowskie • Bory Tucholskie Lasy w powiecie bytowskim W naszym powiecie lasy zajmują 52% powierzchni, z czego większość jest własnością państwa. Największe dziś na Ziemi Bytowskiej nadleśnictwa Bytów i Osusznica zarządzają łącznie 51,2 tys. ha lasów.`

24. Nadleśnictwo Osusznica • położone jest w województwie pomorskim w powiatach: • bytowskim (gminy: Borzytuchom, Bytów, Kołczygłowy, • Lipnica, Miastko, Studzienice, Tuchomie), • chojnickim (gmina Konarzyny ) • człuchowskim (gmina Przechlewo) • Siedziba Nadleśnictwa mieści się we wsi Osusznica, na terenie gminy Lipnica. Nadleśnictwo Osusznica powstało w 1920 r. Zostało zlikwidowane w 1926 r. i ponownie utworzone w 1929 r. Ogólna powierzchnia gruntów zarządzanych przez Nadleśnictwo Osusznica wynosi ok. 25 tys. ha, z tego 23,5 tys. ha stanowią lasy.

25. Opracowanie trasy wycieczki do lasu • Zaznaczamy trasę na mapie. • 2. Obliczamy rzeczywistą odległość • wyznaczonej trasy wycieczki • wykorzystując skalę mapy. • Skala: 1:25000 • Trasa 1: Lipnica- Osusznica- Lipnica • Obliczenia: 1 cm na mapie to w rzeczywistości 25000 cm = 250 m. • Odległość na mapie: 28 cm • 28* 250 m = 7000m = 7km • Trasa 2: Lasy wokół Jeziora Kiedrowickiego • 20cm * 250m = 5000m = 5km

26. Wycieczka do lasu Sosna - najczęściej spotykane drzewo w naszych lasach. W borze sosnowym Młody las sosnowy Między sosnami rosną też buki.

27. Obserwujemy las Obserwacja podszytu Lasy są miejscem letniego wypoczynku dla wielu osób.

28. Co wpływa na warunki życia w lesie? • Pomiar temperatury zimą: • na polu (00C) • przy lesie (10C) • wewnątrz lasu (1,50C). • W polu wieje silniejszy wiatr niż w lesie.- W upalny dzień temperatura jest w polu wyższa niż w lesie, a zimą w lesie jest • cieplej niż poza nim.- Gleba pola ma mniej wilgoci niż gleba z lasu, bo nagrzewa ją i wysusza słońce.- W lesie pod mchem gleba jest mokra, bo tam nie dochodzą promienie • słoneczne, a mech gromadzi wodę. • - Gleba ma wysoki poziom próchniczy. W jej spulchnianiu biorą udział takie zwierzęta jak: krety, myszy, dżdżownice. W naszych warunkach fizjograficznych gleby leśne są przeważnie słabo kwaśne lub kwaśne i dość często ulegają nawet nadmiernemu zakwaszeniu.

29. Wycieczka do lasu – tropem dzikich wysypisk śmieci Lasy wokół nas są piękne, ale niestety podczas wędrówek spotkaliśmy też takie miejsca.

30. Ochrona lasów przed pożarem w Nadleśnictwie Osusznica Z wieży o wysokości 47 m pracownik nadleśnictwa obserwuje pobliskie lasy.

31. Spotkanie z nadleśniczym

32. Mieszkańcy naszych lasów - bobry Lasy nad rzeką Osusznica są zamieszkiwane przez bobry.

33. Mieszkańcy lasów - mrówki Mrówki to bardzo pracowite i pożyteczne owady. Odgrywają znaczącą rolę w redukcji liczebności szkodliwych owadów i funkcjonowaniu ekosystemów leśnych. Latem mrówki jednego mrowiska zabijają ok. 50 tysięcy larw owadów, broniąc w ten sposób las przed masowym ich rozmnożeniem się. W czasie masowego pojawienia się szkodników mrówki jednego mrowiska mogą zniszczyć nawet 10 mln owadów. Ponadto mrówki usuwają martwe szczątki zwierząt, pełniąc rolę "czyścicieli" lasu. Mrówki z rodzaju Formica są potocznie zwane rudymi mrówkami leśnymi. Tworzą one bardzo liczne kolonie, sięgające nawet miliona osobników. Ich cechą charakterystyczną jest budowanie kopców z igliwia oraz małych gałązek. Mrówka ćmawa Mrówka rudnica Mrowiska mrówki rudnicy

34. Ochrona mrówek Mrówki ze względu na korzyści, jakie dają lasom, zostały objęte ochroną, a niszczenie mrowisk jest karalne. Leśnicy starają się zapewnić im możliwie najkorzystniejsze warunki bytowania. Leśnicy raz na 10 lat rejestrują wszystkie aktywne mrowiska. W czasie wykonywania prac pielęgnacyjnych znakują kopce w celu zabezpieczenia przed przypadkowym uszkodzeniem lub zniszczeniem. Kopce mrówek często uszkadzane lub niszczone są grodzone. Obserwacja mrówek Większa część mrowiska znajduje się pod ziemią.

35. Witaminy z lasów Czarne jagody Maliny Borówka brusznica Poziomki Jeżyny

36. Łańcuch pokarmowy Łańcuch pokarmowy to szereg organizmów stanowiących dla siebie kolejno źródło pokarmu (zjadających i zjadanych), przez który przepływa energia zmagazynowana początkowo w roślinach, tj. w poziomie troficznym producentów. Podczas przepływu przez poszczególne organizmy (ogniwa łańcucha pokarmowego) energia ulega w 80-90% rozproszeniu w postaci ciepła. W łańcuchu pokarmowym wyróżniamy producentów (rośliny), konsumentów (zwierzęta roślinożerne i drapieżne) oraz destruentów.

37. Łańcuch pokarmowy w lesie kora kornik dzięcioł jastrząb orzech laskowy wiewiórka kuna leśna wilk gałązki zając lis wilk

38. Bibliografia: • Szkolny atlas świata, Grupa Wyd. Bertelsmann Media, Warszawa 2002 • Dawid Burnie, Drzewa, Arkady, Warszawa 1996 • Świat przyrody, Muza SA, Warszawa 1996 • M. Poruba, J. Pokorny, Przewodnik Las, Multico, Warszawa 1997 • Josef Reichholf, Leksykon przyrodniczy Las, Świat Książki 1999 • Co w lesie szumi, (w:) Kurier Bytowski, nr 3, 2004, s. 13 • J. Czarnecki, Gochy lasem stoją, (w:) NajiGoche, nr 1, 2001, s. 4 • www.wiking.edu.pl • www.wikipedia.pl • http://www.lasypolskie.pl • http://www.szczecinek.lasy.gov.pl/osusznica • http://www.bryk.pl

39. DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ.